Bjarmi - 01.03.2001, Blaðsíða 19

við. Hjá þeim er að finna tvær meginað-
ferðir og áherslur. Heimspekingurinn
Platon (432-347 f.Kr.) er sá fyrsti sem
setur fram heildstæða kenningu um lest-
urogtúlkun átextum en lærisveinn hans,
Aristóteles (384-324 f.Kr.), fann ann-
marka túlkunarfræði hans og kom fram
með aðra. Mynda þær svo að segja þá
tvo póla sem umfjöllun um þetta efni
miðar við allt til þessa dags.
I lok rits Platos Ríkinu er að finna lík-
ingu. I helli einum sitja menn sem fangar
annað en lélegt afrit af frummynd hins
sanna veruleika. Tilgangur heimspekinn-
ar er að leysa menn frá þessari tálsýn
sem felst í því að gera hinn áþreifanlega
heim algildan og leiða þá út úr þeim helli
inn í andlegan veruleika frummyndanna.
Þar sem maðurinn hefur ódauðlega sál
býr í honum vitund um frummyndirnar,
en venjulegt fólk er svo bundið af „veru-
leikanum" að þaó minnist ekki lengur
uppruna síns. Hlutverk heimspekinnar er
að vekja manninn og minna hann á upp-
hina eiginlegu merkingu þeirra sem er hin
andlega.
Aristótles tekur annan pól í hæóina.
Hann vill að oróin lýsi veruleikanum og
lúti honum en ekki öfugt. Túlkunarfræði
hans fjallar því um hvernig beri að semja
sannar fullyrðingar. Aristóteles leggur
mikla áherslu á veruleikann sem er til
staðar fyrir utan og óháð málinu. Tungu-
málið vísar því til hlutveruleikans en ekki
út fyrir hann. Aristóteles ber hér mikið
traust til heilbrigðar skynsemi og styðst
l Nt er ad fmna merki beggja þessara aðferða en þar er Gt algjörlega
túlkað í Ijósi endanlegrar opinberunar hjálprceðis Guðs íJesú Kristi.
Hann er miðjan eða möndullinn sem alít snýst um í ritningunni.
Ætlunin er ekki að athuga nánar hvernig ritningin setur fram þessa
kenningu sína, heldur að skoða hvaða grundvallarreglur menn hafa
stuðst við þegar þeir hafa lesið ritninguna.
á gólfinu og snúa bakinu vió hellisop-
inu.l3! I gegnum það berst birtan að
utan. Þegar menn eða verur ganga fram
hjá hellisopinu varpast skuggi þeirra inn í
hellinn á vegginn sem fangarnir snúa aó.
Villa fanganna er sú að þeir álíta að
skugginn sé raunveruleikinn og hafa ekki
hugmynd um það sem er fýrir utan hell-
inn. Platon líkir veruleikanum sem við lif-
um í við þenna skugga sem er ekkert
runa sinn og samtalið er tækið sem hún
styðst við. Hér er heimspekin í hlutverki
Ijósmóður sem leiðir manninn út úr
myrki hinnar sýnilegu veraldar inn í heim
hins andlega. Þessi afstaða er kölluð tví-
hyggja og kemur vel fram í kenningu
Platons um hvernig beri að skilja texta.
Góður ritskýrandi má ekki vera hlekkjað-
ur af bókstafnum heldur verður hann aó
greina dýpri merkingu oróanna, þ.e.a.s.
við yfirvegaða og „jarðbundna" meðferð
á textum. Það eru orðin sjálf og bygging
setninga, málfræði og rökfræði, sem eru
tækin sem Ijúka upp merkingu texta og
skilgreina það sem hann vísartil.
í gegnum söguna getum við greint
stöðug átök á mill þessara stefna, annars
vegar þeirra sem leita aó dýpri merkingu
orðanna og hins vegar hinna sem binda
sig alfarið vió bókstafinn. Átökin eru á
19