Tíminn - 13.03.1973, Blaðsíða 9

Þri&judagur 13. marz 1973
TÍMINN
9
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón llelgason, Tómas Karlsson,
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaðs Timans).
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif-
stofur í Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur í Bankastræti 7 — afgreiösiusimi 12323 — auglýsinga-
simi 19523. Aörar skrifstofur: sími 18300. Askriftagjald 300 kr.
á mánuöi innan lands, i lausasölu 18 kr. eintakiö.
Blaöaprent h.f.
-
Verðbólgan
Sú verðbólguþróun, sem nú á sér stað er
vissulega mikið áhyggjuefni. Þær kauphækk-
anir, sem urðu 1. marz sl. eru ekki raunhæfar
kjarabætur. Eftir að náttúruhamfarirnar hóf-
ust i Heimaey var ljóst, að efnhagslegar for-
sendur skorti til þess að þessar kauphækkanir
gætu orðið raunhæfar kjarabætur, þ.e. hefðu i
för með sér aukningu á kaupmætti launþega.
Þegar kaup hækkar meira en nemur raun-
verulegri verðbætisaukningu framleiðslunnar
hefst mikið kapphlaup upp á við milli verðlags
og kauplags. Þegar slikt ástand skapast i efn-
hagskerfinu eru það mikilvægustu aðilarnir i
þjóðfélaginu sem tapa: Framleiðslufyrirtækin
og launþegar.
Sparifjáreigendur tapa, en skuldakóngar og
verðbólgubraskarar græða.
Þetta eru ekki nein ný sannindi.
Verðbólgan hefur settmót sittá islenzkt efna-
hagslif á undanförnum áratugum og
íslendingar ættu að þekkja vel af langri
reynslu hver eru áhrif hennar og afleiðingar.
Launþegar tapa þegar verðbólguþróun er ör
þótt fullar visitölubætur séu greiddar á laun
vegna þess að verðbæturnar á kaupið koma
alltaf á eftir verðlagshækkununum, sem jafnan
taka ný og sifellt stærri stökk við hverja kaup-
hækkun.
Útflutningsatvinnuvegirnir, sem eru horn-
steinar islenzks atvinnu- og efnahagslifs, verða
sifellt að taka á sig meiri og meiri innlendan
kostnað við kaup á vinnu og þjónustu, en verð
framleiðslunnar helzt óbreytt i erlendum
gjaldeyri.
Mikil verðbólguþróun i helztu viðskiptalönd-
um okkar getur að visu jafnað hér nokkuð
metin, en til þess að verðþenslan innanlands
stöðvi ekki hjólin þarf hún að vera enn meiri i
viðskiptaiöndunum en hún er hjá okkur.
Þegar svo er komið, að framleiðslu-
fyrirtækin fá ekki lengur undir kostnaði risið,
endar hvert slikt verðbólguskeið með koll-
steypu i efnahagsmálum, gengislækkun eða
hliðstæðum aðgerðum, sem færa fjármuni frá
launþegum til framleiðslufyrirtækjanna. Ef
ekki tekst að semja um viðhlitandi hliðarráð-
stafanir þar sem tekið er langtimamið, sem á
að tryggja sem mesta og jafnasta aukningu
kaupmáttar launa ásamt verðbólgu i
lágmarki, hefst nýtt verðbólguskeið, sem
endar á sama hátt og hið næsta á undan og
siðan koll af kolli.
Núverandi rikisstjórn gerir sér fulla grein
fyrir þessum staðreyndum. Hún hefur ekki
lokað augunum fyrir þessari þróun og hún er
ekkert að reyna að fela i þessum efnum. Hún
hefur gert margvislegar tillögur um ráð til að
koma i veg fyrir að efnt verði i enn eina koll-
steypu sem kemur þyngst niður á launþegum
eins og dæmin og reynslan sannar.
Þessi rikisstjórn hefur lýst sig stjórn hinna
vinnandi stétta. Hún telur það skyldu sina sem
slik stjórn að reyna að verja launþega nýjum
áföllum vegna nýrrar verðbólgu-kollsteypu.
En sannleikurinn er sá, að fulltrúar hinna
vinnandi stétta i æðstu stjórn verkalýðs-
hreyfingarinnar hafa ekki verið til viðtals um
neinar raunhæfar aðgerðir til að hamla gegn
verðbólgunni og það er á atkvæðum þessara
manna á Alþingi, sem allar verðbólguhömlur
stranda. — TK
Linda Christmas, The Guardian:
Kjör Indíána eru bág
Barátta hinna herskáu má heita ný af nálinni
Kirkjan aö
,,ÉG geröi mér ekki þá
þegar ljóst, hve mikiö var
glataö. Þegar ég lit um öxl frá
tindi mins háa aldurs sé ég
fyrir mér lemstruö lik kvenna
og barna hvarvetna um
krókótt giliö, eins skýrt og ég
sá þau þá meö minum ungu
augum. Nú sé ég ennfremur,
aö fleira lét lifiö þarna I
blóöugu svaöinu og grófst i
bylnum, sem siöar kom.
Þarna dó draumur heillar
þjóöar”.
Þannig lýsir Svarti Eigur
minningu sinni um orrustu-
völlinn viö Sært hné. Þannig
endar bók Dee Brown, en hún
hefir selzt betur en nokkur
önnur bók um sögur Indiána i
Vesturheimi. Bókin nefnist
„Grafiö hjarta mitt aö Særöu
hné”, og þegar hún kom út
fyrir tveimur árum varpaöi
hún svo skæru ljósi á málefni
Indiána i Bandarikjunum, aö
þau hverfa varla I skuggann
aö nýju i næstu framtlö
Herskáir hópar Indiána fóru
á stúfana, þegar bókin var
farin aö útbreiöa sögu sina og
almenningsálitiö var á þeirra
bandi. Indiánar hófust handa
meö þvi aö skýra frá afkomu
og ástandi þeirra 800 þús.
Indiána, sem enn búa I
Bandarikjunum, en 488 þús.
þeirra búa á afmörkuöum
svæöum, hinir hafa ofan af
fyrir sér annars staöar, ýmist
i borgum eöa sveitum.
BARATTUHREYFING
Indiána hefir eflzt þessi tvö ár.
Hópunum hefir ekki öllum
lánazt aö leggja undir sig
aöalfyrirsagnir á forsiöum
dagblaöanna jafn fyrirhafnar-
litiö og deildinni Baráttu-
hreyfing bandariskra Indiána,
sem Russell Means veitir for-
ustu. Hreyfing hans stóö i nó-
vember aö hertöku skrifstofu
þeirrar, sem sér um opinber
afskipti af málefnum Indiána.
Árásarmennirnir ullu
skemmdum, sem metnar voru
á milljón dollara, en fengu þvi
til leiöar komiö, aö hafin var
opinber rannsókn á
kröfum og kvörtunum
Indiána. Aliti hefir rann-
sóknarnefndin ekki skilaö enn.
Þessi sama hreyfing stóö aö
baki uppþots, sem gert var i
Custer i Suöur-Dakota fyrr i
febrúar, þegar hvitur maöur,
sem drap Indiána i áflogum á
krá, var ákæröur fyrir mann-
dráp en ekki morö og sleppt
gegn tryggingu. Og hreyf-
ingin stóö enn aö uppþotinu,
sem alllegni stóö aö Særöu
hné.
IDNÍANARNIR hafa
sannarlega undan nógu aö
kvarta. Þeir eru fátækasta og
réttminnsta þjóöarbrotiö,
meöal þeirra eru fæöingar
margar, barnadauöi afar
tiöur, meöalaldur lágur, sjálfs
morö mörg og tekjur á mann
miklu lægri en hjá öörum
Bandarikjamönnum. Atvinnu-
leysi nemur 39 af hundraöi og
aö auki eru 19 af hundraöi 1
lausavinnu eöa árstiöa-
bundinni vinnu. Þetta vita
allir, meira aö segja for-
setinn.
„Fyrstu Amerikumennirnir
eru snauöasti og einangraö-
asti þjóöernisminnihlutinn I
landinu. Astand Indiána er
verra en hjá nokkrum öörum
hvernig sem mælt er, hvort
heldur er I atvinnu, tekjum,
menntun, heilsufari eöa ein-
hverju ööru”, sagöi Nixon for-
seti áriö 1970. Hann lagöi
fram tillögu aö eftirliti
Indiánanna sjálfra meö
menntuninni og fram-
kvæmdum þeim, sem rikiö
kostar. Hann breytti skrif-
stofunni sem meö málefni
Indiána fer, á þann veg, aö
starfsmennirnir geta taliö sig
þjóna Indiánunum i staö þess
I aö stjórna málunum, sem þá
varöa. Starfsmenn skrifstof-
unnar geta þvi sagzt vinna aö
þvi aö gera Indiánunum fært
meö menntun og framförum
aö'sjá sér'farboröa efnalega
innan hinna afmörkuöu
svæöa. (Aöur var reynt aö
auka hæfni þeirra til þess aö
gera þá færa um aö hverfa á
burt af svæöi sinu og sam-
lagast samfélaginu annars
staöar.)
INDIANARNIR herskáu eru
ekki reiöubúnir aö binda allar
vonir sinar viö orö forsetans
og ofurlitla endurskipun skrif-
stofustjórnar. Loforö hafa þeir
hlýtt á slöan áriö 1789 aö
George Washington skipaöi
Henry Knox fyrsta stjórnanda
málefna Indiána um allt rikiö.
Félagslegra réttinda hafa þeir
beiöst siöan fyrir aldamót aö
nokkrir framfarasinnaöir
höfundar bentu á, aö Indiánar
væru ekki taldir fullgildir
borgarar. — Nú er öll mótun
rikisins byggö á þeirri grunn-
kenningu, aö allir menn séu
jafnir.
Dee Brown hefir fengiö þvi
áorkaö meö bók sinni, aö
Indiánarnir eru hættir aö láta
sér nægja aö hlusta og
beiöast meö hægt. Samn-
ingar hafa veriö geröir viö þá,
meira aö segja þúsundum
saman, og hundruö samninga
hafa heitiö menntun Indiána.
En nú segja hinir herskáu, aö
þetta nægi ekki. Börn Indiána
ganga 1 skóla en kunna ekki
ensku, sárafáir Indiánar eru
kennarar.
AF þessum sökum er ekki
um neina indiánska menntun
aö ræöa. Menntunin er banda-
rlsk, byggö á samkeppni sem
er andstæö hugsunarhætti
Indiána. Engum þarf þvi aö
koma á óvart þó aö mjög
margir Indlánar hverfi frá
námi, enda ljúka ékki nema
tvö börn af fimm námi frá
unglingaskóla. Hvernig eiga
Indiánar aö geta gert sér
vonir um aö brjótast út úr
eymdinni ef þeir fá ekki jöfn
tækifæri til menntunar og
aörir?
Viöfangsefni hinna herskáu
er ekki auövelt. Fjarri fer aö
þeir njóti stuönings allra
Indiána. Gamlir Indiánar
taka flestir þann kost aö reyna
fremur aö hanga á þvi, sem
þeim hefir hlotnazt, en aö
hefja erfiöa og vonlitla
baráttu, enda hafa margir
hinna gömlu manna nokkur
völd i ættbálkunum. Erfitt
getur meira aö segja veriö aö
sameina krafta þeirra, sem
vilja berjast fyrir breyt-
ingum. Hin sérstöku dvalar-
svæöi Indiánanna eru 247 aö
tölu. Þau eru ákaflega misilla
Seröu hné.
á vegi stödd um alla fram-
vindu, hvert um sig á viö sin
sérstöku vandamál aö striöa
og lýtur stolti ættbaknsins.En
baráttan er aö hefjast.
Anthony Pearson:
ÞORPIÐ Sært hné er sam-
safn timburskúra umhverfis
minnismerki úr steini, en þaö
stendur fyrir framan kirkju,
sem byggö var yfir gröf 300
Sioux-Indiána, er létu lif sitt I
haröri orustu viö herdeild 28.
desember áriö 1890. Staöurinn
er I senn tákn kúgunar og
óánægju. Þorpiö er öllum
bandariskum Indiánum
heilagt tákn um rás
framvindunnar, þaö er land-
rán hvita mannsins og strá-
felling hinna innfæddu
Furubrún er rétt hjá Særöu
hné. Þaö er dapurlegur staöur
og óhreinn, Ibúöarskúrarnir
jafnvel enn lélegri en land-
búnaöarverkam. i Alabama
veröa aö sætta sig viö. Sioux-
Indiánarnir búa viö sumarhita
1 fjóra mánuöi, en þjást af
kulda frá hausti til vors. Beztu
húsin eru bjálkakofar, þéttir
meö leir og eiga aö veita skjól
I vetrarveöráttu Dakota.
Onnur hlbýli eru enn lélegri
og allt niöur I tjöld, sem
fengizt hafa keypt notuö frá
hernum.
Rafmagn er ekki nema I niu
húsum af hundraö og rennandi
vatn aöeins I tuttugasta hverju
húsi. Flestir veröa aö sækja
brunnvatn um alllangan veg.
Ogala-Sioux er stoitur maöur,
en mikla hreysti þarf til aö
halda stolti sinu i Furubrún.
Þaö veröur ekki gert nema aö
loka augunum fyrir eymdinni
ogsættasig viömathins hvita
manns, sem telur Indiána
annars flokks þegna.
ÉG bjó meginhluta vors og
sumars viö Tunguá og aö
Furubrún. Ómögulegt má
heita aö skilja tilveru Indiána
á úthlutuöu svæöi þeirra, en ég
geröi hvaö ég gat. Ég vissi
hvaö þaö var aö vera fátækur
i þvi landi, þar sem fátæktin er
smán. Ég hlustaöi klukku-
stundum saman á gamla
fólkiö og vissi áöur hvaö þaö
var aö vera stoltur af þvi aö
vera Sioux-Indiáni. Þeir
nefna sig Tsisitas, sem þýöir
maöur, eins og frændur þeirra
Cheyenne-Indiánar. Þeir vilja
ekki vera hvitir og óska jafn-
vel ekki eftir jafnrétti. Þeir
vilja aöeins vera viöur-
kenndir eins og þeir eru.
IIccc Ogala-Sioux Indiánar
búa I Furubrún. 200 fjöl-
skyldur hafa viöunandi af-
komu. Ibúarnir lifa af land-
búnaöi i smáum stfl. Arstekjur
Framhald á bls. 19