Tímarit lögfræðinga - 01.10.1989, Blaðsíða 38

ákvörðun hans úr gildi ef þeim sýnist að ekki hafi verið gætt almennra
reglna um málsmeðferð í stjórnsýslunni.24 Hins vegar er meira vafa-
mál hvort dómstólar geti fjallað um réttmæti ákvarðana valdsmanns
eða ráðuneytis, eða eftir atvikum hvort hægt sé að gera kröfu um
meðlag fyrir dómi án þess að fyrst sé fjallað um hana af valdsmanni.
1 60. gr. stjórnarskrárinnar segir að dómendur skeri úr öllum ágrein-
ingi um embættistakmörk yfirvalda. Almennt er álitið að í ákvæðinu
felist víðtæk heimild til að bera gildi stjórnsýsluákvarðana undir
dómstóla og að telja megi það meginreglu íslensks réttar að dómstólar
eigi úrlausn um allar stjórnsýsluathafnir, nema þær séu undan lög-
sögu þeirra teknar, annaðhvort samkvæmt settum reglum eða eðli
máls.25 I IV. kafla barnalaga virðist gert ráð fyrir því sem meginreglu
að valdsmaður eigi fullnaðarúskurðarvald um meðlagsgreiðslur. Þrátt
fyrir þetta hafa dómstólar talið sig bæra til að leggja efnislegt mat
á ákvarðanir stjórnvalds í hliðstæðu tilfelli auk mats á lögmæti þeirra,
sbr. H 1972, 1061, þar sem uppi var ágreiningur um forsjá og um-
gengnisrétt.26 Telja verður að hið sama eigi við ágreining um með-
lag. Þetta á sér einnig nokkra stoð í 3. mgr. 16. gr. bl., þar sem sér-
staldega er tekið fram að dómsmálaráðuneytið eigi fullnaðarúrskurð
um fjárhæð meðlags. Af þessu má gagnálykta sem svo að dómstólar
geti fjallað um skyldu til greiðslu meðlags og eftir atvikum tímalengd.
Eftir sem áður er eðlilegt að líta. svo á að fyrst verði að fjalla um
ágreining hjá þar til bærum stjórnvöldum, áður en honum er skotið
til dómstóla.
3.6. Breyting á úrskurðum
1 1. mgr. 20 gr. bl. segir að valdsmaður geti breytt meðlagsúr-
skurði, ef rökstudd beiðni kemur fram um það, enda sé sýnt fram á
að hagir foreldra eða barns hafi breyst. Sá sem óskar slíkrar breyt-
ingar snýr sér til þess aðila sem kvað upp úrskurðinn með kröfu þar
um. Kröfunni eiga að fylgja gögn sem sýna að hagir aðila hafi breyst
svo að rétt þyki að endurskoða fyrri ákvörðun. Hliðstæða heimild er
að finna í 22. gr. bl. sem segir að staðfestur samningur um fram-
færslueyri sé ekki því til fyrirstöðu að valdsmaður skipi málum á
24 Sbr. t.d. H 1987,473.
25 Olafur Jóhannesson: Stjórnarfarsréttur, Reykjavík 1978, s. 163 og Eiríkur Tómasson:
„Takmarkanir á úrskurðarvaldi dómenda skv. 60. gr. stjórnarskrárinnar.", Ulfljótur
1984:4, s. 183. Um hugtökin „stjórnsýsluathöfn" og „stjórnsýsluákvörðun" sjá Björn Þ.
Guðmundsson: „Grunnhugtök í stjórnsýslurétti", Tímarit lögfræðinga 1987:2, s. 93—95.
26 Eiríkur Tómasson: „Takmarkanir á úrskurðarvaldi dómenda skv. 60. gr. stjórnarskrár-
innar“, s. 199.
180