Læknablaðið : fylgirit - 01.06.1999, Blaðsíða 23

LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85/FYLGIRIT 38
23
lyfjum í Bandaríkjunum á hverju ári (42). Al-
þjóðarannsókn sýndi að dæmigerð lyfjafyrir-
tæki eyði um 35% af söluverði lyfja í auglýs-
ingar og kynningar (43).
Norsk athugun leiddi í Ijós að lyfjaiðnaður-
inn eyðir sem samsvarar um 45.000 dönskum
krónum á hvern lækni í landinu í lyfjakynning-
ar á ári (44). Samsvarandi tölur hér á landi væri
um hálf milljón króna á hvern lækni eða með
öðrum orðum að um 500 milljónum króna væri
eytt hér á landi til kynninga á lyfjum á hverju
ári. Lyfjafyrirtæki myndu ekki eyða svo mikl-
um fjármunum í lyfjaauglýsingar og kynningar
ef þær hefðu ekki áhrif.
Kynningar á lyfjum eru einnig af viðskipta-
ástæðum gefnar út sem fréttatilkynningar og/
eða vísindagreinar í oft á tíðum virtum vísinda-
tímaritum. Flestar vísindaráðstefnur eru fjár-
magnaðar af lyfjaiðnaðinum. Skilin milli áróð-
urs og hlutlausra upplýsinga eru ekki alltaf skýr.
A undanfömum mánuðum og misserum hefur
lyfjaáróðri í vaxandi mæli verið beint til neyt-
enda í stað lækna og heilbrigðisstarfsfólks.
Fréttaþyrstir fjölmiðlar hafa reynst auðveld bráð
og verið fljótir að kynna hin ýmsu kraftaverka-
lyf, bæði hefðbundin og óhefðbundin. Einnig
hefur spjótum verið beint að hinunr ýmsu sjúk-
lingasamtökum sem oftar en ekki þrýsta á lækna
og heilbrigðisyfirvöld um að taka ný lyf í notk-
un. Þá hefur alnetið verið óspart notað í þessum
tilangi. A netinu er auðvelt að nálgast óábyrgar
og villandi upplýsingar um ýmis vinsælustu,
lyfseðilsskyldu lyfin eins og til dæmis Prozac,
Viagra og vaxtarhormón og panta þau í pósti.
Kynningarstarf lyfjaiðnaðarins getur þó haft
almennt gildi og gefið vísbendingu um nýja
þróun í lyfja- og læknisfræði. Hins vegar er
ekki ráðlegt að reiða sig eingöngu á upplýsing-
ar frá lyfjaiðnaðinum. Slíkt leiðir gjarnan til
óskynsamlegra lyfjaávísanna, bæði með tilliti
til kostnaðar og gæða. Læknar þurfa að vera
gagnrýnir og kynna sé óháðar upplýsingar og
samanburðarrannsóknir áður en þeir taka í
notkun nýtt lyf eða nýja meðferð.
I mörgum löndum er reynt að sporna við
óheppilegum lyfjaáróðri. Lyfjaiðnaðurinn, ein-
stök fyrirtæki, læknasamtök og ýmsar aðrar
heilbrigðisstéttir hafa víða sett sér siðareglur.
Heilbrigðisyfirvöld, til dæmis á Evrópska efna-
hagssvæðinu þar með talið hér á landi, hafa
hert reglur um auglýsingar og kynningar á lyfj-
um. Ráðuneytið, landlæknisembættið og
Tryggingastofnun ríkisins hafa á undanförnum
árum unnið að og gefið út leiðbeiningar um
lyfjaval í samráði við Félag íslenskra heimilis-
lækna (45). í leiðbeiningunum sem einkum eru
ætlaðar heilsugæslulæknum er meðal annars
fjallað um geðdeyfð og val á geðdeyfðarlyfj-
um. Sem fyrsta lyf við geðdeyfð er í þessum
leiðbeiningum mælt með flúoxetíni. Geta má
þess að ef leiðbeiningarnar hefðu verið teknar
það alvarlega að flúoxetín hefði alltaf verið
notað á síðasta ári í stað hinna þriggja SSRI
lyfjanna sem eru á skrá (ATC-flokkar N06AB-
AX) hefði kostnaður vegna þessara lyfja orðið
318 milljónir króna í stað um 487 milljóna.
Þetta sýnir að val lyfja getur skipt verulegu
fjárhagslegu máli.
Alnetið hefur valdið heilbrigðisyfirvöldum
og reyndar víða einnig lyfjaiðnaðinum, vaxandi
áhyggjum þar sem erfitt virðist vera að koma
yfir það lögum og reglum. Þess má geta að
Norræna lyfjanefndin (NLN), sem er sam-
starfsvettvangur Norðurlanda í lyfjamálum á
vegum Norðurlandaráðs, hefur ákveðið að efna
til ráðstefnu með norræna lyfjaiðnaðinum
næsta haust um lyfjaauglýsingar og kynningar
á alnetinu. Vonast er til að heilbrigðisyfirvöld
og lyfjaiðnaðurinn á Norðurlöndum geti náð
samkomulagi á þessari ráðstefnu um gerð
siðareglna eða nokkurs konar gæðastaðla um
lyfjaupplýsingar og kynningar á alnetinu.