Tímarit Máls og menningar - 01.02.1987, Blaðsíða 14

Frá ritstjóra
Fjölmiðlar eru eftirlætisefni fjölmiðla um þessar mundir og jafnvel almennings
líka. Hvar sem fólk kemur saman er rætt um útþensluna í tímaritum og
„ljósvakamiðlum", kosti hennar og galla. Kostirnir finnast ýmsum vera þeir að
nú geti menn valið um rásir eftir smekk og eftir því hvort þeir hafa tíma til að
hlusta eða ætla bara að útrýma þögninni. Gallarnir þykja einkum tveir stórir.
Annar er sá að stuðningur fjölmiðla við bakið á þjóðinni sem heild verði minni
en ekki meiri eftir sprenginguna, lýðræðinu sé jafnvel hætta búin í baráttunni
við markaðsöflin. Hinn gallinn er sá að allir þessir fjölmiðlar hafa þörf fyrir
margt fólk og stjórnendur þeirra virðast velja starfsmenn eftir einhverju öðru en
hvort þeir kunna að tala og skrifa íslensku. Sóðaskapur í meðferð tungumálsins
vex með hverri rás. Hver einasti sjálfskipaður verndari tungunnar kann mörg
dæmi þessu til stuðnings.
I þessu hefti Tímaritsins eru fjórar greinar um fjölmiðla. Einar Orn Bene-
diktsson gerir grein fyrir menningarstefnu ríkisútvarpsins og þróun hennar.
Hann heldur því fram að menningarvitar hafi strax í upphafi ákveðið hvað
þjóðinni væri fyrir bestu og þröngvað henni til að hlusta á og tileinka sér efni í
nafni íslenskrar menningar sem alls ekki var íslenskt, heldur rjómi erlendrar
borgarmenningar. Utvarpið hafi séð um að ala upp hinn nýja íslenska borgara.
Mörgum finnst eflaust að slíkri nauðung höfum við ekki haft annað en gott af,
en athæfið verður ekki flokkað undir annað en forræðishyggju. Bylgjan ætlar að
vara sig á slíku. Stefán Jón Hafstein og Nicholas Garnham velta fyrir sér
hlutverki ríkisfjölmiðla í lýðræðisþjóðfélagi, bæði almennt og hér á landi
sérstaklega. Athyglisverð er hugmynd Garnham, sem hann fær að láni hjá
Jurgen Habermas, að fjölmiðlar hafi í öndverðri borgarabyltingu verið hugsaðir
sem eins konar „almenningur", vettvangur þar sem almennir borgarar gátu
viðrað skoðanir sínar og kynnst skoðunum annarra. Þar með verða ríkisfjöl-
miðlar, öllum opnir, grundvöllur lýðræðis sem við megum ekki vera án.
Þorbjörn Broddason athugar þátt ríkisútvarps í að sameina Islendinga sem þjóð.
Engum miðli treystum við betur ef marka má skoðanakannanir.
Frjáls fjölmiðlun er staðreynd sem varla verður breytt þótt margir séu
sjálfsagt þeirrar skoðunar að stjórnvöld hefðu átt að sýna meiri gát við laga-
breytinguna. Ur því sem komið er getur ríkisútvarpið ekki sýnt nema ein rétt
viðbrögð: að verða betra. Vanda ennþá betur val á starfsmönnum, fastráðnum
og lausráðnum, losa sig við útvarpsráð en auka ritstjórn og eftirlit innan
stofnunar með því að efni sé vel samið og vel fram reitt. Halda þeirri stöðu sinni
að vera miðillinn sem fólk treystir, en kappkosta líka að vera lifandi og
2