Ritmennt - 01.01.1998, Blaðsíða 23

RITMENNT
JÓNATAN Á ÞÓRÐARSTÖÐUM
um, en ekki sá hann manninn, svo þéttur var
skógurinn. Á þessum stöðvum eru nú uppblásn-
ir grjótmelar á stóru svæði.40
Til samanburðar framansögðu er fróðlegt að
vitna aftur til Þorvalds Thoroddsen sem
segir í framhaldi af áðurgreindri tilvitnun
(bls.12); „Þegar Kristján, faðir Kristjáns amt-
rnanns og síra Benidikts, fór að búa á Þórð-
arstöðum 1802, er sagt, að þar hafi varla ver-
ið axarviður í skógi, en nú er skógurinn
bæði hár og mikill og í miklum blóma."41
Forngripir
Svo sem glöggt hefur komið fram hér á und-
an var það eitt af hugðarefnum Jónatans að
safna fornum munum og varðveita þá.
Hann hefur snemma byrjað að líta í kring-
um sig eftir gömlum gripum, jafnvel áður
en Forngripasafnið varð til. Til dæmis segir
hann í skýrslu um gripi sem hann sendi
Forngripasafninu og dagsett er 1. ágúst 1873
að einn þeirra, „Ljóslukt, líklega úr Illuga-
staðakirkju fyrrum [...] með ártali 1686",
hafi hann eignast „fyrir hérum 30 árum síð-
an, vissi ég þá til hún hafði þá flækst hjá
þeim sem einu sinni verið höfðu eigendur
Illugastaða í Fnjóskad(al)."42 Þetta hefur ver-
ið um 1843 og Jónatan þá um 18 vetra. Ekki
hefur hann horft í að lcosta nokkru til svo að
fornir gripir færu ekki forgörðum eins og
t.d. má sjá af bréfkafla til Jóns Borgfirðings,
sem birtur er hér á eftir, og af eftirfarandi
orðum hans í lok slcýrslu til Forngripasafns-
ins sem dagsett er 21. ágúst 1871 en þau
sýna líka vel hug hans til fornra menja:
Að flestum þessum munum hefi ég komist með
því að borga þá noklcru verði, sem ég hefi gert í
þeim tilgangi að frelsa þá frá eyðilegging og töp-
un, en geymdist fornöldinni til verðugrar minn-
ingar, sem ég hygg nú best verði með því að
leggja þá til Forngripasafnsins.43
Fyrstu tíðindi af þeim munum, sem Jónatan
sendi Forngripasafninu í Reykjavík, er að
hafa í viðbót aftan á bréfi til Jóns Borgfirð-
ings dagsettu 20. ágúst 1871 þar sem hann
segist vera að taka til nokkra forngripi til að
senda safninu og mælist óbeint til að Jón
fylgist með þegar þeir koma þangað og segi
sér hvernig líki.44 í ofannefndri skýrslu, dag-
settri daginn eftir, 21. ágúst, eru svo taldir
upp 13 gripir sem Jónatan ætlar að senda
Forngripasafninu. Er þeim lýst nokkuð og
greint frá hvar flestir þeirra fundust. Urn
einn þeirra, rím skorið í tré, er sagt að ekki
verði sendur í það sinn.45 1. nóvemher sama
ár er dagsett skrá innihaldandi sömu gripi
og taldir eru í skýrslunni 21. ágúst og tekið
fram að þeir séu sendir Forngripasafninu í
Reykjavík og afhentir verslunarstjóra „B.A.
Stenke" á Akureyri.46 Skrá þessi er miklu
knappari en skýrslan.
Bréfi til Jóns dagsettu 1. nóvember 1871
lýkur Jónatan með því að greina Jóni frá því
að hann hafi urn sumarið látið af hendi
nokkra forngripi til „Stenke" ætlaða Forn-
gripasafninu í Reykjavík, sbr. bréfið dagsett
40 Sama rit, 26 (1933), bls. 119.
41 Þorvaldur Thoroddsen. Ferðabók 4, bls. 4.
42 Bréf send til Þjóðminjasafns 1873.
43 Bréf send til Þjóðminjasafns 1871.
44 ÍB 99 fol.
45 Bréf send til Þjóðminjasafns 1871. í bréfi til Jóns
Borgfirðings dagsettu 28. október 1872 (í ÍB 99 fol)
segist Jónatan vera að gera eftir því.
46 Bréf send til Þjóðminjasafns 1871. B.A. Stenke, þ.e.
Bernhard August Steincke verslunarstjóri (faktor)
Gudmannsverslunar á Akureyri. Sjá um hann Jón
Hjaltason. Saga Akureyrar 1, bls. 148 o.áfr.
19