Æskan - 01.11.1971, Blaðsíða 23

FJÓRÐI ÞÁTTUR
Magellan.
agellan var Portúgali, fæddur í fjallahéraðinu
Traz os Montes nálægt árinu 1480. Hann er einn
af frægustu landkönnuðum, sem uppi hafa ver-
ið. Hann var ekkert hörkutól, heldur hafði hann
viðkvæma lund og lagði oft líf sitt í hættu til
þess að hjálpa öðrum. Hann var ekki mikils metinn i landi sínu
framan af, og lítið var hlustað á ráðagerðir hans um landkönn-
unarferðir. Hann vildi finna siglingaleið gegnum meginland Ame-
riku. Þegar hann baðst styrks hjá konunginum, sagði Emanúel
konungur þvert nei, hann vildi ekki heyra neitt um svona vitleysu.
Þá hélt Magellan til Spánar, en þar vildi Karl keisari V hlusta á
hann. Karl gaf honum fimm gömul skip til fararinnar. Með þennan
flota lagði hann af stað 20. september 1519 frá San Lucar við
mynni árinnar Guadalquivir.
Eftir mikla hrakninga og óhlýðni sumra skipstjóra sinna komst
Magellan loks að ströndum Brasilíu, og í janúar náði hann ósum
La Plata fljótsins. Magellan hélt fyrst, að þetta væri hið vand-
fundna sund gegnum meginland Ameríku. Þegar þetta reyndust
vonbrigði, héldu þeir áfram til Sankti Julianflóa við strönd
Patagóniu, og þar tóku þeir sér vetursetu. Þar varð Magellan að
takast á við reglulega uppreisn sjómanna sinna, en honum tókst
að bæla hana niður.
Strax og veður bötnuðu hélt hann áfram ferðinni í suðurátt.
i október 1520 komust þeir að firði, sem virtist liggja inn i langt
sund. Magellan lét stýra skipum sínum þar inn, og er þeir höfðu
lengi siglt, lét hann manna bát tii þess að athuga leiðina. Eftir
þrjá daga komu bátsverjar aftur og sögðu, að opið væri til hafs
til vesturs. Magellan varð enn að sigrast á mörgum erfiðleikum,
og hann varð að þola það, að skip, sem hann sendi til þess að
athuga sundið að austanverðu, sneri við og fór heim til Spánar.
Öll ferðin gegnum Magellansundið tók 38 daga, og þá loks komust
þeir út á opið haf. Magellan hafði náð marki sinu og fundið
sund gegnum meginland Ameríku. í lok nóvembermánaðar hélt
þessi litli floti áfram yfir hafið og stefndl til Molúkkaeyja eða
hinna frægu Kryddeyja. Þeir fengu góðan byr og sigldu spegil-
slétt haf, svo að þeir nefndu það Kyrrahafið.
Eftir þetta gekk sjóferðin vel, þeir sigldu hraðbyri og kom
það sér vei, því að fæðið um borð var orðlð af skornum skammti.
Að síðustu var svo komið, að þeir urðu að leggja sér til munns
rotturnar, sem þá voru í öllum skipum, og ennfremur urðu þeir
að éta mýkri partana af skónum sínum, sem voru úr leðri. í
marz 1521 komu þeir að eyjaklasa, og þar var mannabyggð
Magellan til mikillar gleði, en íbúar eyjanna reyndu að stela öllu
steinl léttara frá þeim, og tóku þeir skipsjulluna. Magellan og
félagar hans gáfu eyjunum nafn og nefndu þær Ladroneyjar, það
er Þjófaeyjar. Þeir birgðu sig þarna upp af vistum og vatni og
héldu þaðan til Filippseyja. En þar endaði ævibraut Magellans.
Hann tók þátt í orustu til hjálpar vinveittum ættarhöfðingja og
þjóðflokki hans, en í þessum bardaga féll Magellan, þar sem
hann fór fremstur manna sinna. Lauk þar ævi mikils siglingamanns
og landkönnuðar.
Aðeins eitt skip — Vittoria — komst heilu og höldnu heim tll
Spánar. Þá hafði ferðin tekið nær þrjú ár, og var þetta fyrsta
siglingin umhverfls jörðina. Skipstjórinn á Vittoriu var aðlaður
af Karli V, og var skjaldarmerki hans mynd af hnattlíkani, og
á merkinu stóðu þessi orð: Primus circumdedistime. Það er: Þú
ert sá fyrsti, sem siglt hefur umhverfis jörðina. Frægðin fyrir
ferðina féll þó í hlut Magellans, en ekki skipstjórans. Skipið
Vittoria hafði verið hlaðið kryddi á Kryddeyjum. Þessar kryddvör-
ur voru nú seldar fyrir stórfé, — helmingi meira en allur leiðang-
urinn hafði kostað.
Þorvarður Magnússon.

riir''
21