Íslenzk tunga - 01.01.1961, Page 119

RITFREGNIR
115
telja líklegt að flestir liðirnir liafi verið pappírshandrit; einhver þeirra hafa
vafalaust verið skrifuð á fyrri hluta 17. aldar. Sýnist einna líklegast að út-
hreiðsla sögunnar hafi hafizt á Vesturlandi.
Miðgerð sögunnar, sem útgefandi nefnir svo, er aðeins varðveitt í tveimur
handritum, skrifuðum af þeim nöfnunum Jóni Gissurarsyni á Núpi í Dýrafirði
tt 1648) og Jóni Erlendssyni í Villingaholti, og hefur hinn síðarnefndi skrifað
upp handrit nafna síns, sjálfsagt fyrir tilstilli Brynjólfs biskups, eins og útgef-
andi bendir á. Utgefandi telur miðgerðina samda upp úr elztu gerð, en lætur
liggja milli hluta hvort það hafi verið gert á 15. eöa 16. öld. Þetta er naumast
rökstutt svo sem skyldi, og verður vikið að því síðar.
Yngsta gerð sögunnar er sýnilega ekki samin fyrr en á 18. öld og er talsvert
stytt og breytt uppsuða úr elztu gerð. Ilún er varðveitt í sjö handritum sem
skrifuð eru síðast á 18. öld og á hinni 19. Þau eru flest sunnlenzk, og gerðin
sjálfsagt upprunnin í þeim landshluta. Útgefandi birtir rækilegan útdrátt úr
gerðinni, og verður af því ljóst að hún er gagnslaus til ákvörðunar á upphafleg-
um texta sögunnar.
Utgefandi hefur unnið verk sitt af trúmennsku og kostgæfni. Greinargerð
hans fyrir handritunum og skyldleika þeirra er glögg og skilmerkileg og dreg-
ur fram það sem máli skiptir, svo að lesandi er hvergi í vafa um rök fyrir niður-
slöðum hans. Eitt þykir mér þó á skorta: nákvæmari lýsingu á rithætti og staf-
setningu skinnhandritsins. Utgefandi hefur í lýsingu handritsins lagt megin-
áherzlu á að draga fram þau stafsetningaratriði sem helzt mega að gagni koma
til að tímasetja skinnbókina, og kemst að þeirri niðurstöðu að hún muni skrifuð
í kringum 1400. Stafsetning ein getur þó verið varasöm til nákvæmrar aldurs-
ákvörðunar; réttritun íhaldssams eða roskins skrifara sem skrifar upp eftir
eldra forriti getur sýnzt talsvert eldri en hún er í raun og veru. Þess vegna er
nauðsyn bæði að taka fullt tillit til stafagerðar og að reyna að gera sér eins ljóst
og hægt er hvers konar réttritunarkerfi skrifarinn beitir, hvað getur stafað frá
forriti og hvað úr samtíðarmáli. En þetta verður því aðeins gert til hlítar að
gert sé kerfisbundið yfirlit um stafsetningu og önnur ritháttareinkenni. Auk
þess cr jafnan æskilegt þegar skinnhandrit er gefið út í fyrsta sinn að því sé
lýst eins vandlega og tök eru á, því að þannig fæst truustastur samanhurðar-
grtindvöllur, því fleiri sem slíkar lýsingar verða. Og óneitanlega hefði verið
heppilegt að birta Ijósmynd af svo sem einni blaðsíðu handritsins, svo að auð-
veldara væri að átta sig á rithöndinni.
Æskilegt væri vitanlega að útgefendur eða útgáfustjórnir kæmu sér niður á
fast skipulag á slíkum handritalýsingum, sem síðan yrði viðhaft í öllum sam-
bærilegum útgáfum, svo að auðveldara yrði um allan samanburð og ályktanir
um breytingar á réttritun og málþróun. Engin slík áætlun hefur verið gerð, og
ekki liægt að ætlast til þess að Jónas Kristjánsson tæki það að sér í þessari
útgáfu.