Félagsbréf - 01.07.1957, Blaðsíða 63

FÉLAGSBRÉP
61
lians, Gjende, er líka nafn á stóru, grænu vatni milli þessara fjalla.
Á þessum ferðum liittir liann líka Aasmund Vinje, sem birtist okkur
í leikritinu á ógleymanlegan hátt. En þó að vilji Jo Gjende sé sá
að vera frjáls veiðimaður, eru örlög lians ekki síður þau að verða
tengdur konunni, sem liann elskar. Með ómótstæðilegri þrá dregst
liann til byggðar, til faðms liennar, sem bindur liann í hlekki. —
Minnisstætt er stríðið þar sem liann gagnvart henni leikur skyttuna,
er vill skjóta hreindýrskúna. Það er erfiðara að skjóta hana en hrein-
inn; hún er varkár gagnvart veiðimanninum, eins og hindin gagn-
vart elginum, og lionum tekst í raun og veru aldrei að sigra hana.
Þetta er liarmsaga Jo Gjende. Þegar Jiann er í faðmi hennar, langar
hann til fjallanna. Þegar liann reikar einmana um fjöllin, vill hann
aftur til byggðar. — Barátta viljans og örlaganna er aðalatriðið í
skáldskap Tore 0rjasæters. Sá sem liefur séð Vigelands-brúna í Osló,
mun þar liafa tekið eftir fjórum liornmyndastyttum, þar sem maður
og kona livort um sig er að berjast við stórt skriðdýr. Konan lætur
að lokum allast í faðm dýrsins, en karlmaðurinn reynir til hins ýtr-
asta að gefast ekki upp. Þessar styttur tákna einmitt sömu baráttu
og skáldskapur Orjasæters fjallar um. Konan er í ætt við moldina
og jörðina; liún þekkir ekki á sama hátt og maðurinn hið volduga
stríð liolds og anda; liún er fyrst og fremst fulltrúi ættarskyldunnar
og seiðir blóð lians í faðm sinn. Þess vegna verður hann að bera
hana sem þunga byrði liina löngu þrautaleið, — bera blóð sitt til
endanlegrar lausnar. — En þó að Orjasæter að jafnaði livetji til
viljadáðar gagnvart öllum öflum örlaganna, er samt eins og hann
gruni liið rétta hlutskipti þeirra, bak við tjöldin. Og í kvæðinu „Fylgja“
spyr hann að lokum: „Ætli örlögin bæri mig, eins og á sterkum
höndum?“ r—
Tvö næstu leikrit Orjasæters, „Anne pá Torp“ og „Christophoros“,
nefnir hann bæði draumleiki. Það vísar til hins táknræna, sem cinnig
einkennir skáldið sem leikritaskáld. Með „Christophoros“ og þó mun
fremur síðasta leikriti sínu, „Den lange bryllaupsreisa“, sem höfund-
urinn kallar þjáningarleik, hefur Orjasæter á efri árum endurnýjað
norska leikritagerð. „Christophoros“ er mjög snjallt leikrit, álirifa-
ríkt og djarft að því er formið snertir. Aðalpersónan, sem er lista-