Morgunblaðið - 24.05.2014, Blaðsíða 18

18 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. MAÍ 2014
VIÐTAL
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
„Mér finnst bjart framundan. Það
hlýtur að verða vöxtur í mat-
vælaframleiðslu og meiri markaður
en er í dag,“ segir Birkir Arnar Tóm-
asson, bóndi á Móeiðarhvoli II í
Rangárþingi eystra. Þau hjónin,
Birkir og Bóel Anna Þórisdóttir, eru
að byggja nýtt fjós, risafjós á ís-
lenskan mælikvarða, og hyggjast
nýta þann meðbyr sem er með
kúabúskapnum á markaði innan-
lands og utan.
„Við verðum að nýta þau tækifæri
sem við höfum og framleiða sem
mest hér innanlands. Það eru ekki
margar þjóðir sem hafa jafn góðar
aðstæður og við. Þótt við búum við
erfiðari veðurskilyrði en margir aðr-
ir þá höfum við hreint og gott land og
getum framleitt heilnæmar afurðir
ef við vöndum okkur,“ segir Birkir.
Vegna mikillar söluaukningar á
innanlandsmarkaði á síðasta ári
vantaði mjólk í afurðastöðvarnar og
því hefur verið lýst yfir að greitt
verði fullt afurðastöðvaverð fyrir alla
mjólk, hvort sem hún er innan eða
utan kvóta, út næsta ár. Birkir segir
að þessi staða hafi ýtt við þeim hjón-
um að stækka við sig en tekur fram
að nýja fjósið hafi lengi verið í und-
irbúningi. „Við ákváðum að taka
heldur stærri pakka en við annars
hefðum gert. Það hjálpar til að vita
til þess að ekki þurfi að kaupa kvóta
á ofurverði fyrst í stað.“
Birkir telur raunhæft að hægt
verði að framleiða mjólkurafurðir til
útflutnings. „Við getum ekki keppt í
magni, verðum að einbeita okkur að
sérvöru á mörkuðum sem gefa gott
verð.“ Hann bendir á mikla sölu-
aukningu á skyri á Evrópumarkaði
sem dæmi um möguleikana. „Neysla
á mjólkurafurðum virðist vera að
aukast. Það er til dæmis spáð 7%
aukningu á osti á ári í Evrópu fram
til ársins 2020.
Byrjað að mjólka í desember
Grafinn hefur verið grunnur að
1.750 fermetra fjósi á Móeiðarhvoli
og smiðirnir hefja smíði hússins ein-
hvern næstu daga. Fjósið verður
með bása fyrir 130 kýr og er gert ráð
fyrir tveimur mjaltaþjónum. Í fjós-
inu verða eingöngu mjólkurkýr því
kálfar og geldneyti verða í eldri úti-
húsum. Þá verður eingöngu fóðrað
með heilfóðri sem er nýjung á bæn-
um.
„Draumurinn er að byrja að
mjólka í nýja fjósinu í desember,“
segir Birkir en tekur fram að það
ráðist af gangi framkvæmdanna.
Þau hafa verið að safna gripum til að
undirbúa stækkun úr 75 kúa búi í
130 kýr en Birkir tekur fram að fjós-
ið verði ekki fullt frá fyrsta degi.
Framkvæmdin er liður í hagræð-
ingu í búrekstrinum til að mæta því
að verð fyrir mjólk hefur ekki hækk-
að til samræmis við aðföng. Afurð-
irnar nærri tvöfaldast en ekki þarf
að auka vinnu og vélakost að sama
skapi. „Það er stærðarhagkvæmni í
kúabúskap og búin þurfa að stækka
áfram. Þau bú sem voru fjölskyldubú
fyrir 15-20 árum duga ekki lengur til
að framfleyta fjölskyldu. Svo hefur
tækninni fleytt fram.“
Í áætlunum er gert ráð fyrir að
hægt verði að lengja fjósið og tvö-
falda básafjöldann þannig að það
verði fyrir 260 kýr með fjórum
mjaltaþjónum. Tekur Birkir fram að
engar ákvarðanir hafi verið teknar
um slíka framkvæmd, fyrst verði að
sjá hvernig gangi með það sem nú sé
í takinu. „Við viljum framleiða meira
en ytri aðstæður ráða líka þróun-
inni,“ segir Birkir.
Nýja fjósið er hannað að hol-
lenskri fyrirmynd. Það er með
breiðari og lengri bása en þarf fyrir
íslensku kýrnar og gangar eru breið-
ir. Bændurnir á Móeiðarhvoli eru
með því að búa sig undir það að ein-
hvern tíma á endingartíma fjóssins
verði heimilað að kynbæta íslenska
kúakynið með erlendu erfðaefni til
að auka afköstin.
Tvískinnungur í umræðunni
„Kýrnar okkar mjólka ekki nógu
mikið. Það munar allt að 50% í af-
köstum þeirra og kúakynja í ná-
grannalöndunum. Bilið er að gleikka
því þótt nytin í okkar kúm aukist þá
eykst hún meira hjá öðrum kynjum.
Þetta er farið að standa okkur fyrir
þrifum.“
Ef kúakynið yrði endurnýjað
myndi kostnaðurinn ekki aukast í
samræmi við aukin afköst, að sögn
Birkis, hægt yrði að nota sömu fjós-
in, mjaltaþjónana og heyvinnuvél-
arnar en kýrnar þyrftu vissulega
meira og öðruvísi fóður. „Það er ekki
aðeins aukin nyt sem við viljum fá
heldur einnig meira endingaröryggi
kúnna og betri heilsu. Stærri kýr
þola betur að mjólka mikið,“ segir
Birkir.
Hann segir að þótt andstaðan við
innflutning á erfðaefni hafi minnkað
í röðum kúabænda sé ekki víst að
leyfi fáist fyrir innflutningi í hans
búskapartíð. Að hans mati er mikill
tvískinnungur í umræðunni því þótt
ekki megi flytja inn nýtt erfðaefni til
kynbóta megi flytja inn til landsins
afurðir þessara sömu kúakynja.
„Menn verða að gera sér grein fyrir
því að ef haldið verður áfram með
framleiðslutæki sem skila minni af-
urðum þá kostar meira að framleiða
hvern lítra en við erlendar vörur sem
fluttar eru til landsins.“
Greitt fyrir tvö fjós
Áætlað er að nýja fjósið og tækni-
búnaður kosti alls 140 til 150 millj-
ónir. Birkir segir að kjörin á lánum
sem þurfi að taka séu þannig að
greiðslur af þeim verði níðþungar. Í
lok 25 ára lánstíma samsvari afborg-
anir og kostnaður því að greitt hafi
verið fyrir tvö fjós og fleiri ef verð-
bólga fer á flug. „Þótt fjárhagsstaða
okkar sé ágæt fyrir er fjölskyldan
samt að leggja allt sitt undir,“ segir
hann.
Fjölskyldan leggur allt undir
 Hjónin á Móeiðarhvoli byggja 130 kúa fjós  Bjartsýn á framtíð landbúnaðarins  Vilja nýta tæki-
færin í mjólkurframleiðslunni  Stærri básar gerðir til að hægt verði að hýsa nýjan kúastofn
Fjölskyldan Bóel Anna Þórisdóttir og Birkir Arnar Tómasson eiga fjögur börn. Róbert Bjarmi stendur við hlið föður síns og Belinda Margrét við hlið hans.
Fyrir framan situr Lilja Sigríður Einarsdóttir sem var gestur fjölskyldunnar þennan daginn á milli Ívars Yls og Sólrósar Vöku.
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Grunnur Smiðir koma að Móeiðarhvoli næstu daga til byggja risafjósið upp af grunninum sem hefur verið tekinn.
Birkir og Bóel Anna keyptu jörð-
ina Móeiðarhvol II árið 1998 af
óskyldu fólki og hófu þar bú-
skap. Birkir er úr Grafningi og
Bóel Anna úr Landeyjum. Þau
voru búin að leita töluvert fyrir
sér áður en þau duttu niður á
þessa jörð. „Landgæðin hér
hafa unnið með okkur, hér er
létt og gott að búa og það hjálp-
ar okkur mikið,“ segir Birkir.
Þau tóku við 15 kúm og 200
kindum en byggðu búið nokkuð
hratt upp og voru komin lang-
leiðina í núverandi stærð strax
2004. Þau eru nú með 75 kýr og
20 kindur. Þá hafa þau end-
urbyggt flest gömlu húsin og
byggt ný, meðal annars korn-
hlöðu, vélaskemmu og korn-
hlöðu.
Jafnhliða hefur Birkir byggt
upp verktakastarfsemi í land-
búnaði. Hann annast ræktun og
uppskerustörf fyrir aðra bænd-
ur. Til þess þurfti hann að koma
sér upp öflugum tækjakosti
sem hann segir að sé vel nýttur.
Hann er með duglegan ungan
mann með sér í þessum störf-
um hluta úr árinu.
Umfangsmikil kornrækt er
stunduð á Móeiðarhvoli, sáð er í
rúma 100 hektara. Þau þurrka
kornið og nota í fóður fyrir
kýrnar og selja töluvert til Fóð-
urblöndunnar. Vegna þess
hversu gott vorið hefur verið lít-
ur vel út með kornþroska í sum-
ar. Það kemur sér vel eftir síð-
asta ár þar sem aðeins var hálf
uppskera. Hins vegar kom mikill
hálmur í fyrra og eru gerð verð-
mæti úr honum.
Birkir er í hópi þeirra ak-
uryrkjumanna sem gert hafa til-
raunir með að rækta olíufræ,
repju og nepju. „Ég held að það
hljóti að vera framtíð í því. Við
höfum sýnt fram á að hægt er
að rækta þetta hér og nóg er til
af landi,“ segir Birkir.
Landgæðin
hjálpa okkur
BYGGT UPP Á 17 ÁRUM
Mikill hálmur fellur til við korn-
ræktina. Hluti hans er seldur til
svepparæktar en hluti er not-
aður til að þurrka kornið og hita
upp öll hús og neysluvatn. Í því
felst mikill orkusparnaður.
Hjónin á Móeiðarhvoli tóku í
notkun hálmbrennara fyrir
tveimur árum. Hann tekur tvær
stórrúllur í einu. Brennarinn hit-
ar vatn í stórum tanki sem not-
aður er til upphitunar. Birkir
segir þó mesta sparnaðinn fólg-
inn í því að ekki þurfi að kaupa
olíu til að þurrka kornið. Brenn-
arinn gengur allan veturinn en
er mest notaður í nokkrar vikur
á haustin.
Hálmurinn er hliðarafurð og
gott að geta nýtt það sem ekki
selst til að draga úr orkukostn-
aði. Leggja þarf í einhvern auka-
kostnað við hálminn því pakka
þarf rúllunum inn í plast svo
ekki komist raki að þeim og þær
geymist fram eftir vetri.
Hálmurinn nýttur til hitunar
AUKAAFURÐIR FALLA TIL VIÐ KORNRÆKT