Tímarit Máls og menningar - 01.02.1987, Blaðsíða 112

Tímarit Máls og menningar
heima, en svarið verður: „Þessi þinn gamli úfni haus, hann skal vera mín
kveðja, sagði professor antiquitatum Danicarum.“ (202) Því að líf Jóns
Hreggviðssonar er það eina sem Arnas ber úr býtum eftir að hafa beðið
ósigur í stórmálum þeim sem hann hafði höfðað gegn valdsmönnum á
Islandi.
Á Þingvöllum hittir Jón fornvini sína, fátæka glæpamenn af ýmsu tagi.
Samtal þeirra gefur okkur skringileg dæmi um hvernig afbrotamenn þessir
hafa ýmist orðið að þola dóm sinn, eða misst glæpinn og verið sýknaðir.
Munurinn er reyndar lítill eða enginn. Því að einsog blindi glæpamaðurinn
segir: „Okkar glæpur er sá að vera ekki menn þó við heitum svo. Eða hvað
segir Jón Hreggviðsson?“ Jón svarar:
Ekki annað en ég ætla að gánga yfir Leggjabrjót í dag, heim, sagði hann. Þegar
ég kom að utan í fyrra skiptið lá dóttir mín á börunum. Mávera sú lifi sem
stóð í dyrunum þegar ég fór í seinna skiptið. Mávera hún eignist son sem segir
sínum sonarsyni söguna af þeirra forföður Jóni Hreggviðssyni á Rein og hans
vin og herra, Arna Árnasyni meistara. (206/07)
Jón hugsar þá um einkalíf sitt á Rein og fjölskyldu sína, en um leið veit
hann um víðtækari þýðingu örlaga sinna. Enda er hann okkur ímynd hins
íslenska almúgamanns, sem var hýddur og hrjáður innanlands og utan, en
bjargaðist gegnum allar þrengingar. Og saga hans gleymdist ekki. Islands-
klukkan ber vitni um það.
En við eigum eftir að mæta annarri aðalpersónu sögunnar í þessum
lokakafla. Snæfríður Islandssól og „hennar ektakærasti Sigurður Sveinsson
latínuskáld, kjörinn biskup til Skálholts", hverfa af Þingvöllum, „bæði
dökkklædd og hestar þeirra allir svartir“. „Og glæpamennirnir stóðu undir
klettunum og horfðu á biskupshjónin ríða; og það glitti á döggslúngin
svartfext hrossin í morgunsárinu." (207)
Þessi sögulok, þetta hjónaband, hljóta að koma lesandanum mjög á óvart.
Við minnumst hinnar ungu glæsilegu og óstýrilátu lögmannsdóttur og
óbeitar hennar á dómkirkjuprestinum og kenningum hans. Við minnumst
grátbroslegs hjónabands hennar með hinum auðnulausa Magnúsi í Bræðra-
tungu. Og við minnumst ekki síst ástarsögu þeirra Árna frá því þau sáust
fyrst.
Til þess að skilja sögulokin betur verður að hafa í huga síðasta fund
Snæfríðar og Árna. Það er kvöldið áður en Snæfríður ætlar að sigla heim frá
Kaupmannahöfn. Hún hefur lokið erindi sínu þar og fengið uppreisn látins
föður síns - á kostnað Árna, sem hefur tapað í málaferlunum miklu. Nú
kemur Árni til þess að finna hana í Gullmakarans húsi, gestagarði í Nýhöfn.
„Eg hélt ekki þú mundir koma Árni, sagði hún. Og samt, ég vissi þú mundir
100