Bjarmi - 01.03.2001, Page 18

Um lestur
Biblíunnar
Sigurjón Árni Eyjólfsson tók saman
Inngangur
Skiptir einhverju máli hvort vió lesum
ritninguna og hvernig hún er túlkuð?
Snýst spurningin um túlkun hennar virki-
lega um líf og dauða? Þannig
spyr þýski guðfræðingurinn Man-
* fred Oeming í bók sinni um túlk-
unarfræði. Svar hans er skýrt:
„Já“.l2l Hér tekur hann undir
þaó svar sem kristnir menn hafa
• gefið í gegnum aldirnar. Hve af-
gerandi rétt túlkun á ritningunni
er kemur vel fram í Emmaus-frá-
sögunni (Lk 24.13-35). Lúkas greinir þar
frá tveimur lærisveinum sem hryggir
halda af stað til Emmaus eftir krossfest-
ingu Jesú. Jesús Kristur slæst í för með
þeim en þeir þekkja hann ekki. Á leióinni
útleggur Jesús ritninguna (Lk 24.27) og
huggar þá. Hér tekur hinn upprisni það
að sér að veita lærisveinum sínum réttan
skilning á ritningunni. Það hlutverk hefur
heilagur andi eftir himnaför Jesú. Sam-
kvæmt Jóhannesarguðspjalli er starf
heilags anda einmitt fólgið í því að leióa
okkur „í allan sannleikann" (Jh 16.13).
Og hann, huggarinn, gerir það og út-
leggur boðun og verk Jesú Krists í Ijósi
ritningarinnar. Túlkun ritningarinnar er
því rétt þegar textinn knýr okkur til
Krists.
En við stöndum samt frammi fyrir
vanda: „Hvenær getum við verið viss um
að við skiljum þaó sem ritningin tjáir?“ í
gegnum aldirnar hafa menn glímt vió
þennan vanda. Það er því fræðandi að
huga eilítið að þeirri sögu í leit að svari
og leyfa sögunni að varpa Ijósi á þann
grundvöll sem við byggjum á. Vegna um-
fangs þessarar sögu er best aó skipta
umfjölluninni í þrjá hluta. I fýrsta hlut-
anum verður fjallað um tímann fram að
siðbót. I öðrum hlutanum frá siðbót allt
fram á síðustu öld. I síósta hlutanum
verður leitast við að gera örlitla grein fýr-
ir þeim fjölda stefna og strauma sem
komið hafa fram varðandi lestur og túlk-
un ritningarinnar í samtímanum. I lokin
verður svo bent á sígilt svar. Þaó gefur
að skilja að hér verður aðeins stiklað á
stóru.
Hugmyndir manna foróum um lestur
og skilning
Orðið Biblía er grískt sem þýóir bækur,
ritasafn eða bókasafn og hefur hún að
geyma 39 rit sem tilheyra Gamla testa-
mentinu (Gt) og 27 rit sem mynda Nýja
testamentió (Nt). Eins og við á um öll
bókasöfn þá á ritningin sína sögu. Eftir
herleiðingu Gyðinga í Babýlon (587-538
f. Kr) er hægt að tala um að þeir hafi
gengið frá umfangi hebresku ritningar-
innar eða Gt. Þegar vió lesum það kemur
í Ijós að þar er að finna tilvísanir á milli
rita sem hafa það hlutverk að varpa Ijósi
á það sem til umræðu er, þ.e.a.s. ritn-
ingarstaður er notaður til að skýra út
annan ritningarstað. Biblían sjálfgefur
svo að segja sjálf upp regluna sem á að
styðjast við þegar hún er lesin. Ritningin
skýrir sig sjálf út. Þetta er kenning sem
kristnir menn hafa löngum stuðst við. En
við hlið þessarar kenningar gripu Gyð-
ingar til hefða úr samtíð sinni til að
varpa Ijósi á torskilda texta ritningarinn-
ar. I síógyóingdómnum er aó finna lífleg-
ar deilur um rétta túlkun á ritningunni. I
allri þeirri flóru ber sérstaklega að nefna
Phíló frá Alexandríu. Hann styðst við
túlkunaraóferðir platónskrar heimspeki,
þ.e. allegoríu eða óeiginlega túlkun á Gt.
Hún byggist á því að leita að þeirri
djúpu andlegu merkingu sem býr að baki
orðunum. I Nt er að finna merki beggja
þessara aðferóa en þar er Gt algjörlega
túlkað í Ijósi endanlegrar opinberunar
hjálpræðis Guós í Jesú Kristi. Hann er
miðjan eóa möndullinn sem allt snýst
um í ritningunni. Ætlunin er ekki að at-
huga nánar hvernig ritningin setur fram
þessa kenningu sína, heldur að skoða
hvaða grundvallarreglur menn hafa
stuðst við þegar þeir hafa lesið ritning-
una.
Lestur á textum og leiðin að réttum
skilningi ervandamál sem Grikkir glímdu
18