Morgunblaðið - 16.06.2006, Blaðsíða 28

28 FÖSTUDAGUR 16. JÚNÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Haraldur Sigurðsson, prófessor íeldfjallafræði og haffræði viðRhode Island-háskólann í Banda-ríkjunum, lauk á dögunum mikl-
um rannsóknarleiðangri. Laut leiðangurinn
að rannsókn á gríðarlegu eldgosi sem átti sér
stað á grísku eynni Santorini fyrir um 3.600
árum.
Eldgosið hefur jafnan
verið talið annað stærsta
eldgos mannkynssög-
unnar og ljóst er að afleið-
ingar þess hafa verið mikl-
ar. Meðal þess sem menn
rekja til gossins er hnign-
un mínóskrar menningar,
en Mínóar hurfu nánast af
sjónarsviðinu á svipuðum
tíma og gosið átti sér stað.
Mínóar stunduðu mikil
viðskipti og sjóflutninga og því má vel vera að
skipakostur þeirra hafi farist í gosinu með
fyrrgreindum afleiðingum.
Gosið hefur nokkuð verið rannsakað á landi
og meðal annars hefur borg sem fór undir
margra metra þykkt vikurlag verið grafin
upp að nokkru leyti. „Það hefur alltaf verið
vitað að þetta var mikið sprengigos sem færði
á kaf borgina Akrótíri á eynni Santorini. Hins
vegar hafa menn ekki vitað hversu mikið gos-
ið var fyrr en við lukum þessari rannsókn,
þar sem 90 prósent gosefna eru á hafsbotni,“
sagði Haraldur.
Gosið mun stærra en ætlað var
Markmið leiðangursins var að kanna gjósku-
lög á hafsbotninum í kringum Santorini og
draga af lögunum ályktanir um stærð og af-
leiðingar gossins. Til þess að kanna dreifingu
og útbreiðslu gjóskulagsins var notast við
bergmálstækni. „Við vorum með eins konar
loftbyssur sem sendu út hvelli niður á hafs-
botninn á tveggja sekúndna fresti. Með þessu
gátum við mælt þykkt setlaganna í kringum
eyjuna,“ sagði Haraldur.
Rannsóknin leiddi í ljós að um fjörutíu
rúmkílómetrar af gjósku úr gosinu hafa bor-
ist frá eynni og fallið niður á hafsbotninn í
kringum hana. Ef gjóskulögin á hafsbotni og
askan sem dreifðist um víðan völl í kjölfar
gossins eru tekin saman er ljóst að eldgosið
hefur í það minnsta skilað af sér 60 rúmkíló-
metrum af jarðefni. Fyrri getgátur bentu til
þess að heildarrúmmál jarðefnis gossins
hefði verið 36 rúmkílómetrar. „Gosið var
miklu stærra en við héldum og hefur því haft
meiri áhrif á stærð flóðbylgjunnar sem fylgdi
gosinu, en langlíklegast er að flóðbylgjan hafi
valdið hvað mestum usla þarna í kring,“ sagði
Haraldur. Í haust er svo ætlunin að rannsaka
ákveðin jarðlög sem fundist hafa í vest-
urhluta Tyrklands og á eyjunum í kringum
Santorini með tilliti til þess hvort ummerki
flóðbylgju sé að finna í þeim. Hins vegar er
erfitt að finna ummerki flóðbylgju í jarð-
lögum. „Glæpurinn hefur farið fram en vitn-
eskjan er ekki fyrir hendi,“ segir Haraldur.
Ógurlegt gjóskuflóð
Við rannsóknir á gjóskulögunum komust
Haraldur og félagar hans að því að mikið
gjóskuflóð hefur orðið í kjölfar eldgossins.
„Gjóskuflóð eru lítt þekkt á Íslandi en þeim
má líkja við snjóflóð nema hvað heitur vikur,
aska og gas fljóta áfram á sjónum á feikn-
arhraða,“ segir Haraldur. Sem dæmi nefnir
hann að gjóskuflóð sem fylgdi í kjölfar eld-
goss á
árið 18
og bren
Gosið s
þrisvar
Krakat
hafi ge
ströndu
veifleg
Hara
komið í
irnar v
römbu
áður vo
unum m
Þarna
strókar
ill á hve
Harald
vísinda
mynda
ið er á m
silfur o
þótt nið
ir.
Bjórd
Kafbát
þessum
menn e
bátann
Könnuðu næststæ
eldgos mannkynss
Haraldur Sigurðsson, pró-
fessor í eldfjallafræði, hefur
stýrt miklum rannsókn-
arleiðangri á sjávarbotni
Miðjarðarhafs undanfarnar
vikur. Rannsóknirnar hafa
dregið ýmislegt merkilegt
upp á yfirborðið. Friðrik Ár-
sælsson ræddi við Harald og
kynnti sér helstu niðurstöður
rannsóknanna.
Einn neðansjávarhveranna sem Haraldur og félagar ha
Haraldur
Sigurðsson
LYKILLINN að þeirri hugmynd að
binda kolefni í jörðu á Íslandi liggur
í ungum aldri berglaga landsins og
þeim eiginleika basaltbergs að
hvarfast við kolefni, sem yrði dælt
niður um borholur í formi koltví-
sýrðs vatns. Silfurberg yrði á meðal
afurða að loknu hvarfinu, sem gæti
reynst öflugt vopn í baráttunni gegn
loftslagsbreytingum.
Sigurður Reynir Gíslason er jarð-
efnafræðingur hjá Jarðvís-
indastofnun Háskóla Íslands. Sig-
urður hefur leitt samvinnu íslenskra
og erlendra vísindamanna á þessu
sviði og þekkir því flestar hliðar
þessarar tækni.
Aðspurður um framlag Íslendinga
til þessara rannsókna segir Sigurður
að það gæti orðið umtalsvert.
„Ég ætla ekkert að vera hæv-
erskur og segi því að á þessu sviði
séu Íslendingar í
fremstu röð,“
sagði Sigurður.
„Við höfðum hins
vegar ekki beint
kröftum okkar
nákvæmlega í
þennan farveg
áður. Það má
raunar segja að
forseti Íslands,
Ólafur Ragnar
Grímsson, hafi haft frumkvæðið að
því að tengja okkur við vísindamenn
á þessu sviði.“
Sigurður segir að aðferðin gangi
út á að leysa kolefni upp í vatni, ekki
ósvipað og er gert í sódavatni.
„Síðan leysist hluti bergsins upp
við þetta því að „sódavatnið“ er
hvarfgjarnt og í framhaldinu verður
til eins konar silfurberg,“ sagði Sig-
urður. „Við höfum gert tilraunir á
rannsóknarstofu með þetta og telj-
um okkur því geta sagt svolítið fyrir
um útkomuna. Eins eru ísle
jarðhitakerfin hentug fyrir
Snúa ferlinu við
Spurður um áhættuþætti sl
bindingar segir Sigurður að
að íslenska bergið sé lekt og
verði að hafa fyrirvara á tilr
Binding kolefnis vel fram
Sigurður Reynir
Gíslason
,
#
-.

/
,
#
-.

 



 
- 
.  )
Silfurberg aukaafurð „sódavatnsins“
sem dælt yrði í jörðu
Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
RÍKISSTJÓRN
GEIRS H. HAARDE
Ríkisstjórn Geirs H.Haarde tók við völdum ígær. Hinn nýi forsætis-
ráðherra á að baki glæsilegan
námsferil, býr yfir meiri tungu-
málakunnáttu en nokkur annar
íslenzkur forsætisráðherra, hef-
ur sérþekkingu á efnahagsmál-
um vegna náms og starfa í Seðla-
banka Íslands og hefur átt
farsælan pólitískan feril. M.a.
með því að gegna tveimur veiga-
mestu ráðherraembættum í rík-
isstjórn fyrir utan embætti for-
sætisráðherra, þ.e. að vera
fjármálaráðherra og utanríkis-
ráðherra.
Nú á tímum skiptir miklu fyrir
forystumenn í stjórnmálum að
hafa gott vald á samskiptum við
fólk í gegnum fjölmiðla og með
öðrum hætti. Geir H. Haarde
sýndi það með skýrum hætti sl.
laugardag að hann hefur náð
mjög góðum tökum á því að tala
við fólk með milligöngu fjöl-
miðla. Það sást bæði á blaða-
mannafundi, sem hann efndi til í
Valhöll, og eins í Kastljósi sjón-
varps það sama kvöld.
Mestu skiptir þó, að á stjórn-
málaferli sínum hefur hinn nýi
forsætisráðherra öðlast yfir-
gripsmikla þekkingu á málefnum
íslenzku þjóðarinnar. Þegar Geir
H. Haarde tekur nú við embætti
forsætisráðherra býr hann yfir
staðgóðri þekkingu á efnahags-
málum almennt, atvinnumálum
og ríkisfjármálum, sem mun
koma honum að góðum notum á
næstu mánuðum.
Samskiptahæfni hans verður
ekki dregin í efa. Geir H. Haarde
er vel í stakk búinn til þess að
taka við þessu embætti og það
verður spennandi að fylgjast
með því, hvernig honum vegnar.
Átakamesta verkefnið, sem
ríkisstjórnin stendur nú frammi
fyrir, er að tryggja samninga á
vinnumarkaðnum milli ASÍ og
SA. Það eiga allar forsendur að
vera til staðar fyrir því að sam-
komulag náist.
Annað veigamikið verkefni er
að ljúka samningum við Banda-
ríkjamenn um öryggismál okkar
Íslendinga í kjölfar brottfarar
þeirra frá Keflavíkurflugvelli.
Forystan í því máli verður í
höndum forsætisráðherra, eins
og Valgerður Sverrisdóttir utan-
ríkisráðherra hefur skýrt frá.
Gamlir samstarfsmenn Geirs
H. Haarde á Morgunblaðinu
óska honum velfarnaðar í þessu
mikilvæga embætti.
HALLDÓR ÁSGRÍMSSON
Sagan dæmir stjórnmálamenn.Ekki samtíminn. Flestir
þeirra, sem nú eru mest í sviðs-
ljósinu og hafa verið á undan-
förnum árum, verða öllum
gleymdir þegar komið er fram á
þessa öld. Þeir eru fáir, sem lifa
dóm sögunnar af.
Þó er líklegt að svo lengi, sem
deilt verður um kvótakerfið í ís-
lenzkum sjávarútvegi, muni nafn
Halldórs Ásgrímssonar koma þar
við sögu. Og svo lengi sem Kára-
hnjúkavirkjun verður til umræðu
munu menn minnast baráttu
Halldórs Ásgrímssonar fyrir
þeirri virkjun, hvort sem þeir
hafa verið með henni eða á móti.
Það er merkilegt hvað þessi ró-
legi stjórnmálamaður, sem hefur
verið býsna fastur fyrir, hefur
komið mikið við sögu mikilla
átakamála í þjóðfélagi okkar.
Framsóknarmenn gleyma því
seint, að fráfarandi formaður
þeirra hefur tryggt þeim sam-
fellda setu í ríkisstjórn í 12 ár.
Það er umtalsvert afrek.
Forsætisráðherratíminn hefur
reynt á Halldór Ásgrímsson. Öll
spjót hafa staðið á honum og
upplifun hans sjálfs er greinilega
sú, að hann hafi orðið fyrir svo
óvæginni gagnrýni, að jafnvel
megi jafna til árásanna á Ólaf Jó-
hannesson og Jónas frá Hriflu.
Eitthvað er til í þessu og skýr-
ingin sennilega sú, að Halldór
gegnir þessu embætti á þeim
tíma, þegar opinberar umræður
á Íslandi urðu grimmari á ný en
þær höfðu verið um skeið. Fyr-
irrennari hans í starfi kynntist
því ekki síður.
Þegar Halldór Ásgrímsson til-
kynnti þá ákvörðun sína að hætta
þátttöku í stjórnmálum kom í
ljós, að hann hafði verið meiri
kjölfesta í flokki sínum en menn
höfðu áttað sig á. Við lá að Fram-
sóknarflokkurinn leystist upp en
því tókst að forða og átti Halldór
Ásgrímsson ekki sízt þátt í því.
Það er afar misjafnt með hvers
konar tilfinningu stjórnmála-
menn ganga út af sviðinu. Sumir
verða aldrei sáttir við sjálfa sig
og það á við um fleiri en færri.
Halldór Ásgrímsson getur geng-
ið frá þessum leik sáttur við
sjálfan sig og aðra. Hann á
glæstan feril að baki, hefur sinnt
æðstu trúnaðarstörfum í þágu
þjóðarinnar og komið að mótun
stórra mála, sem úrslitum hafa
ráðið og ráða um framtíð og af-
komu þjóðarinnar.
Nú á hann bara eftir að skilja
við flokk sinn í öruggum hönd-
um.