Flóra: tímarit um íslenzka grasafræði - 01.02.1964, Page 102

nokkuð, einkum stafurinn, en er þó yfirleitt þykkvaxnari en kúalubbi. Auðvelt er
að þekkja þennan svepp frá kúalubba á áðurnefndum litareinkennum, sem kúa-
lubbinn hefur ekki.
Eins og áður er getið fannst sveppurinn fyrst hjá Skeri á Látraströnd. A síðast-
liðnu sumri fann ég hann aftur, skammt innan við Látra, í svo nefndum Látra-
kleyfum, á tveimur stöðum. Ennfremur fann ég sveppinn þetta sama sumar, skammt
fyrir utan eyðibýlið Gil í Hvalvatnsfirði, og fyrir ofan Hvamm í Höfðahverfi. Loks
fann svo Helgi Jónasson á Gvendarstöðum sveppinn á nokkrum stöðum í Skjald-
fannardal í N.-ísafjarðarsýslu, og færði mér eintök af honum þaðan.
Boletus versipellis er ein þeirra sveppategunda sem fylgja birkinu, enda þótt liann
geti einnig vaxið með öðrum trjátegundum, svo sem ösp og jafnvel beyki. Allsstaðar
þar sem ég hefi fundið sveppinn, vex hann í lágu kjarri af skriðbirki (Betula
pubescens v. procumbens). t Höfðahverfinu óx hann þó í hálfgerðum skógi.
Útbreiðsla Boletus versipellis hér á landi er harla einkennileg, enda þótt öll kurl
séu ekki komin til grafar, hvað snertir þekkingu á útbreiðslu hans. Hann virðist
semsé bundinn við útsveitirnar á skaganum austan Eyjafjarðar. Fundur hans á
Vestfjörðum, við norðanvert ísafjarðardjúp, er í fullu samræmi við þetta. Vanda-
mál útsveitarplantnanna á Norðurlandi hefur enn ekki verið leyst til fullnustu, en
margt bendir til þess að útbreiðsla þeirra eigi sér sögulegar orsakir, og miðist við
útbreiðslu jökla á ísöldinni.
Hef ég áður bent á það með berserkjasveppinn (Amanila muscaria), að hann
virðist fylgja svipuðum útbreiðslureglum og margar miðsvæðaplönturnar, sem Stein-
dór Steindórsson kallar svo.
Það sama virðist einnig gilda um ætilubbann (Boletus edulis), en hann fann
Helgi Jónasson einnig i Skjaldfannardal á síðastliðnu sumri. Hefur sú tegund þá
fundizt í öllum landsfjórðungum, nema á Suður- og Suðvesturlandi, og virðist hún
þvi hafa mjög svipaða útbreiðslu og berserkjasveppurinn.
Boletus veisipellis er nokkuð algeng tegund um norðan- og vestanverða Evrópu,
allt norður í Lappland. Einnig hefur hann fundizt á Grænlandi.
Hið fræðilega nafn tegundarinnar hefur jafnan verið nokkuð á reiki. Linné gaf
henni upphaflega nafnið Boletus versipellis. Síðar hefur þó komið í ljós, að það
sem Linné meinti með þessu nafni er sennilega fleiri en ein tegund. Elias Fries
nefndi tegundina Boletus rtifus, og mun þá fyrst og fremst liafa átt við þá sveppi,
sem vaxa með birkinu. Loks hefur verið notað nafnið B. rufescens, sem er kennt
við svisslendinginn Secretian. Erfitt er að segja hvert þessara nafna er raunverulega
gilt, þar sem tegundin hefur enn ekki verið fullkomlega afmörkuð gagnvart skyld-
um tegundum. Hef ég því kosið að nota liið gamla nafn Linnés.
Boletus versipellis, er eins og áður getur, líkur kúalubbanum og lionum skyldur,
enda fyigja báðar tegundirnar birkinu. Þeir sem skifta kyninu Boletus niður í
smærri kyn (ættkvíslir), telja þessar tegundir venjulega saman og hafa verið notuð
um þá ýmis nöfn, svo sem Leccinium, Krombholzia og Trachypus. Þriðja tegundin
af þessu kyni er B. duriusculus Kalchbr. et Schulz., sem stundum hefur verið talin
deilitegund af B. rufus, og einnig vex með birki og ösp. Sum eintökin úr Skjald-
fannardal líkjast þessari tegund og gætu vel verið hún, en ekki verður það fullyrt
eftir jrurrkuðum eintökum eingöngu. Hugsanlegt er einnig að þar sé um að ræða
tegundina B. pseudoscaber Kallenbach., sem einnig vex með birki erlendis.
Allt þarfnast þetta nánari athugunar og raunar ekki sízt sjálfur kúalubbinn, sem
er afar breytilegur.
100 Flóra - tÍmarit um íslenzka grasafr.ebi