Tímarit Máls og menningar - 01.02.1987, Blaðsíða 26

Tímarit Máls og menningar
þessarar aldar heyrði til undantekninga ef alvarlegir höfundar leyfðu sér slíka
sérvisku. Islenskir nútímahöfundar þráast við, af kannski tilfinninga- og hag-
kvæmnisástæðum, en fyrst og fremst er það lífsnauðsyn þjóðmenningunni að
bókmenntir okkar séu skrifaðar á þjóðtungunni.
Það er því ekki mikið frekar höfuðverkur rithöfundanna en allra annarra
íslendinga að þeim sé gert kleift að skrifa verk sín á móðurmálinu. Og það er
hægt að gera það kleift á ýmsan hátt; brjóta skörð í múrinn. Að velja til dæmis
fjórar til fimm nýjar bækur á hverju ári og láta þýða þær á einhverja heimstung-
una myndi kosta ca. eina milljón króna. Það er dýrt fyrir einstaka höfunda að
standa í slíku, en væri það greitt sameiginlega af íslendingum myndi það kosta
fjórar krónur á mann. Reynslan hefur sýnt okkur, þá sjaldan íslenskar bækur
hafa verið þýddar, að það hefur gengið vonum framar að fá þær útgefnar
erlendis. Og ég leyfi mér að fullyrða að á liðnum áratugum hafi verið skrifuð
skáldverk á íslensku sem hefðu haft alla burði til að ná viðurkenningu og
vinsældum, ef þau hefðu verið skrifuð á tungu sem er lýðum heimsins skiljan-
legri en okkar ástkæra ylhýra. Tvö dæmi sem erfitt er að andmæla: Tómas
Jónsson metsölubók frá sjöunda áratugnum, og Grámosinn glóir frá síðasta ári.
Þannig væri stuðningur við þessa bókmenntakynningu meira að segja arð-
vænleg fjárfesting, svo vísað sé til þess eina sem margir skilja.
I ljósi alls þessa hefur áhugaleysi og skilningsskortur ráðandi aðila í þessum
efnum valdið flestum höfundum furðu og sárindum. Jafnvel eitt og annað
smálegt, einsog að kaupa þýðingu á bútum og sýnishornum, kostar iðulega
erfiðleika og leiðindi. Þá er ég að tala um smotterí og smápeninga; en líka mætti
gæla við þá hugmynd að þessi menningarþjóð gerðist örlítið stórhuga og færi að
veita þeim útlendu mönnum stuðning og ræktarsemi sem sýnt hafa áhuga og
metnað til að þýða og kynna veröldinni bókmenntir okkar. Vil ég nú víkja
nokkuð skrifum mínum að þessum ágætu mönnum, sérstaklega þarsem þau orð
mín fyrst og fremst í áðurnefndri tímaritsgrein að íslenskir höfundar bæru þrátt
fyrir allt til þeirra hlýjan hug, urðu þeim Astráði og Gunnari tilefni til andmæla.
Þeir útlendingar sem hingað koma og læra íslensku eru að sjálfsögðu mjög
misjafnlega hæfir til að þýða bókmenntir. Hinsvegar má benda á þá staðreynd
(sem er í sjálfu sér merkileg í þessu sambandi) að það er aðallega vegna
bókmenntanna sem útlendir menntamenn hafa eitthvað hingað til lands að
sækja. Þeir fara héðan oft eftir nokkurra ára dvöl fullir metnaðar fyrir hönd
íslenskrar menningar og áhuga á að kynna bókmenntir okkar; og sumir hverjir
ágætlega til þess hæfir. Þeirra vandamál og okkar skömm er hinsvegar að héðan
fá þeir yfirleitt engan stuðning. Það er látið sem þeir séu ekki til. Eg kannast við,
persónulega eða af afspurn, nokkra slíka menn, á Norðurlöndum, í Bretlandi,
Frakklandi og víðar. Dæmi um slíkan mann sem ég þekki er bókmenntafræðing-
ur sem var hér við háskólann í nokkur ár. Hann hefur getið sér gott orð sem
þýðandi og stílisti á sína tungu. Þegar hann fór héðan lét hann þau boð berast að
hann væri fullur áhuga á að þýða íslenskar bókmenntir og kynna í sínu
14