Bjarmi - 01.03.2001, Blaðsíða 4

Sá Guólega þenkjandi
náttúruskoðari
Bjami E. Guóleifsson
Fyrir kirkjudyrum á Möóruvöllum í
Hörgárdal er flatur legsteinn frá
1846 með höggvinni áletrun, ábending-
um til manna um aó trúa á Guó. Þetta
er legsteinn Jóns lærða Jónssonar sem
löngum var kenndur vió Möórufell og
endaði ævistarf sitt á Möðruvöllum. Jón
vildi hafa legstein sinn við kirkjudyr
þannig að menn gætu lesið þessa síð-
ustu áminningu hans þegar þeir kæmu
úr kirkju. Jón lærói var merkur maður og
gaf út mörg merkileg smárit og var með-
al annars baráttumaður fyrir stofnun
Biblíufélags og kristniboðsfélags. Alls
munu smárit hans hafa verið um 80 og
eitt þeirra glugga ég stundum í, en þaó
kom út árið 1798 og ber nokkuð langt
en afburða fallegt heiti: „Sá Guðlega
þenkjandi náttúru-skoðari, það er hugleiðing
yfir byggmgu heimsins, eður handarverk Guðs
á himni ogjörðu." Ritió er eins konar nátt-
úrufræði, auóvitað barn síns tíma, þýtt
úr dönsku og meó miklum skýringum
neðanmáls frá þýðandanum, Jóni lærða.
Það er einkum heitið, „Sá Guðlega
þenkjandi náttúruskoðari", sem hefur
dregið mig að þessum bæklingi og ég
vitna oft til hans og vil gjarna að heiti
hans geti átt við mig. Þarna er heimurinn
og náttúran kynnt á einfaldan hátt fyrir
lesandanum og allt er talið bera vitni um
dýrð Guðs.
Stórt og smátt
Heimurinn er í augum okkar mannanna
óendanlega stór og nú á seinni árum
hafa vísindin einnig sýnt okkur smæðina.
Maðurinn kíkir út í aðrar vetrarbrautir
og nú skyggnist hann einnig inn í innstu
kjarna efnisins og þar er lesið stafróf lífs-
ins. Margir hafa talið að aukin þekking á
fyrirbærum náttúrunnar mundi sanna að
enginn Guð væri til. Svo hefur ekki farið,
aukin þekking sýnir og sannar betur og
betur að á bak við þetta mikla listaverk
hlýtur að búa skapari.
Sumir telja sig finna Guð í náttúrunni.
Þeir segja að vió skoóun á fegurðinni
komist þeir í hrifningarástand og nái
þannig sambandi við Guð. Vissulega get-
ur sköpunarverkið vakið athygli okkar á
skaparanum og veitt okkur einhverjar
upplýsingar um hann, en honum kynn-
umst við aldrei til fullnustu meó því að
skoða handaverk hans. Við kynnumst
ekki Kiljan með því að lesa bækurnar
hans eða Kjarval með því að skoða
myndverk hans, en við fáum vissar upp-
lýsingar um þessa listamenn. Við hefð-
um kynnst þeim efvið hefðum hitt þá og
talað við þá. Skaparanum kynnumst viö
einungis með því að eiga samtal vió
hann í bæn og lestri orðsins.
Aó líta upp ...
„Himnarnir framtelja Guðs dýrð, og festingin
verkin hans handa ... Himnarnir og þau stóru
Guðs sköpuðu verk, blasa fyrir allra augum,
svo einn og sérhvörr, sem þau aðeins með
minnsta skynbragði hugleiðir, hlýtur að viður-
kenna: að verk hans eru stór og furðanleg, og
hvörr kann þau að telja! Því að vísu fmnast
nockrir þeir, er sjá gjörvallt þetta fyrir augum
sér, án minnstu íhugunar og sinnishrœringar,
og eru því aldrei hœfir að lipta þaunkum sín-
um í hœðirnar, frá hugleiðingu skepnanna til
skaparans, já hvurjir jafnvel dyrfast að neita
þeim Guði, sem þá gjört hefr. “
Veröldin er falleg, ekki síst Island: Tíg-
uleg fjöll, friðsælir eyðidalir, góðvióris-
bólstar á heióbláum himni, glitský, fag-
urt sólsetur, stjörnubjartur næturhiminn
og norðurljós. Það er blindur og tilfinn-
ingasnauður maður sem ekki hrífst af
þessari fegurð, og ef hann trúir á Guð
gefur hann skaparanum dýrðina. Slík
hrifning ætti að vera hvöt til þess að leita
á fund listamannsins, skaparans.
.... og horfa nióur
„Hvílikann vi'sdóm, hvílika kúnstu og hvílika
byggingu er eigi að fmna í hverjum einum parti
hinnar minnstu jurtar ... fuglarnir ... gefa
ríkulegt tilefni til að skoða og hugleiða skapar-
ans vísdóm ... Efvérstígum með þánka vora í
himininn upp ... sjáum vér óendanlegleikann í
því stóra, eins og hér á jörðu niðri óendanleik-
ann íþvísmáa. “
Þaó er líka mikil fegurð fólgin í smæð-
inni: Tifandi maríuerla, litfagurt blóm,
suðandi hunangsfluga, daggarskreyttur
köngulóarvefur. Spekingur hefur sagt:
„Flestir eru aðeins læsir á stóra letrið í
bók sköpunarverksins og líta ekki á það
sem letrað er smátt á vallarblóm og vængi
4