Tímarit Máls og menningar - 01.10.1981, Blaðsíða 112

Tímarit Máls og menningar
sína ekki spennandi. Hann bútar hana
sundur í óþarflega margar smásögur sem
þar að auki eru sumar svo líkar að þær vilja
renna saman. Hann dvelur hvorki við
persónur né atvik nógu lengi til að spenna
nái að byggjast upp, til að lesandi fari að
biða eftir því sem gerist. Undantekningin
er besta frásögn bókarinnar að minu mati
sem raunar gerist uppi á landi og er alveg
sjálfstæð smásaga fremst í bókinni: sagan
af því þegar Logi eignaðist Lummuna.
Heimsókn Loga til Geira í Holti sem á
bátinn er afar skemmtilega lýst og gamli
bóndinn verður sú aukapersóna sem
langminnisstæðust verður í þessari sjó-
mannasögu. Framhaldið, för Loga í spari-
sjóðinn og átökin heima fyrir, eru líka
bráðvel sögð. En svo lýkur þætti Lumm-
unnar og við hittum Geira í Holti ekki
aftur.
I sögunni eru margar nákvæmar og
fróðlegar lýsingar á því þegar skipverjar á
Sleipni kasta á síldartorfur og auðvitað er
svolítið spennandi að vita hvort þeir fá síld
i nótina og hvernig vertíðin gengur, en
þetta er svo mikil hamingjusaga að lesandi
þarf aldrei að taka verulegan þátt í þeirri
spennu, hann veit hvernig fer. Átök
bókarinnar fara öll fram á yfirborði sög-
unnar þannig að lesandi þarf ekki að
spreyta sig á að kafa ofan í hana, hann þarf
ekki að hrífast með innra straumi í sög-
unni. Þetta finnst mér gallinn á þessari
fallegu sögu, hana skortir innra raunsæi til
jafns við hið ytra.
Það er alltaf erfitt að koma orðum að
því sem vantar í bók, enda eiga höfundar
óbrigðult svar við slíku: ég ætlaði aldrei
að hafa þetta með, ég sleppti þvi vísvit-
andi. Guðlaugur Arason vill að mínu mati
sýna í Pelastikk hvernig lítill drengur fær
heitustu ósk sína uppfyllta, en hvernig
jafnvel það veitir ekki endalausa sælu.
Hann vill sýna hvernig barn sveiflast milli
sorgar og gleði, fullsælu og örvæntingar,
og hvernig barninu finnst ævinlega að
einmitt það ástand sem það er í núna verði
varanlegt. Sögumaður hefur orð á þessum
geðsveiflum hvað eftir annað en honum
tekst ekki fyllilega að sýna þær, og það trúi
ég stafar annars vegar af fjarlægð sögu-
manns frá söguhetju og hins vegar af því
hvað höfundi hættir til að breiða yfir átök,
dvelja við sælustundir en tæpa á hinum
vansælu, lýsa gæskunni betur en
grimmdinni. Það skortir á jafnvægi og
bókin hallast frá því að vera bók um
reynslu drengs af lokuðum heimi fullorð-
inna karlmanna og að því að verða
skemmti- og fræðslubók handa börnum
með bernskuminningum höfundar frá
síldarárunum.
Barnabðk
Pelastikk er að mörgu leyti afburðagóð
barnasaga, yndisleg og fyndin, fræðandi,
hæfilega „orðljót" til að marka nokkur
tímamót þar, og þótt hún sé löng er hún
auðlesin vegna þess hvað hún dettur i
stakar sögur. Auðvitað þyrfti að stækka
letrið og myndskreyta hana fyrir unga
lesendur og útbúa góðar fræðandi myndir
af bátum og veiðarfærum (sem sumum
fullorðnum veitti ekki af heldur, ég nefni
engin nöfn), en fleira þyrfti ekki að gera.
Og það er alveg í samræmi við stefnu
velflestra barnabókahöfunda að hlífa les-
endum sínum við sáru uppgjöri og breiða
yfir átök og innri spennu eins og gert er í
Pelastikk.
Að vísu er fjarlægð sögumanns frá Loga
enn til baga í barnabók, að ekki sé minnst
á þá staði þar sem fjarlægðin er írónísk. Þá
flnnst lesendum á Loga aidri að höfundur
sé að gera grín að stráknum þó að eldri
krakkar hafi eflaust gaman af því. Sögu-
358