Tíminn - 07.03.1973, Blaðsíða 11

Miðvikudagur 7. marz 1973.
TÍMINN
11
stúlkunni var enn með henni lifs-
mark og náði hún að stynja upp:
„Hjálp, hjálp, ég er að deyja...
Rúmum hálftima eftir að morðið
var framið, var lögreglan i Borás
og nágrenni búin að setja
umfangsmikla rannsókn og leit af
stað — en þá voru piltarnir að
borða kvöldmat með fjölskyldum
sinum . t fréttum sjónvarpsins
um kvöldið fengu þeir siðan að
vita, að fórnarlamb þeirra hafði
látið lifið. Annar pilturinn var þó
hinn rólegasti og fór að sofa eins
og venjulega, en hinn átti
erfiðara með að einbeita sér og
var æstur og órólegur. Seint um
kvöldið sagði systir þess sama
pilts föður sinum frá morðinu og
lét hann sér þegar detta i hug, að
það hefði eitthvað samband með
óróleika sonar sins.
„Það var sonur
okkar sem myrti
Ulricu....”
Um nóttina átti faðirinn erfitt
með svefn vegna martraðar og
þegar hann fór á fætur um 7-leytið
sat kona hans á rúmstokki sonar
sins, sem þá hafði sagt móður
sinni frá öllu saman.
Foreldrarnir höfðu þegar sam-
band við lögregluna, sem sótti
piltinn og vakti fjölskyldu hins til
að skýra frá staðreyndunum.
Félagsmálaráð og barna-
verndarnefnd Borðs tók við
piltunum þegar i stað og i félagi
við lögregluna var farið með
piltana á morðstaðinn, þar sem
þeir lýstu atburðum nákvæm-
lega. A eftir var haft eftir
nokkrum lögreglumannanna, að
greinilega gerðu drengirnir sér
enga grein fyrir alvöru málsins,
hvað þá að þeir gerðu sér ljóst, að
þeir höfðu orðið manneskju að
bana. Þeir sögðust hafa reiknað
með að hún myndi lifa hnifs-
stungurnar af: „Hún var i svo
þykkri kápu”, sagði annar þeirra
i sakleysi sinu.
Annar grætur, hinn
heldur sig vera
i spennandi leik
Siðan hafa þeir verið yfir-
heyrðir hvað eftir annað og enn
virðist svo vera, sem þeir séu sér
ekki meðvitandi um hvað þeir
hafa gert.
Þó litur út fyrir, að það sé smátt
og smátt að renna upp fyrir þeim.
Lögreglan hefur skýrt frá þvi, að
annar þeirra — liklega sá, sem
ekki gat sofið — falli saman við og
við undir yfirheyrslunum og gráti
Piltarnir tveir sýna lögreglumönnum á morðstaðnum hvernig atburðirnir gcngu fyrir sig.
en fyrir hinum virðist þetta vex a
meira sem spennandi leikur.
Ekki er gott að segja til um hvað
af drengjunum verður. Þeir eru
ekki nægilega gamlir til að sitja i
fangelsi, enda eiga þeir náttúr-
lega ekki heima þar, en samt sem
áður virðast yfirvöld ekki alveg
viss um framhaldið á þessu
óhugnanlega morðmáli. Ýmsir
sérfræðingar hafa lýst yfir
skoðunum sinum á mögulegum
ástæðum og eru flestir sammála
um, að bókin hafi ekki verið af-
gerandi i þvi sambandi; þrátt
fyrir að drengirnir hafa báðir
sagt, að þeir hafi fengið hug-
myndina úr bókinni. Aðrir sér-
fræðingar — sálfræðingar, félags-
fræðingur, afbrotafræðingar og
svo framvegis — hafa einnig látið
i ljós tvær skoðanir á, hvort öl-
drykkjan hafi haft nokkuð af-
gerandi að segja i þessu sam-
bandi, en engu að siður hefur for-
maður þeirrar þingnefndar, sem
nú endurskoðar áfengislög-
gjöfina, sagt: „Ég get ekki að svo
stöddu sagt neitt ákveðið um
málið, en mér þætti óliklegt að viö
tækjum ekki tillit til þessa
sérstaka atviks, þegar rætt
verður um sölu og dreifingu á
„milliöli”. Og félagsmálafulltrúi
einn i Borás hefur sagt aðspurður
um örlög drengjanna og framtið
þeirra: „Það segir sig sjálft, að
ekki geta þeir verið hér i Borás
áfram, en enn sem komið er hefur
ekkert verið ákveðið nema það,
að þeir þarfnast mikillar og
góðrar geðhjálpar. — Hana munu
þeir fá”.
Bjórinn tor-
tryggður
Éins og fyrr segir hefur þetta
hörmulega morö vakið mikinn
óhug i Sviþjóð og enn hefur
athylgi manna beinzt að
sivaxandi afbrotafjölda þar, og
þeirri staöreynd, að lögreglan
hefur ekki náð að upplýsa nema
tæpan helming allra þeirra
afbrota, sem framin hafa verið á
undanförnum árum. Yfirvöld viðs
vegar um landið hafa krafizt þess
af rikisstjórninni að fá aukin fjár-
framlög til löggæzlu, og sáu þeir
Palme og Strang sér það loks fært
i fjárlögum þessa árs, sem jafn-
framt er kosningaár. Þessa er
getið hér, þvi að þaö hefur oft
verið sett i samband hvert við
annaö.
En Borás-morðið, þetta til-
gangslausa og hræðilega morð,
hefurýtt undirkröfur þeirra.sem
vilja bjórinn burt, og margt
bendir til að þeir fái loks vilja
sinum framgengt — a.m.k. að
einhverju leyti.
Tveir 13 ára piltar myrtu 16 ára stúlku
eftir að hafa lesið um svipað morð
hann segir að sé tilbúningur
vegna þess að það hefur ekki
verið sannað. Til hvers er lika að
spyrja um „innstu orsakir?” Og
tiverju erum við nær, þótt okkur
3ér svarað með óljósum hug-
tökum um andleg öfl, og ósýni-
legan grundvöll tilverunnar?
Comte hafnar öllum háspeki-
legum spurningum um öfl, or-
sakir og innsta eðli hlutanna.
Þetta er þó að hans dómi nauð-
synlegt stig. Bilið milli hinnar
guðfræðilegu lifsafstöðu og hins
visindalega viðhorfs, er svo
breitt, að heimspekin er nauðsyn
leg til að brúa það. Hlutverk
hennar er að leiða manninn frá
hinu yfirskilvitlega til hins raun-
verulega. Comte viðurkenndir, að
djúpstæðustu skilningsþörf
mannsins sé ekki fullnægt nema
hann fái svör við spurningum um
orsakir, en um slikt getur ekki
verið að ræöa.
Þriðja þróunarstig mannsin er
hið jákvæða, visindalega lifsvið-
horf. Þegar hér er komið hefur
maðurinn að sögn Comte eftir ár-
þúsunda villu gengið hinar tvær
nauðsynlegu blindgötur sinar á
enda, leið trúarinnar og leið
heimspekinnar. Og hann leggur
nú upp i nýja ferð. Hann reynir
þriðju leiðina, leið visindamanna.
Hann hættir að spyrja um innstu
orsakir. Hann litur ekki lengur á
háspekina sem þekkingu, vegna
þess að hún liggur handan landa-
mæra hinnar mannlegu getu.
Hannhæ ttir að gera sér von um
algera þekkingu Þekkingin er
ævinlega afstæð og aldrei algjör,
þvi að við getum aldrei rakið
hana til rótar. Maðurinn verður
að játa uppgjöf sina gagnvart
hinum stóru spurningum og láta
sér nægja að fást við það eitt, sem
hann ræður við. Höfuðmarkmið
hans verður nú að rannsaka fyrir-
brigðin sjálf, finna þau lögmál,
sem stjórna afleiðingum, og inn-
byrðis afstöðu hlutanna.
Maðurinn verður að halda sig ein-
göngu við staðreyndir og sam-
hengi þeirra, ef hann á að geta
gert sér vonir um að þekkja veru-
leikann i náttúrunni, og mann-
félaginu. Menn vinna úr reynslu
sinni með aðferð visindanna, um
aðra þekkingu er ekki að ræða.
Þetta er i stuttu máli kenning
Comte um hina óhjákvæmilegu
þriggja-þrepa-þróun. Eins og fyrr
segir á þessi þróun sér jafnt stað
hjá þjóðum og einstaklingum.
O'g þessi þróun á sér óhjákvæmi-
lega stað i hverri visindagrein. Ef
litið er til dæmis á stjörnufræði
kemur i ljós, að á frumstigi
hennar beita menn yfirskilvitleg-
um og guðfræðilegum skýringum.
Himintungl og hreyfingar þeirra
eru jafnan háð persónulegum
guðum. Á öðru stigi eru himin-
tungl útskýrð heimspekilega á
margvislegan hátt.
Það er ekki fyrr en á þriðja
stigi, hinu jákvæða visindalega
stigi, sem þessi fræði verða raun-
veruleg þekking, þar sem menn
með stærðfræði, eðlis- og efna-
fræði komast að hinu rétta eðli
þeirra. — Aðrar visindagreinar
eru skemmra á veg komnar t.d.
veðurfræðin. Og einmitt vegna
þess hvað veðurfræði er skammt
á veg komin, eru til menn, sem
biðja um gott veöur. Sömu
mönnum mundi ekki detta i hug
að fara með bæn til að reyna að
breyta upprás sólarinnar eða til
að hafa áhrif á sjávarföll.
Vegna þess að bæði visinda-
greinar og mannfólkið er komið
misjafnlega langt i þessari þróun,
getur sami maður beitt öllum
þremur aðferðunum. Hann getur
haft visindalega afstöðu til eðlis-
fræðinnar og ekki viðurkennt þar
annað en þau lögmál, sem stjórna
hlutunum. Þessi sami maður
getur haft heimspekilega afstöðu
til liffræðinnar og velt fyrir sér
orsök lifsins, i stað þess að rann-
saka staöreyndir og lögmál þess.
Og loks getur sami maður haft
trúarlega afstöðu til þjóðfélags
ins.
Allt þetta skapar glundroða,
sem ekki verður lagfærður, nema
fylgt sé einni aðferð. Það er nauð-
syn að leita hins eina sem sam-
einar. I stigi trúarinnar er það
guð. A stigi heimspekinnar er það
náttúran. A stigi visindanna,
segir Comte, veröur það að vera
hið mannlega.
Menn verða að sameinast i
hinni jákvæðu, visindalegu lifsaf-
stöðu. Þegar hún veröur almennt
viðurkennd á öilum sviðum finnur
maðurinn alla þá þekkingu sem
honum er unnt að öðlast, þvi að
hin visindalega aðferð er hin eina
þekkingarleið mannsins.
„Alla sögu manna ætti að skoða
sem sögu eins manns, — manns,
sem heldur áfram að lifa og
læra”.
Comte þykist hafa sýnt fram á
það með kenningu sinni um
þriggja-þrepa-þróun, að fram-
þróun mannsins stjórnist af föstu
lögmáli. Það er ekki hægt að
breyta þvi, en það er hægt að
hagnýta það og flýta þróuninni
með þekkingu á eðli hennar. Allar
visindagreinar rannsaka
náttúruna. Félagsvisindin ein
rannsaka manninn i þjóðfélaginu.
Þau eru þrengsta visindagreinin,
en um leið flóknust og byggjast
mest allra visindagreina á
reynslu.
Comte beitir hér samt sömu að-
ferð og i náttúruvisindunum. öll
rannsókn er takmörkuð við að
skilgreina fyrirbæri i sam-
félaginu, sem fara saman eða
koma hvert á eftir öðru á reglu-
bundinn hátt. — Þróun án þekk-
ingar einkennist af töfum
hindrunum, styrjöldum og enda-
lausri baráttu. Skilningurinn á
hinni óhjákvæmilegu þróun flýtir
henni og kemur i veg fyrir
styrjaldir og alvarlegra árekstra
sem hún annars hefur i för með
sér. Hlutverk hins jákvæða
lifsviðhorfs er þvi að upplýsa
menn um þróunina og undirbúa
þá undir það sem koma skal.
Maðurinn er ekki siður félags-
vera en einstaklingur. Fjöl-
skyldan er hin fyrsta eining sam-
félagsins. Þar lærir maðurinn
fyrst að vera félagsvera og að
taka tillit til annarra og vinna
Frh. á bls. 15