Læknablaðið : fylgirit - 01.06.1999, Blaðsíða 13

LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85/FYLGIRIT 38
13
legum aukaverkunum væri ákveðnum varúðar-
ráðstöfunum varðandi mataræði og annarri
samhliða lyfjagjöf ekki gætt.
Venlafaxín hamlar endurupptöku serótóníns,
noradrenalíns og í minna mæli dópamíns.
Mirtazapín auðveldar bæði noradrenerg og
serótónín boðskipti í gegnum flókið ferli sem
ekki felur í sér endurupptökublokkun. Að auki
hefur það áhrif á fleiri taugaviðtaka. Bæði
þessi lyf eru talin öruggari í ofskömmtum en
TCA og SSRI lyfin. Aukaverkanir venlafaxíns
minna meira á SSRI lyfin, en aukaverkanir
mirtazapíns eru svipaðar aukaverkunum TCA
lyfjanna, en vægari.
Aukaverkanir TCA lyfja eru margvíslegar:
munnþurrkur, hægðatregða, þvagtregða, óskýr
sjón og hjartsláttur. Hjá eldra fólki getur stund-
um orðið röskun á minni og ruglástand. Sum
þessara lyfja valda sleni og syfju, einkum í
byrjun meðferðar. Lyfin hafa veruleg áhrif á
hjarta og æðakerfi, geta valdið skyndilegu
blóðþrýstingsfalli og röskun á rafleiðni í hjarta.
Sum þessara lyfja eru talin geta framkallað
krampa, einkum í háum skömmtum. Af öðrum
aukaverkunum má nefna þyngdaraukningu og
handskjálfta, hvort tveggja nokkuð algengt.
Kyndeyfð kemur fyrir sem aukaverkun, en er
ekki eins algeng og við notkun SSRI lyfja.
I ofskömmtum geta þessi lyf valdið rugl-
ástandi, ofskynjunum, blóðþrýstingsfalli, lífs-
hættulegum hjartsláttartruflunum og krömpum.
Banvænn skammtur getur verið 10-15 faldur
dagskammtur en alvarleg eitrunaráhrif geta
komið fram við minni ofskammt.
Aukaverkanir SSRI lyfjanna eru einnig
margvíslegar: algeng eru væg ógleði, niður-
gangur, kvíði, höfuðverkur og sviti, einkum við
upphaf meðferðar. Handskjálfti og eirðarleysi í
fótum kemur einnig fyrir. Slen og syfja sést
stöku sinnum. Lyfin hafa minni áhrif á líkams-
þyngd en eldri lyfin, þó er einhver hluti sjúk-
linga sem þyngist eitthvað í tengslum við með-
ferðina. Kyndeyfð og aðrar kynlífstruflanir eru
algengar aukaverkanir bæði hjá konum og
körlum. Sjaldgæfum lífshættulegum aukaverk-
unum hefur einnig verið lýst: Offramleiðslu á
þvaghemlandi hormóni (SIADH) og serótónín
heilkenninu. Nýlega hefur verið lýst heilkenni
sem tengt hefur verið langtímanotkun þessara
lyfja, svonefndu sljóleika heilkenni sem lýsir
sér með óvirkni, tilfinningaflatneskju, sleni og
framtaksleysi. Þetta hefur þó enn ekki verið
nægilega rannsakað.
SSRI lyfin eru að jafnaði ekki hættuleg í of-
skömmtum. Ekkert bendir til að þessi lyf auki á
sjálfsvígshættu (eins og haldið hefur verið fram
í fjölmiðlum); meðferð með geðdeyfðarlyfjum
af hvaða flokki sem er dregur úr sjálfsvígs-
hættu hjá þeim sem hafa þunglyndisraskanir.
Hins vegar ber að hafa í huga að tregðan hjá
sjúklingum með geðlægð hverfur á undan
svartsýni og sjálfsásökunum. Því getur verið
mikil hætta á að þeir skaði sig þegar batinn er
að koma.
Algengar aukaverkanir venlafaxíns eru svip-
aðar og sjást við notkun SSRI lyfjanna. Að auki
sést stundum hækkun á blóðþrýstingi sem virð-
ist skammtatengd.
Mirtazapín veldur sleni og syfju, einkum í
byrjun meðferðar. Einnig er þyngdaraukning
algeng, svo og vægur munnþurrkur og hægða-
tregða. Háþrýstingur, blóðþrýstingsfall og
svimi geta komið fyrir. Stöku sinnum hefur sést
blóðkyrningsfæð (agranulocytosis), sem hefur
þó gengið til baka ef meðferð er hætt. Lyfið
virðist ekki hafa áhrif á kynlíf.
Móklóbemíð getur valdið blóðþrýstingsfalli,
óróleika, svefntruflunum, höfuðverk og svima.
Það veldur hins vegar ekki kyndeyfð.
Meðferðarheldni: Meðferðarheldni virðist
vera heldur betri við notkun SSRI lyfja en eldri
lyfja. Það tengist að líkindum vægari auka-
verkunum, einkum við upphaf meðferðar, og
auðveldari skömmtun. Athuganir hafa sýnt að
meðferðarheldni sjúklinga sem þurfa að taka
lyf í lengri tíma er aðeins 50%. Hægt er að bæta
heldnina með öflugri fræðslu, reglubundnum
samskiptum við lækni og auðveldari skömmt-
un (ein eða tvær töflur teknar einu sinni á dag).
Nýlegar yfirlitsrannsóknir hafa sýnt að
gagnsemi SSRI og TCA lyfja virðist vera svip-
uð (25) og fjöldi sem hættir töku SSRI lyfja
áður en bata er náð er aðeins lítið en greinilega
minni en þeirra sem taka TCAlyf (10). Því ættu
læknar að taka tillit til verðs lyfjanna og varla
að taka dýrari lyf fram yfir ódýrari, heldur
verður að leggja áherslu á hvaða lyf hverjum
einstökum sjúklingi hentar best og hvað hann
þolir best (26). Æskilegt er að ekki þurfi að
ávísa fullum mánaðarskammti strax í byrjun
meðferðar, heldur sé hægt að byrja með að
ávísa minna magni til að sjá hvort lyfið þolist
og verkar.
Vangreining og ónóg meðferð
Of margir sjúklingar með geðraskanir hafa