Ritmennt - 01.01.1998, Blaðsíða 37

RITMENNT
JÓNATAN Á ÞÓRÐARSTÖÐUM
eru það 2 flokkar sem taka sig saman um slíkt.
Annar flokkurinn tekur sig upp til að flytjast til
Brasilíu, eru það einkum hinir fátækari, því kost-
ur er gefinn á að fá þangað flutning ókeypist [sic]
af Brasilíustjórninni; hinn flokkurinn býr sig til
Norður-Ameríku, og er það einkurn þeir, sem
eru svo efnaðir, að þeir sjálfir geta kostað sig til
fararinnar og á ferðinni. Ég fyrir mitt leyti hef
ekki enn hér til getað verið hvatamaður að þess-
um hreyfingum, því mér hefir þótt hvor einn, og
allir yfir höfuð, þeir sem þar að hafa hlynnt, lýsa
minni föðurlandsást og rækt við ættjörð sína en
vera ber. - En ég held mér fari nú að snúast hug-
ur í þessu efni, þegar harðindi og þar af leiðandi
óáran og örbirgð meðal almennings - eins og á
sér nú stað hér í Norðurlandi - þrengja að ásamt
ófrelsi og álögum, er hin danska stjórn valdbýð-
ur oss eða þjóð vorri, en neitar um skýlaus rétt-
indi hennar og setur og býður lög hér án þess að
fara þar í eftir tillögum Alþingis, og köllum vér
slík lög ólög; enda má þetta kalla aðaltilefnið að
menn fara að sækja héðan - fátæklingarnir sem
ekki sjá hér neinn veg til að geta haldið lífinu í
sér og hyski sínu (fjölskyldu sinni) hyggja að
komast þangað, sem þessu kynni að verða borg-
ið, og hinir efnabetri (bjargálna mennirnir)
hyggja einnig að flytja þangað hvar þeir hafa ekki
af að segja ófrelsi því og álögum þeim er föður-
land þeirra virðist ætla að verða undirlagt, er þeir
nú ekki geta við unað, og er þessum ekki að
ámæla fyrir slíkt, úr því þetta er nú að verða
teikn tímans sem yfir stendur.
Næsta ár, 1873-74, varð Jónatan mjög erfitt.
í desember 1873 missti hann Þorgerði dótt-
ur sína og reyndist honum það áfall afar
þungbært eins og áður segir. Þegar fór að
líða á þjóðhátíðarárið gat hann þó skrifað
Jóni bréf, dagsett 2. nóvember 1874, í held-
ur léttari dúr og segir svo um hátíðahöldin
o.fl.: „Nú má segja að bæst hafi í búi hjá
Norðlendingum; hlessaðir höfðingjarnir
þarna syðra hafa sent oss 2 lælcna og 1
sýslumann - allt nauðsynlegt, þó elclci sé
enn reynt." Og meðan dýrðin stendur sem
allra hæst fyrir sunnan þjóðhátíðardagana er
þetta að frétta úr Fnjóskadalnum:
Við hérna bjálfarnir hömuðum okkur í nesinu út
og yfir frá Hróast(öðum), þar við þjóðveginn und-
ir skógarbrekkuhlíð, höfðum tjald, sem allmarg-
ir gátu setið í við drykkju og lcaffiveitingar. Séra
Stebbi kallinn flutti þar andlega ræðu - með inn-
taki: „Guð ræður, mennirnir þenkja og álylcta."
Að öðru er ekki að geta hennar - Gísli hrepp-
stjóri Asmundsson flutti einnig ræðu veraldlegs
efnis, mátti segja að honum segðist vel og merki-
lega - aðrir svoldruðu svona ýmislegt.
Áfram heldur Jónatan sambandi við Jón
Borgfirðing sem reynist lronum drjúgur við
útvegun bóka, handrita og ýmissa upplýs-
inga. Holta-Þórissaga er nú lcomin í leitirn-
ar svo sem greint er frá í bréfi dagsettu 6.
nóvember 1876 en elclci finnst saga af Illuga
Tagldarbana, „sem nolclcrir þylcjast þó hafa
séð ritaða." U.þ.lr. hálfu fjórða ári síðar, 18.
apríl 1880, slcrifar Jónatan Jóni þessa sjálfs-
lýsingu: „Ég hef allgóða lieilsu, þó farinn að
finna til mæði og þunga ellinnar, og elslcur
orðinn að lcyrrð og malcindum - sem ég að
vísu lief ætíð verið - orðinn grár í slceggi og
nærri slcöllóttur, svo ég lield þú þelclcir mig
elclci; þó sæir mig, - er ég hygg elclci verði
framar." Þrátt fyrir sólcn ellinnar hefur Jón-
atan m.a. dundað sér við það urn veturinn
að talca saman föðurætt sína og sendir nú
Jóni lítinn lcafla úr henni með óslc um að
hann biðji Jón landsyfirréttardómara Pét-
ursson að líta yfir hann og upplýsa það sem
vantar því „liann er sá ættfróðasti maður
sem nú er uppi." í Eðlislýsingu jarðarinnar
(eftir Arcliibald Geilce, Rv. 1879), sem Jón
liafði sent Jónatan ásamt fleiru, vantar 4
arlcir og „bið ég þig ef lcostur er á að útvega
mér þetta."
33