Fréttablaðið - 20.05.2011, Qupperneq 22

22 20. maí 2011 FÖSTUDAGUR
Frelsi fylgir ábyrgð – II
Í nýjum lögum um fjölmiðla er kveðið á um að ávallt sé upplýst
með gegnsæjum og aðgengileg-
um hætti fyrir almenning hvern-
ig eignarhaldi fjölmiðla sé háttað.
Þá var kveðið á um skipan þver-
pólitískrar nefndar með fulltrúum
allra þingflokka, sem hefur það
hlutverk að kanna samþjöppun á
eignarhaldi á fjölmiðlamarkaði
hér á landi og gera eftir atvikum
tillögur um einhverjar skorður í
þeim efnum. Er hún nú að störfum
og á að skila tillögum í sumar.
Skráningarskylda fjölmiðla
Sá misskilningur hefur komið
upp að nýju fjölmiðlalögin geri
bloggsíður og almennar vefsíður
skráningarskyldar. Hið rétta er
að aðeins þær vefsíður teljast til
fjölmiðla sem hafa sérstaka rit-
stjórn skv. skilgreiningu laganna
og afar umfangsmiklum skýring-
um í greinargerð. Þær byggjast að
nokkru leyti á skilgreiningum og
túlkunum á tilskipun ESB sem inn-
leidd er í fjölmiðlalögunum.
Skilgreiningar á ritstjórn ná
einnig til prentmiðla og fjölmiðla
á netinu. Gert er ráð fyrir að hug-
takið ritstjórn sé túlkað þröngt því
starfsemi einstaklings sem rekur
vefsíðu getur aðeins í undantekn-
ingartilvikum talist fjölmiðill
miðað við þau skilyrði sem þurfa
að vera fyrir hendi, t.d. hvort við-
komandi hafi það að atvinnu að
miðla og bera ábyrgð á ritstjórnar-
legri skipan efnis og hvort megin-
tilgangur viðkomandi fyrirtækis
eða einstaklings sé að miðla fjöl-
miðlaefni. Af þessu leiðir að mik-
ill meirihluti alls þess efnis sem
miðlað er á vefnum fellur ekki
undir hugtakið fjölmiðil. Þó verður
að líta svo á að með breyttri fjöl-
miðlanotkun almennings verði að
fella vefsíður, sem sannarlega geta
talist fjölmiðlar, undir hugtakið
þannig að þeir hljóti sömu réttindi
og hafi sömu skyldur og prent- og
ljósvakamiðlar.
Fjölmiðlanefnd og hlutverk hennar
Fyrir bankahrunið var sú skoð-
un almenn að fjármálafyrirtæki
væru ekki frábrugðin öðrum fyr-
irtækjum og því væri sérstakt eft-
irlit með starfsemi þeirra ónauð-
synlegt, jafnvel óæskilegt. Þessi
afstaða er nú á undanhaldi enda
flestum ljóst að fjármálafyrirtæki
gegna lykilhlutverki í gangverki
efnahagslífs hvers samfélags. Með
sama hætti gegna fjölmiðlar lyk-
ilhlutverki í lýðræðisríkjum eins
og hér hefur verið lýst. Í skýrslu
rannsóknarnefndar Alþingis er
m.a. vikið að stöðu fjölmiðla og
umfjöllun þeirra um fjármála-
markaðinn árin fyrir hrunið. Þar
er mælt með að komið verði á „fag-
legu eftirliti með fjölmiðlum sem
hafi það að markmiði að tryggja að
þeir ræki af ábyrgð hlutverk sitt
í lýðræðisríki og verndi almanna-
hagsmuni“.
Samkvæmt fjölmiðlalögum er
fjölmiðlanefnd ætlað að sjá um
þetta eftirlit auk þess að fram-
fylgja markmiðum laganna, þ.á m.
um gagnsæi eignarhalds og að fjöl-
miðlar fari að lögum, t.d. um efni
sem getur verið skaðlegt börnum
eða um aðgreiningu auglýsinga og
ritstjórnarefnis.
Fjölmiðlanefnd er sjálfstæð
stjórnsýslunefnd og er því ekki
hægt að kæra ákvarðanir hennar
til ráðherra. Þetta fyrirkomulag
er haft til að tryggja sjálfstæði
hennar gagnvart framkvæmda-
valdinu. Hér er því engin breyt-
ing frá því fyrirkomulagi sem
verið hefur með útvarpsréttar-
nefnd, sem hefur eftirlitshlut-
verki að gegna gagnvart ljós-
vakamiðlum. Ákvörðunum hennar
hefur ekki verið hægt að áfrýja
til annars stjórnvalds. Breytingin
felst hins vegar í því að fjölmiðla-
nefndin er fjölmennari auk þess
sem hún mun hafa starfsfólk og
er því fyrirkomulagi m.a. ætlað
að auka sjálfstæði nefndarinn-
ar. Útvarpsréttarnefndin heyrði
beint undir ráðherra og öll stjórn-
sýsla hennar hefur farið fram
í mennta- og menningarmála-
ráðuneytinu. Þó að ekki sé hægt
að skjóta úrskurðum fjölmiðla-
nefndar til annars stjórnvalds er
ávallt hægt að fara með þá fyrir
dómstóla. Nefndin verður skipuð
fimm fulltrúum, tveimur tilnefnd-
um af Hæstarétti, einum tilnefnd-
um af Blaðamannafélagi Íslands,
einum tilnefndum af samstarfs-
nefnd háskólastigsins og einum
tilnefndum af mennta- og menn-
ingarmálaráðherra. Er þetta fyr-
irkomulag viðhaft til að tryggja
sjálfstæði fjölmiðlanefndar með
sem bestum hætti gagnvart póli-
tískum áhrifum.
Ég vek sérstaka athygli á því að
mörg ákvæði í frumvarpinu eru
beinlínis sett í þeim tilgangi að
tryggja virkt tjáningarfrelsi og
þar með opna umræðu og skoð-
anaskipti. Hafa verður í huga að
flest þessara ákvæða hafa verið í
lögum um árabil, án þess að þeim
hafi verið framfylgt á virkan hátt.
Er það æskilegt? Andstætt því sem
margir virðast halda sýnir reynsla
annarra ríkja að virkt eftirlit með
starfsemi fjölmiðla tryggir betur
tjáningarfrelsi og er til þess fallið
að auka traust almennings á fjöl-
miðlum.
Fjölmiðlanefnd er sjálfstæð stjórnsýslu-
nefnd og er því ekki hægt að kæra
ákvarðanir hennar til ráðherra.
Fjölmiðlalög
Katrín
Jakobsdóttir
höfundur er mennta- og
menningarmálaráðherra
Seinni grein af tveimur
um ný fjölmiðlalög
Hljómleikarnir
í London 1985
Fyrir einum þremur ára-tugum spurðist það til
okkar sem vorum erlendis,
að langþráður skriður væri
kominn á að reisa tónleika-
höll í Reykjavík. Það var til
vansa að víðfrægir erlendir
hljómlistamenn urðu að sæta
þeirri allsendis ófullnægj-
andi aðstöðu, sem Íslendingar
máttu láta sér nægja. Sviss-
neskir aðstandendur
evrópsku tónlistarhá-
tíðanna sögðu mér að
með góðri tónlistar-
höll ættu Íslendingar
að komast inn í þá
röð. Slík fjárfesting
myndi fljótt skila sér.
Það mun hafa verið
á Listahátíð 1984
að breska sinfóníu-
hljómsveitin Phil-
harmonia heimsótti
Ísland. Eftir þá ferð
sneri framkvæmda-
stjóri hennar, Archie
Newman, sér til
mín, þá sendiherra í
London. Sagði hann
að hljómsveitin hefði samþykkt
að færa sem gjöf sinn hlut af
flutningi á stórtónleikum í
Royal Festival Hall til bygg-
ingar tónlistarhallar í Reykja-
vík. Stefnt skyldi hátt og yrði
að fá Vladimir Ashkenazy til
að stjórna. Vænlegast væri að
sendiherrann bæri það upp.
Vegna bókana kæmi aðeins
til greina einn dagur þennan
vetur. Þetta var tilefni þess að
að ég átti símtal við Ashkenazy
á heimili hans í Sviss og féllst
hann á að stjórna Philharmonia
26. febrúar 1985. Síðar í Lond-
on sagði hann, að þetta væri
brúðkaupsdagur þeirra Þór-
unnar og hefði hann brugðið af
fastri venju að vinna ekki þann
dag. But I will do anything for
Iceland, sagði snillingurinn sá.
Eftir þetta var framundan
mikil vinna til undirbúnings
þessum „gala“ eða hátíðatón-
leikunum. Viðstödd voru for-
seti Íslands, frú Vigdís Finn-
bogadóttir og Charles prins af
Wales og Lady Diana. Íslensku
fyrirtækin í Bretlandi studdu
tónleikana dyggilega með mið-
akaupum á hækkuðu verði
fyrir fjölmarga boðsgesti
þeirra. Þá var gefið út afar
glæsilegt kynningarrit fyrir
tónleikana með útskýringum á
verkunum sem flutt voru eftir
Sibelius, Grieg og Dvorak. Þar
var mjög vinsamleg úttekt
á tónlistarlífi og kennslu á
Íslandi. Auglýsingar
keyptar dýru verði
voru frá íslenskum
og breskum fyrir-
tækjum og bönkum.
Var tónleikunum
tekið af miklum fögn-
uði og ekki hvað síst
frábærum flutningi
söngkonunnar Elisa-
beth Söderström.
Eftir tónleikana
héldum við Elsa fjöl-
sótta móttöku í sendi-
herrabústaðnum
að 101 Park Street
til heiðurs forseta
Íslands. Daginn eftir
var kvöldverður á
vegum íslensku nefndarinnar
og er mér minnistæður vegna
ræðu sem Söderström hélt og
minntist þá Guðmundar Jóns-
sonar, skólabróður síns úr
söngnámi í Stokkhólmi. Hann
hafði til að bera hina fegurstu
söngrödd og hefði orðið stjarna
við hvaða óperu sem var í Evr-
ópu en kaus að halda heim til
Íslands.
Ég hef löngum verið þeirr-
ar skoðunar að drýgstan þátt
í þessu tónleikaævintýri hafi
átt heiðursmaðurinn Archie
Newman. Hann hafði áður
stuðlað að samvinnu við sendi-
ráðið vegna tónleika til kynn-
ingar á verkum Áskels Más-
sonar í Wigmore Hall 19. mars
1984.
Menning
Einar
Benediktsson
fyrrverandi sendiherra
Viðstödd
voru forseti
Íslands, frú
Vigdís Finn-
bogadóttir og
Charles prins
af Wales og
Lady Diana.
AF NETINU
Franskir kratar afhjúpaðir
Dominique Strauss-Kahn er Frakk-
landi til hneisu. Einkum frönskum
fjölmiðlum og frönskum krötum.
Hefur lengi hagað sér eins og naut
í flagi í skjóli þagnarsamsæris
franskra fjölmiðla. Þeir þurfa nú
að skoða sinn gang. Eftir upp-
ákomuna í New York ruku franskir
kratar í vörnina. Þeir eru afhjúpaðir
sem yfirstéttarflokkur, er fyrirlítur
pupulinn. Til mestrar skammar
varð annar yfirstéttarkrati, heim-
spekingurinn Bernard-Henri Lévy.
Hann skellir skuldinni á konur,
sem hafa kvartað undan léns-
herranum. Of lengi hefur gömul
stéttaskipting loðað við Frakkland,
fjölmiðla landsins og stjórn-
málaflokka.
www.jonas.is
Jónas Kristjánsson
Ljúga áfram?
Auk þess eru rannsóknir Orkuveitu
Reykjavíkur gagnrýndar harðlega
sem villandi og lélegar en það er
svo sem ekkert nýtt, því að í mati
á umhverfisáhrifum Hellisheiðar-
virkjunar var talið að loftmengun
myndi hafa sáralítil ef nokkur áhrif
á gróður við virkjunina. Annað
kom þó í ljós.
Við segjum hverjum sem er, líka
Kaliforníubúum sem hingað koma,
að í Reykjavík sé hreinasta loft í
nokkurri höfuðborg í heimi. Hve
lengi ætlum við að halda áfram að
ljúga þessu að öðrum þjóðum.
omarragnarsson.blog.is
Ómar Ragnarsson
NÁÐU ÁRANGRI. ÚTILÍF – HOLTAGÖRÐUM. GLÆSIBÆ. KRINGLUNNI. SMÁRALIND. WWW.UTILIF.IS
Í DAG VERÐUR SÉRFRÆÐINGUR FRÁ NIKE Í ÚTILÍF
KRINGLUNNI FRÁ KL. 17–19.
ÍS
LE
N
SK
A
SI
A
.I
S
U
TI
5
49
73
0
5/
11
TILBOÐ: 21.592 KR.
PEGASUS +27.
Vinsælustu hlaupaskórnir frá
Nike. Almennt verð: 26.990 kr.
TILBOÐ: 17.992 KR.
AIR MAX MOTO +8.
Góðir hlaupaskór.
Almennt verð: 22.490 kr.
TILBOÐ: 21.592 KR.
LUNARGLIDE +2.
Léttir hlaupaskór.
Almennt verð: 26.990 kr.
TILBOÐ: 11.192 KR.
DART 8.
Ódýrir og þægilegir skór.
Almennt verð: 13.990 kr.
20% KYNNINGAR-
AFSLÁTTURAF VÖLDUM NIKE HLAUPASKÓM OG HLAUPAJÖKKUM
Þú getur alltaf lesið Fréttablaðið frítt á Vísi eða fengið sendan daglegan tölvupóst
með blaði dagsins. Nánari upplýsingar á: visir.is/dreifing
FRÉTTABLAÐIÐ Á NETINU