Tíminn - 07.03.1973, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 7. marz 1973.
TÍMINN
ALÞINGI
7
Halldór E. Sigurðsson, fjármálaráðherra:
Hækkun ríkisútgjalda vegna
mikilla félagslegra umbóta
EJ, Reykjavík. — Ég legg áherzlu á þaö, sem ég hef þeg-
ar leitt rök aö, að ríkisstjórninni hefur tekizt að halda
þannigá málum þjóðarinnar, hvort sem litiðerá svið
félags,-atvinnu-eða fjármála ríkisins, að hún hefur fylgt
fram frjálslyndri umbótastefnu, en þó sýnt fulla festu og
aðhald. Vitað er, að meirihluti þjóðarinnar treystir ríkis-
stjórninni og styður hana til góðra verka, — sagði Halldór
E. Sigurðsson, f jármálaráðherra, í útvarpsumræðunum á
mánudagskvöldið.
Hér á eftir fara meginkatlarnir
úr ræðu fjármálaráðherrans i út-
varpsumræðunum.
Siðastliöinn laugardag átti
sjónvarpið viðtal við búnaðar-
málastjóra, Halldór Pálsson.
Hann sagöi i þvi viðtali, að af-
koma islenzks landbúnaðar væri
betri á s.l. ári, en nokkru sinni
fyrr. Siöan viðreisnarstjórnin fór
frá völdum, hafa bændur notið
kjarabóta, eins og aðrar stéttir i
þjóðfélaginu, og betri lánafyrir-
greiðslu, bæði stofnlána og afurð-
arlána, heldur en áður fyrr. Nú er
unnið að merkilegri lagasmið i
þágu landbúnaðarins. Búnaðar-
þing hefur nú fjallað um þessi frv.
og vonandi ná þau fram að ganga
hér á Alþingi fyrr en seinna.
Sfðustu fjárlög
Viðreisnar
Stjórnarandstæðingar hafa gert
sér tiðrætt um fjármál rikisins og
afkomu rikissjóðs á árinu 1971 og
1972. 1 sambandi við afkomu árs-
ins 1971 hafa þeir þó forðazt að
geta þess, að fjárlagaafgreiösla
fyrir það ár var með sérstökum
hætti. Þar voru nefnilega útgjöld-
in færö tekjumegin og er það eins-
dæmi i fjárlagaafgreiöslu. Svo
var um nýgeröa kjarasamninga,
sem kostaði rikissjóð á árinu 1971
yfir 500 millj. kr. Sama var að
segja um útgjöld vegasjóðs, sem
ákveðin voru I sambandi við þá
fjárlagaafgreiðslu, um 300 millj.
kr. Þeirra var að engu getið i
fjárlögunum. 130 millj. vantaði
vegna útflutningsuppbóta og 80
millj. kr var fært á þann reikning
vegna greiðsluhalla á rikisbú-
skapnum frá fyrri árum. Það
vantaði 200-300 millj. kr. til þess
að niðurgreiðslum væri hægt aö
halda áfram til ársloka eins og
þær hófust i upphafi þess árs. Þaö
er þvi ýkjulaust, að það vantaöi
a.m.k. 1200 millj. kr. til þess að
útgjöld fjárlaga árið 1971 væru i
samræmi við venjulega gerð fjár-
laga.
Svipuð hækkun
milli ára
Ef samanburð á að gera á
hækkun fjárlaga 1969-1971, eins og
gert hefur verið fyrir árin 1971-
1973, þá verður hann að vera hlið-
stæður, og þá verður að leiðrétta
fjárlögin frá 1971 eins og hér hef-
ur verið gert. Er þá hækkun á
fjárlögum milli þessara tveggja
ára bæði timabilin rúmlega 70%.
Svo þeim ferst ekki stjórnarand-
stæðingum, sem tala mikið um
hækkun fjárlaga nú. Hún fer i
þeirra eigið kjölfar. Hins vegar er
rétt að gera sér grein fyrir þvi, að
rikisstjórnin tók ekki við neinum
innistæðum, eins og fyrirrennar-
ar hennar hafa haldið fram, á
vegum rikissjóðs.
Miklar félagslegar
umbætur
Aðalástæðan fyrir hækkun rik-
isútgjalda hjá núverandi rikis-
stjórn eru félagslegar umbætur.
Þar eru félagslegar umbætur al-
mannatrygginga fyrirferöar-
mestar. Ný, verkaskipting á milli
rikis og sveitarfélaga, þeim
siöarnefndu f hag, aukin
uppbygging i skóla-, heilbrigðis-,
samgöngu-, og raforkumálum, og
margvislegar almennar félags-
málaumbætur. Menn geta að
sjálfsögðu deiit um það, hversu
hratt á að fara I slikum umbótum,
en þörfin fyrir það að hrinda þeim
áfram var mikil, og það hefur
veriö reynt að sinna henni. Og svo
hafa að sjálfsögðu launagreiðslur
hækkað vegna kjarasamning-
anna frá 1970, sem voru gerðir
með áföngum, og kjaradóms,
sem tók gildi 1. marz s.l.
Fjölgun rikisstarfsmanna, sem
stjórnarandstaðan hefur haldið á
lofti, er ekki raunhæf nema að
litlu leyti. Þar munar mest um
tilfærslu lögreglumanna, sem
sveitarfélögin höföu áður greitt,
um 320 talsins. Einnig fastráðn-
ingu á fólki á rikisspitölunum,
sem áöur hafði verið iausráöið,
þótt einnig hafi þar átt sér stað
fjölgun vegna vinnutimastytting-
ar. Fjölgun kennara og raunveru-
leg fjölgun hjá ráðuneytunum og
rikisstofnunum eru 2-3 tugir
manna.
Góð nettóstaða við
Seðlabankann
Við 1 umr. fjárl. fyrir árið 1973
gerði ég grein fyrir viðskiptum
rikissjóðs og Seðlabanka íslands,
eins og þau höfðu verið um nokk-
urra ára bil miðað við 1. okt. Nú
vil ég gefa yfirlit yfir viðskipti
rikissjóðs og Seðlabanka Islands
miðað viö áramót um nokkurt
árabil einnig og þá jafnframt tek-
ið inn I það dæmi sjóðseign rikis-
sjóðs I árslok og skuldir rikissjóðs
við Seðlabankann, hvort sem þær
hafa veriö á hlaupareikningi eða
á skuldabréfi til nokkurra ára.
Inn I þetta dæmi er að sjálfsögðu
tekin sú innstæöa, sem rikis-
sjóður átti á hlaupareikningi þau
ár, sem þetta timabil nær yfir.
Yfirlit þetta er þvi nettóstaðan
eins og hún hefur verið I árslok
frá og með 1967 til ársins 1972.
Yfirlitiö er svo hljóðandi:
Árið 1967 skuldaöi ríkissjóður
80.1 millj. kr. 1968 skuldaði hann
325 millj. kr. og hafði þó á þvl ári
losað 100 millj. kr. innstæðu, er
var á sérstökum reikningi i
fjármh.-tið Gunnars Thoroddsen.
Arið 1969 skuldaði rikissjóöur
529.5 millj. kr. Arið 1970 51.8 millj.
kr., 1971 184.4 millj. kr. og 1972 5.9
millj. kr. Þetta sannar, að staða
rlkissjóðs við árslok 1972 hefur
verið betri en nokkru sinni fyrr á
þessu timabili og hefur batnað
um 178.5 millj. kr. á s.l. ári. Þá
voru greiddar rúmar 100 millj. kr.
af skuldabréfi frá 1969 og
yfirdráttur skulda á hlaupareikn-
ingi frá fyrra ári.
Fjárlög oq
ríkisreikningur 1972
Eins og að likum lætur, er
Magnús Torfi
Ólafsson,
menntamála-
ráðherra, sagði
að hægt væri að
flytja van-
trauststillögu af
tveimur ástæð-
um. Annars
vegar vegna
þess, að ástæða
væri til að ætla,
að meirihluti stjórnarinnar væri
brostinn, en hins vegar til þess að
efna til auka-eldhúsdags-
umræðna og komast I útvarp.
Þessi tillaga væri af slðari
toganum spunnin, þvl ekki hefði
orðið breyting á meirihluta
stjórnarinnar þegar tillagan var
lögð fram. Eini votturinn um
breytta afstöðu þingmanns hafi
verið tilkynning Bjarna Guðna-
sonar um úrsögn úr þingflokki
SFV, en hann hefði jafnframt lýst
áfram yfir stuðningi við rikis-
stjórnina. Það væri hins vegar
mál út af fyrir sig, hvernig þing-
maður gæti firrt sig ábyrgð af
stefnu I efnahagsmálum en jafn-
framt veitt þeirri rlkisstjórn, sem
framfylgir stefnunni, fullan, en
nú að vlsu aðeins hálfan,
stuðning.
Síðan fjallaði ráðherrann um
gagnrýni stjórnarandstæðinga,
og rakti allan þann mikla skulda-
hala frá viðreisnarárunum, sem
rlkisstjórnin hefði orðið að afla
fjár til að greiða. Væri þar um
hundruð milljón króna að ræða.
Hann fjallaði siðan um tilraunir
Sjálfstæöismanna til að splundra
rikisstjórninni. Full ástæða væri
fyrir vinstri menn að þjappa sér
betur saman og starfa nánar
saman. Það væri þvl nauðsynlegt,
að bera sameiningarmálið fram
til sigurs, en forysta Sjálfstæðis-
flokksins óttaöist ekkert frekar en
sameiningu jafnaðar- og sam-
vinnumanna. Þess vegna væri
allt kapp lagt á að etja
vinstrimönnum saman.
Lúðvik Jósefs-
son, sjávarút-
vegsráðherra,
taldi, að aldrei
hefði ófyrir-
leitnari og
ábyrgðarlausari
stjórnarandstaða
verið við lýði
hér á landi eins og nú. Stjórn-
arandstaðan á árunum 1956-1958
væri barnaleikur miðaö við það,
sem nú væri boðiö upp á, og þá
einkum i Morgunblaðinu. Rakti
hann slðan málflutning Morgun-
blaðsins i landhelgismálinu og
efnahagsmálunum sem sýnishorn
um vinnubrögö stjórnarandstöð-
unnar.
Siðan ræddi hann verðlags-
þróunina, og kvað þá Jóhann og
Gylfa kokhrausta að skammast
nú út af verðbólgu eftir eigin feril
I þeim efnum. Frá 1. nóvember
1970 til 1. marz siðastliðins — eða
á 28 mánaða timabili — hefði
visitalan hækkað um 28 stig eða
18%. Það þýddi 7,7% á ársgrund-
velli. Þessi hækkun væri of mikil,
en þó ekki helmingur þess, sem
var, þegar Jóhann og Gylfi voru
upp á sitt bezta.
Orsakir þessara verb
hækkana sagði ráðherrann að
væru: 1) geymdar verð-
hækkanir frá verðstöðvunar-
tima viðreisnarinnar, 2) erlendar
gengisbreytingar, 3) erlendar
hækkanir 4) gengisbreytingin
I des. siðastliðnum 5) kaup
hæKkanir á timabilinu og 6) hin
Framhald á bls. 13
uppgjörá rikisreikningi fyrir árið
1972 ekki það langt á veg komið,
að ég geti hér gefið glögga mynd
af endanlegri niðurstöðu rlkis-
sjóðs á þvi ári.Hitt mun þó nær
sanni, að lengra er nú komið með
ársuppgjör rlkisreiknings en áöur
hefur verið á sama tlma og
treysti ég þvi, að uppgjör hans
geti orðið það snemma, að A-hluti
rikisreikningsins liggi fyrir fyrir
þinglok. Hitt er þó ljóst af þvi,
sem þegar liggur fyrir, að nokk-
urn veginn er öruggt að hvorki
verður halli á rekstrarreikningi
eða greiðslureikningi rikissjóös á
árinu 1972, eins og spáð haföi ver-
ið af stjórnarandstæðingum mjög
dyggilega á s.l. ári. Hver niður-
staðan kann að öðru leyti að
verða, skal ég ekki segja frekar
um að þessu sinni.
Þegar fjárl. fyrir árið 1972 voru
afgreidd, var það mjög til um-
ræðu hjá stjórnarandstæðingum,
hve illa væri frá þeim gengiö. Nú
liggur senn fyrir, hvort þessi and-
staða hafi við rök að styðjast. Ég
tel, að bilið milli f járlaga og rikis-
sreiknings segi til um nákvæmni i
gerð fjárlaga. Mér er það að
sjálfsögðu ljóst, að eitthvert
frávik verður þar alltaf um að
ræða. Ég vil leyfa mér að nefna
tölur um frávik milli fjárlaga og
rikisreiknings siðan farið var að
gera rikisreikninginn upp með
þeim hætti, sem nú er gert.
1968 var frávikið tæp 4%, 1969
4.1%, 1970 10.3%, 1971 14.8% og
1972 4.1-4.3% eftir þvi sem bezt
verður séö. Ég leyfi mér að halda
þvi fram, að þaö hafi sýnt sig nú,
að fjárlagagerðin fyrir árið 1972
hafi verið með þeim hætti, sem
bezthefur reynzt sbr. það, sem ég
las hér áöan.
Endurskoðun
skattalaganna
Það var hlutverk núv. ríkisstj.
að taka skattamálin til gagn-
gerðrar endurskoðunar, er hún
komst til valda, og leiðrétta þau
mistök, sem viðreisnarstjórnin
hafði gert. Til þessa verks var
þegar gengið haustið 1971. Kerfið
var gert einfaldara, persónu-
sköttum og þ á.m. sköttum á ungl-
ingum aflétt, og hlutur sveitar-
félaga bættur. Um framkvæmd
þessara mála hefur veriö mjög
deild, og skal ég ekki fara langt út
i það, en ljóst er þó, að ef óbreytt
heföi verið verkaskiptingin á
milli rlkis og sveitarfélaga á ár-
inu 1972 frá þvi, sem áður var,
hefði hækkun á sköttum vegna
rikisins ekki þurft að vera nema
31%, en hjá sveitarfélögunum,
miðað við þær fjárhagsáætlanir
sem þau lögðu á eftir, yfir 50%.
Ég vil einnig vekja athygli á þvl,
að ef sveitarfélögin hefðu ekki
notaðsérhækkunarheimildir þær,
sem þau höfðu vegna útsvara og
fasteignaskatts, þá hefði álagn-
ingin á milli áranna 1971 og 1972,
heildarálagningin, verið svipuð
og hún var á milli áranna 1970 og
1971. Hins vegar var þaö svo, að
þar sem Sjálfstæðismenn réðu
rikjum, eins og I Reykjavik,
hlifðu þeir ekki gjaldendunum við
háum sköttum og notuðu allar
þær áiagsheimildir, sem þeir
höfðu. Ljóst var þegar á s.l. ári,
að hér var um algeran óþarf að
ræða. Hægt heföi veriö að komast
hjá þvi að nota þessar álags-
heimildir og það mun sýna sig á
árinu 1973, að þetta er á rökum
reist. Hins vegar var fjárhagur
sumra sveitarfélga orðinn
þannig, að þeim bar nauðsyn til
að nota þessa heimild að ein-
hverju leyti til að rétta sinn
fjárhag við á viðreisnarárunum.
Það var lika ljóst, að vegna
þeirra breytinga á verkaskipt-
ingu milli rikis og sveitarfélaga,
sem gerð var á s.l. ári, er nú
meiri jöfnuður á milli byggðar-
laga heldur en áður var. Ég leyfi
mér að fullyrða, að þetta er eitt
stærsta átakið, sem gert hefur
verið til þess að jafna á milli
byggðarlaganna I landinu. Enda
þótt mikið hafi verið rætt um of
háa, beina skatta hér á landi á s.l.
ári, eru þeir þó lægri hér en I
nágrannalöndum okkar. Ég vek
athygli á því, að stefnumörkun á
milli beinna og óbeinna skatta
getur ekki farið fram að eðli-
legum hætti nema tekjuöflun rik-
issjóðs i óbeinum sköttum og
munaðarvörum sé öll óháð vlsi-
tölu. Ég vek einnig athygli á
þeirri ákvörðun rlkis stj., aö
hækka skattvisitöluna i 128 stig i
staðinn fyrir 110, eins og gert var
við fjárlagagerðina I haust svo
sem framfærsluvisitalan þó sagði
til um. Það þýöir i raun og veru
700-800 millj. kr. raunveruleg
skattalækkun á þessu ári. Afram
er nú unnið að gerð nýrra skatta-
laga og er þá lögð mikil áherzla á
að koma I veg fyrir skattsvik.
Varaþingmenn
Tómas Arnason tók I gær
sætiá Alþingi i forföllum Páls
Þorsteinssonar (FX í fyrra-
dag tók Bragi Sigurjónsson
sæti I forföllum Benedikts
Gröndal (A).
Ný þingmál
Sex þingmenn Reykjavikur
úr fjórum flokkum hafa flutt
frumvörp um breytingu á
lögunum um bann gegn
veiðum með botnvörpu og flot-
vörpu, sem felur I sér leyfi til
að veiða neyzlufisk I botn-
vörpu eða dragnót I Faxaflóa
á vissum tlmum og á vissum
svæðum.
Átta þingmenn úr öllum
flokkum hafa flutt þings-
ályktunartillögu um endur-
skoðun á gjaldskrá Land-
slmans þannig að mismunur á
gjaldi eftir fjarlægð veröi
minnkaður verulega ogfyrir
slmtöl innan hvers svæðis
verði krafizt eins gjalds, og
sé það hið sama innan allra
svæða landsins. Fyrsti flutn-
ingsmaður er Alexander
Stefánsson (F).
Pétur Sigurðsson (S) hefur
flutt þingsályktunartillögu
um rannsókn á reki gúm-
björgunarbáta o.fl.
Nýjar fyrirspurnir
Alexander Stefánsson (F)
spyr samgönguráðherra:
1 Hvenær má vænta endur-
bóta á talsímasambandi milli
Reykjavikur og Vesturlands,
t.d. með fjölgun talrása?
2 Hvað eru margir simnot-
endur I Vesturlandskjördæmi
utan sjálfvirka kerfisins, og
eru til áætlanir um, hvenær.
allir simnotendur á Vestur-
landi komast I sjálfvirka
simakerfið?
Svava Jakobsdóttir (AB)
spyr félagsmálaráðherra:
Hvað liður framkvæmd
þingsályktunar frá 5. april
1971 um rannsókn á jafnrétti
þegnanna I Islenzku þjóð-
félagi?
—EJ