Læknablaðið : fylgirit - 01.06.1999, Blaðsíða 20

20
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85/FYLGIRIT 38
Við rannsókn á geðlyfjaávísunum 1984 kom
í ljós að algengi notkunar þunglyndislyfja fór
hækkandi með hækkandi aldri. Hún var mjög
lág hjá þeim sem voru undir 35 ára aldri þrátt
fyrir að algengi geðraskananna væri mun hærra
á þeim aldri en á milli 45 og 59 ára aldurs. Þetta
bendir annað hvort til að ungt fólk leiti ekki
læknis vegna þunglyndisraskana nema þær séu
mjög alvarlegar eða að þær séu ekki greindar
sem meðferðar þurfi. Eldra fólk leitar hins veg-
ar lækna í meira mæli og kemur því kvörtunum
sínum á framfæri, sem læknar bregðast oft við
með lyfjagjöf. Algengi notkunar geðdeyfðar-
lyfja hjá ungu fólki undir 45 ára jókst lítið frá
1984 til 1993 gangstætt algengi notkunarinnar
hjá eldra fólki, sem tvöfaldaðist (32). Og enn á
árinu 1999 er áætlaður fjöldi skilgreindra dag-
skammta ungs fólks miklu minni en þeirra sem
komnir eru yfir miðjan aldur. Þótt sala geð-
deyfðarlyfja hafi nær þrefaldast síðan 1993, er
enn ástæða til að ætla að margt ungt fólk fái
ekki nægilega viðeigandi meðferð og óvíst er
hvers vegna og hvernig eldra fólk notar lyfin.
Þessa ályktun má draga af því hvernig sjúk-
lingar sem fá geðdeyfðarlyf skiptast el'tir aldri
milli mismunandi sérfræðinga. Um það bil 40-
50% sjúklinga undir 35 ára aldri hafa fengið
geðdeyfðarlyf frá geðlæknum, en ekki nema 5-
10% þeirra sem eru yfir 75 ára aldri. Gera verð-
ur ráð fyrir að sjúklingar sem leita geðlækna
séu að öðru jöfnu meira veikir. Ennfremur ber
að geta þess að sjúklingum sem fengu lyfin
fjölgaði um 75% frá 1984 til 1993, en fjölgunin
hjá geðlæknum var ekki nema 37% eða tæp-
lega tvisvar sinnum meiri en svarar lil fjólks-
fjölgunar í landinu. Og enn á árinu 1999 hefur
aukningin á ávísunum á geðdeyfðarlyf verið
mun minni hjá geðlæknum en öðrum læknum,
sérstaklega heilsugæslulæknum.
Úr erlendum rannsóknum er vitað að veru-
legur hluti sjúklinga sem fá geðdeyfðarlyf hafa
ekki fengið þunglyndisgreiningu (33,35). í
skýrslu nefndar um stefnumótun í geðheil-
brigðismálum (2) voru meðal annars birtar
upplýsingar um samskiptafjölda vegna geð-
lægra kvartana við Heilsugæsluna í Garðabæ á
árinu 1996, samtals 2465 samskipti einstak-
linga 15 ára og eldri, þar af 713 vegna lyndis-
raskana. Yfirlæknir heilsugæslustöðvarinnar,
Bjarni Jónasson, hefur vinsamlegast upplýst,
að samskipti þeirra sem voru 15 ára og eldri
hafi alls verið 17.854 á árinu 1996 (36). Sam-
kvæmt þessu voru aðeins 4% samskiptanna
vegna lyndisraskana, fyrst og fremst þunglynd-
is. Sé gert ráð fyrir að notkun geðdeyfðarlyfja
sé eins í Garðabæ og á landinu öllu og að hver
sjúklingur hafi fengið einn skilgreindan dag-
skammt bendir þetta til að hátt í helmingur
þeirra sem fengu geðdeyfðarlyf hafi ekki feng-
ið greininguna lyndisröskun. Lyfin kunna því
að hafa verið notuð vegna annarra raskana, sem
nefndar hafa verið sem ástæður í erlendum
rannsóknum, svo sem kvíðaraskana, svefnrask-
ana, átraskana, langvinnra verkja, hjartatrufl-
ana, meltingartuflana, eða þvagleka eða til að
bæta einstök einkenni geðlægða án þess að þær
hafi verið greindar.
í nýlegri samnorrænni rannsókn heilsu-
gæslulækna kom í ljós hjá 23 heilsugæslulækn-
um hér á landi: „Meðal þeirra sem voru með
geðvandamál voru flestir með þunglyndi og
þar næst kvíða. Fólk með þunglyndisvanda var
í 67% tilvika meðhöndlað með SSRI lyfi, en
16% fengu ekkert lyf.“ Af kvíðasjúklingunum
fengu 14% SSRI lyf. „Meðferð á geðrænum
vandamálum í heilsugæslunni meðal íslensku
þátttakendanna var mjög lík og meðal kollega í
Danmörku nema að hér á landi notuðu íslensku
læknarnir meira af SSRI lyfjum en Danimir.“
„...notkun á greiningaraðferðum og kóðun
greininga meðal íslensku læknanna sem vert er
að skoða betur“ (37).
Hans Jakob Beck (38) kom á fund nefndar-
innar og skýrði frá niðurstöðum rannsóknar
sem hann er að ljúka við á viðhorfum og skoð-
unum íslenskra lækna á meðferð með geð-
deyfðarlyfjum. Þeir töldu sig að mestu nota
SSRI lyf á ströngum og gildum forsendum og
að þeir hefðu aflað sér sjálfstæðrar fræðilegar
þekkingar á þeim. Jafnframt töldu þeir að
auknar ávísanir á geðdeyfðarlyf væm að
minnsta kosti að einhverju leyti vegna þess að
leikir og læknar væru opnari fyrir þunglyndi.
A síðastliðnu ári nam sala geðdeyfðarlyfja
53,1 skilgreindum dagskammti fyrir hverja
1000 íbúa á dag. Mjög litlu af þessurn lyfjum er
ávísað til barna undir 15 ára aldri, svo að rétt-
ara væri að tala um magn selt íbúum yfir þeim
aldri til að nálgast upplýsingar um hver sé
raunveruleg sala (notkun) lyfjanna. Sé það gert
voru seldir 69,5 dagskammtar fyrir hverja 1000
fullorðna íbúa á dag. Hugsanlegt er að 30% af
þessari sölu sé til sjúklinga sem nota lyfin árið
um kring, en aðrir noti lyfin í hálft ár að
meðaltali. Ef lyfin hafa eingöngu verið notuð
vegna þunglyndisraskana má því gera ráð fyrir