Tímarit Máls og menningar - 01.10.1981, Blaðsíða 78

Tímarit Máls og menningar
megni að forðast þá sleggjudóma sem yfirborðslegur lestur leiðir af sér. Því allir
textar eru nokkur heimild um veruleika okkar og hugsunarhátt — hvort heldur
þeir miðla ríkjandi gildismati eða vitund andófsmannsins. Og þann veruleika
þurfum við að þekkja til að geta tekið afstöðu til hans eða glímt við hann.
En sósíalistar hljóta að gera grundvallarkröfur til þeirra bókmennta sem þeir
telja nokkurs virði. Af því sem sagt var um Súsönnu og þá sem róa á báti
einstaklingshyggjunnar má sjá að við metum þau skrif umfram önnur sem sýna
tengsl mannsins við það samfélag sem hann liflr í, samband einstaklings og
fjölda, samband einkalífs og opinbers lífs. Þau skrif sem leita lausna á vanda
söguhetja sinna í ljósi félagslegs veruleika þeirra í stað þess að lofa leiðir
einstaklingslausnanna til betra lífs eru skrif að okkar skapi. Þó köllum við ekki á
patentlausnir né forskriftir í bókmenntunum, við biðjum höfunda ekki um að
láta persónur sínar hoppa upp á neina sósíalrealistíska traktora. — En eigi
bókmenntir að nýtast baráttunni fyrir betri heimi verða þær að vera meira en
bein heimild um líf okkar og það samfélag sem við búum í. Þær verða að fela í
sér úrvinnslu og túlkun á hvoru tveggja. Og þá hlýtur sú gamalkunna krafa til
rithöfunda að vera i fullu gildi að þeir horfi á heim sinn gagnrýnum augum og
hafi fingurinn á púlsi samtímans. A þann eina hátt er von til að þeir geti með
skrifum sínum veitt okkur innsýn í hvaða öfl það eru sem stýra ytri og innri
veruleika okkar. Fátt þurfum við meira þessa stundina en nokkra leiðsögn um
þann sundraða veruleika sem heldur okkur föngnum. Og slika leiðsögn má
m. a. sækja í bókmenntir, hvort sem borgaraleg bókmenntastofnun kallar þær
list eða ekki.
324