Læknablaðið : fylgirit - 01.06.1999, Blaðsíða 7

LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85/FYLGIRIT 38
7
una fyrir glötuðum árum vegna fötlunar og ger-
ir ráð fyrir að eftir 20 ár hafi þær náð þeim
vafasama heiðri að vera í öðru sæti. Kostnaður,
beinn og óbeinn, vegna þunglyndisraskana er
gífurlegur (varla undir 3 milljörðum króna á ári
samkvæmt bandarískri rannsókn (10)) eins og
nánar verður gerð grein fyrir. Samfara þung-
lyndisröskunum eru oft aðrar geðraskanir,
einkum kvíðaraskanir og/eða líkamlegir sjúk-
dómar, sem þarfnast meðferðar. Öfugt við þetta
Kostnaður vegna
Inngangur
Þunglyndisraskanir valda einstaklingum og
þjóðfélaginu miklum kostnaði á ári hverju.
Rannsóknir eða samantekt á þessum kostnaði
hefur að vísu ekki verið gerð hér á landi, en er-
lendar rannsóknir hafa sýnt mismikinn kostnað
eftir því hvað hefur verið tekið með í reikning-
inn. Á síðustu árum hefur áhugi fyrir kostnaðar-
reikningum aukist, ekki síst vegna þess að lyfja-
framleiðendur hafa haft áhuga á að réttlæta hátt
lyfjaverð og sýna fram á að nýju lyfin spöruðu
annan kostnað. Útreikningarnir byggja yfirleitt á
líkönum þar sem teknir eru með þættir sem máli
skipta. Margir slíkir útreikningar hafa verið nýju
lyfjunum í hag (11), en aðrir hafa ekki sýnt mun
eða verið eldri lyfjunum í hag (12).
I skýrslu nefndar um stefnu í geðheilbrigðis-
málum er lítillega komið inn á þennan þátt og
skýrt frá þeim mælikvörðum sem hefur verið
beitt erlendis til að nálgast verkefnið og sýna
hve kostnaðurinn er mikill (2). Þannig er talið
að geðsjúkdómar Breta séu orsök 14% fjarvista
frá vinnu, þeir valdi 14% af kostnaði við legu-
deildir og 23% af lyfjakostnaði (13).
I athugun Alþjóðabankans og Alþjóðaheil-
brigðisstofnunarinnar (14) kemur fram að byrð-
in sem kemur í kjölfar geðsjúkdóma hefur verið
alvarlega vanmetin um heim allan. Er þá
einkum átt við sjúkdómana þunglyndi, áfengis-
sýki og geðklofa, sem valda nær 11% af sjúk-
dómabyrði heimsins, þótt þeir valdi einungis
1% allra dauðsfalla. Hingað til hefur ekki verið
lögð áhersla á örorku og þann missi í lífsgæð-
um sem sjúkdómarnir hafa í för með sér fyrir
sjúklingana og aðstandendur þeirra. Af 10 sjúk-
dómum eru fimm geðsjúkdómar taldir helstu
orsakavaldar örorku í heiminum. I fyrsta sæti
eru þunglyndisraskanir, áfengisofneysla er í
eru líkamlega veikir sjúklingar oft með þung-
lyndisraskanir, sem oft eru ekki greindar en
þarfnast sérstakrar meðferðar.
Það er því eftir miklu að slægjast með því að
draga úr þunglyndisröskunum eða með því að
koma í veg fyrir þær. Það er hægt með vandaðri
greiningu og meðferð sem styttir hvert sjúk-
dómstímabil og getur fækkað endurteknum
veikindatímabilum, bætt lífsgæði og dregið
þannig úr eftirspurn eftir heilbrigðisþjónustu.
þunglyndisraskana
fjórða sæti, tvískauta (bipolar) lyndissjúkdóm-
ar í því sjötta og í níunda og 10. sæti eru geð-
klofasjúkdómar og áráttu-þráhyggjusjúkdómar.
Framtíðarspár gera ráð fyrir að mesta aukn-
ingin verði í geð- og taugasjúkdómum þannig
að fram til ársins 2020 má gera ráð fyrir því að
þessir sjúkdómar muni valda 15% af sjúkdóma-
byrðinni og eru þær tölur meira í takt við nið-
urstöður breskra rannsókna um ástand mála þar
í dag.
Hvernig skal meta kostnað við
þunglyndisraskanir?
Þegar meta á kostnað vegna þunglyndisrask-
ana koma upp ýmis vandamál við framkvæmd-
ina. Mat á sjúkdómabyrði er hagfræðilegt við-
fangsefni, sem er nokkuð sérstakt vegna eðlis
sjúkdómanna. Þeir hafa ekki markaðsverð og
fjöldi atriða sem máli skipta verða ekki metin
nema óbeint. Verðgildi sjúkdóma má að nokkru
ráða af þeim kostnaði sem einstaklingar og
stofnanir leggja í vegna meðferðar og af þeim
óræðu stærðum sem fylgja vinnutapi, menntun-
artapi og ánauð aðstandenda.
Sjúkdómar valda beinum og óbeinum kostn-
aði. Rekstrarkostnaður sjúkrahúsa og annarra
stofnana, Tryggingastofnunar ríkisins og lyfja-
kostnaður er mælanlegur, en á hinum ófull-
komna markaði óbeins kostnaðar verður að beita
mati á því ónæði og vinnutapi sem sjúkdómar
valda vegna þess að gæðin sem glatast eru sér-
stök og persónubundin. Sjúkdómar sem gagn-
taka einstaklingana, hafa í för með sér ytri áhrif
eins og bindingu aðstandenda, almenna samúð
og áhrif á framleiðslu í samfélaginu. Sumir sjúk-
dómar, sem gagntaka sjúklingana og leiða þá að
lokum til dauða, geta orðið svo kostnaðarsamir
fyrir viðkomandi og aðstandendur þeirra, að þeir