Tímarit lögfræðinga - 01.10.1989, Blaðsíða 39

annan veg, enda telji hann að aðstæður hafi breyst eða samningur
gangi í berhögg við þarfir barns. I þessu tilfelli myndi það oftast
vera dómsmálaráðuneytið sem tæki slíka ákvörðun, enda eru samn-
ingar af þessu tagi oftast gerðir í tilefni af skilnaði eða sambúðar-
slitum.
Þegar þessar heimildir eru skoðaðar kemur í ljós að á þeim er
nokkur munur. 1 báðum tilfellum er hægt að breyta fyrri úrskurði
eða samningi ef aðstæður hafa breyst eða þarfir barns mæla með því.
1 22. gr. eru hins vegar gerðar strangari kröfur þar sem það er skil-
yrði að aðstæður hafi breyst verulega. Þá er rétt að vekja athygli
á að nægilegt er að annað skilyrðið sé uppfyllt, þannig að breyttir
hagir foreldra til hins verra eða betra geta nægt til þess að fyrri úr-
skurði verði breytt, án þess að einnig sé sýnt fram á að þarfir barns
kalli sérstaklega á breytingar. Að sama skapi ætti að vera heimilt að
breyta úrskurði eingöngu vegna þarfa barns, enda þótt aðstæður hafi
að öðru leyti ekki breyst.27
Rökin fyrir heimildum sem þessum eru einkum þau að í meðlags-
úrskurði eða samningi um meðlag er oft verið að ráðstafa til fram-
búðar hagsmunum þeim sem þar er fjallað um, á grundvelli þeirra
aðstæðna sem fyrir hendi eru þegar ákvörðun er tekin. Á þeirri stundu
er ógjörningur að sjá fyrir með hvaða hætti hagir aðila kunna að
breytast. Þetta á ekki síst við þegar aðili hefur verið úrskurðaður
til greiðslu meðlags eða hann samið um greiðslu meðlags sem er langt
umfram lágmarksmeðlag og hagir hans breytast skyndilega, t.d. við
það að framfærslubyrði hans eykst af einhverjum ástæðum eða tekjur
minnka. Þá er auðvitað til í dæminu að framfærslubyrði vegna barns
þyngist til muna, t.d. vegna veikinda.
1 2. mgr. 20 gr. bl. er heimild valdsmanns til að breyta eigin úr-
skurðum settar tilteknar skorður, af tilliti til hagsmuna hins meðlags-
skylda. Þar kemur fram að ákvörðun um framfærslueyri sem eindag-
aður er, áður en beiðni um breytingu kemur fram, verði ekki breytt
nema alveg sérstakar ástæður leiði til þess, og almennt ekki lengra
aftur í tímann en eitt ár frá því að beiðni var sett fram.
3.7. Endurheimta ofgieidds meðlags
Sú staða getur komið upp að maður greiði meðlag með barni til-
tekinn tíma í þeirri trú að hann sé faðir þess, en síðan komi í Ijós að
27 Þetta sjónarmið er sérstaklega áréttað í H 1987,473 (474) þar sem segir: „Fallast ber á
það með héraðsdómi, að úrskurður sé heimill eftir lokaákvæði 22. gr., þ.e. vegna þarfa
barns án tillits til breyttra aðstæðna."
181