Tímarit Máls og menningar - 01.10.1981, Blaðsíða 49

Prestarnir í hórumanginu
Hvortveggja þetta heitir skemmtun. Dægrastytting. Það virðist stytta
okkur dagana sem hljóta því að vera of langir fyrir þessa einkennilegu
dýrategund hér á jarðarkringlunni. Grundvöllur bókmenntanna — og
annars nautnalífs — er sá að jörðin snýst of hægt, dagarnir verða of langir.
Næturnar líka.
Mér leiðist — þess vegna hugsa ég. Ég hugsa — þessvegna er ég til, en
velaðmerkja: aðeins i hugum þeirra sem taka við hugsun minni og ljúka
henni einhvers staðar innaní sjálfum sér.
„Eg var aðeins til í mínu ljóði", sagði Steinn á sínum tíma.
Svona djöflafræði — demonólógía — er það sem maður hafnar í þegar
farið er að hugleiða sjálfan grundvöll bókmenntanna: tregðuna í snún-
ingi jarðmöndulsins — öðru nafni: leyndardóminn í samfundum höf-
undar og lesanda.
En það var raunar þessi kyndugi flötur á efnahagsmálum samskiptanna
milli höfundar og lesanda sem ég ætlaði að velta fyrir mér.
Otvírætt er skáldskapur samstarf þessara tveggja — enda þótt rekja
megi orsakir hans til jarðmöndulsnúningsins og þaðan áfram til gjörvalls
þessa hæggenga sólkerfis okkar.
Spurningin er semsé þessi: Hvernig stendur á því að það er bara annar
aðilanna — lesandinn — sem borgar fyrir samfundina? Hinn aðilinn —
höfundurinn — fær borgað að svo miklu leyti sem meglarar og milliliðir
ekki hirða greiðsluna frá lesandanum. Þetta minnir — og hefur lengi
minnt marga — öllu meiren lítið á annan atvinnuveg sem líka er sagður
jafngamall mannkyninu (og vafalaust á líka upptök sín í hægagangi
jarðmöndulsins).
Og nú rámar mig altíeinu í ræðu sem Magnús Torfi Olafsson þáver-
andi menntamálaráðherra flutti við upphaf mikils drykkjugildis í Þjóð-
leikhúskjallaranum. Þessi drykkjuskapur var kallaður listamannaþing og
Magnús vitnaði í setningarræðu sinni í gamlan speking sem ég man
þvímiður ekki nafnið á lengur — en hitt man ég að spekingurinn hafði
látið hafa það eftir sér að listin væri einna helst einsog spegillinn góði sem
hafður er í lofti hórukassans uppyfir rúminu.
Það er nú svo.
295