Dagblaðið Vísir - DV - 23.05.2014, Qupperneq 20

20 Fréttir Erlent Helgarblað 23.–26. maí 2014
H
in gríðarstóra Berlaymont-
bygging í Brussel hefur í
áratugi verið eitt helsta
kennileiti borgarinnar.
Fyrsti áfangi þessa 240 þús-
und fermetra og átján hæða glerhýsis
var reistur árið 1963, en margsinnis
hefur þurft að bæta við fleiri eining-
um með útþenslu Evrópusambands-
ins (ESB). Nú eiga þar sæti fulltrúar
allra 28 ríkja Evrópusambandsins,
sem kallast framkvæmdastjórar í
daglegu tali, en síðast gekk Króatía í
sambandið 1. júlí 2013.
Hver og einn þessara fram-
kvæmdastjóra er kosinn á Evrópu-
þinginu, eftir tilnefningum sem að-
ildarríkin sammælast um, og gerður
ábyrgur fyrir málaflokki, svo sem
landbúnaðar- eða sjávarútvegs-
málum eða utanríkisstefnu sam-
bandsins. Barist er um þessar stöð-
ur í valdakerfi Evrópusambandsins,
enda eru þær oft taldar vera þær
mikilvægustu í mótun Evrópulög-
gjafar. Allir þessir einstaklingar eiga
sæti í framkvæmdastjórn ESB sem
stýrt er af einum forseta, eins konar
verkstjóra.
José Manuel á förum
Portúgalinn José Manuel Barroso
hefur gegnt þessu valdamikla emb-
ætti frá árinu 2004, en nú bend-
ir flest til þess að tími hans sé á
enda runninn. Gríðarlegt fylgis-
tap Evrópuflokks fólksins (EPP),
þar sem kristilegir demókratar eru
burðarstoðin, hefur orðið til þess
að Barroso nýtur ekki trausts leng-
ur meðal eigin flokksmanna. Eitt
helsta baráttumál EPP-flokksins, um
að herða mun frekar efnahagslegan
samruna Evrópu, meðal annars
með því að setja aðildarríkjum sam-
bandsins skýr viðmið í ríkisrekstri og
veita framkvæmdastjórninni eftir-
litshlutverk í því sambandi, hefur
einfaldlega ekki hlotið náð í augum
kjósenda. Enginn veit hvað fram-
tíð Barrosos ber í skauti sér, en þó er
talið víst að hann verði ekki í einum
af áhrifastöðum Evrópusambands-
ins í sumarlok.
Sá flokkur sem fær flest atkvæði í
kosningum til Evrópuþingsins ræð-
ur oftast förinni þegar velja á forseta
framkvæmdastjórnarinnar. Þetta
er þó alls ekki algilt, heldur er talað
um sigurvegara kosninganna í víð-
um skilningi. Ef marka má skoðana-
kannanir fyrir þessar þingkosningar
mun EPP-flokkurinn, sem er hægra
megin við miðju á vettvangi stjórn-
málanna, missa allt að þriðjung
sinna þingsæta en samt sem áður
halda naumlega stöðu sinni sem
stærsti flokkur Evrópuþingsins.
Bandalag frjálslyndra og demókrata
(ALDE) missir sömuleiðis spón úr
aski sínum, en hann er sá flokkur
sem hingað til hefur kennt sig einna
helst við frjáls viðskipti og lýðræði.
Horft til austurs
Í evrópskum stjórnmálum blæs
til austurs. Kjósendur vilja frekar
flokka með félagslegar áherslur
sem telja að betra sé að auka fjár-
festingar í Evrópu til að örva hag-
kerfið og skapa störf, frekar en að
gera kröfur um aðhald eins og leið-
togar ESB hafa gert frá upphafi kjör-
tímabilsins árið 2009. Þetta á sér-
staklega við um ríki sem hafa orðið
harkalega fyrir barðinu á slíkum
aðhaldsreglum, eins og Grikkland,
Ítalía og Portúgal.
Bæði Flokkur evrópskra jafnaðar-
manna (S&D) og Evrópski vinstri-
flokkurinn/Norrænir vinstri-grænir
(GUE/NGL) fá aukinn meðbyr, en
samt sem áður þarf kraftaverk til að
þeir fái meirihluta á Evrópuþinginu.
Ekki bætir úr skák að stuðningur
við Evrópska græningjaflokkinn/
frelsisfylkinguna hefur minnkað
(Greens/EFA), sem hefur hingað til
verið helsta samstarfsfólk vinstri afl-
anna.
Upprisa Evrópuandstæðinga
Þrátt fyrir að þessir hefðbundnu
evrópsku flokkar muni hafa yfir-
burðaþingstyrk eftir sem áður, er
nú helst horft til þess hvað og hvers
vegna þjóðernissinnaðir flokkar fái
aukinn stuðning og hvaða áhrif þeir
muni hafa. Háværasti flokkurinn á
Evrópuþinginu hefur án efa verið
Evrópski frelsis- og lýðræðisflokk-
urinn (EFD), sem Breski sjálfstæð-
isflokkurinn (UKIP) tilheyrir, og
talar helst gegn Evrópusamvinnu
og þá einna helst að verja pening-
um í slíkt samstarf. Hann ber höfuð
og herðar yfir Evrópuflokk íhalds-
manna og umbótasinna (ECR), sem
margir telja að sé merki um hreint
vantraust á David Cameron, for-
sætisráðherra Bretlands. Camer-
on hafi ekki talað fyrir hagsmunum
Bretlands innan ESB, sem útskýri
mikið fylgistap ECR-flokksins yfir til
EFD og UKIP. Þetta kemur þó mörg-
um á óvart, þar sem Cameron hefur
verið einn helsti talsmaður niður-
skurðar og aðhalds í gerð fjárhags-
áætlunar ESB fram til ársins 2020 og
hótaði að beita neitunarvaldi á leið-
togafundi ESB árið 2013 ef kollegar
hans yrðu ekki við afarkostum
Breta. Samkomulag náðist um 960
milljarða evra fjárlagaþak á verðlagi
ársins 2011 fram til ársins 2020, sem
fól í sér 3,3 prósenta niðurskurð frá
fyrri fjárhagsætlun ESB 2007–2013.
Þetta var sögulegt samkomulag,
því þetta var í fyrsta skipti sem leið-
togar ESB sættust á að skera niður
heildarútgjöld ESB frá stofnun sam-
bandsins.
Endurskoðuð fjárlög
Þessi harða afstaða Camerons féll í
grýttan jarðveg innan Evrópuþings-
ins sem hótaði sömuleiðis að beita
sér gegn ákvörðun leiðtogaráðsins,
þá einkum S&D-flokkurinn sem fór
með forsæti Evrópuþingsins. Sættir
náðust loksins eftir mánaða langar
samningaviðræður milli Evrópu-
þingsins og ráðherraráðs ESB, en
niðurstaðan var engu að síður hag-
stæð Bretum. Langtíma niðurskurði
yrði haldið til streitu. En Cameron
vann ekki hylli kjósenda sem vildu
ganga mun lengra og gerðu kröfu
um þjóðaratkvæðagreiðslu um
áframhaldandi aðild Bretlands að
ESB og að afskipti ESB yrðu tak-
mörkuð verulega.
Þegar framkvæmdastjórn ESB
lagði fram endurskoðaða tillögu að
fjárlögum árið 2012 óskaði hún eftir
1.033 milljörðum evra. Samkvæmt
samkomulaginu mun ESB því hafa
73 milljörðum evra minna úr að
moða og hefur framkvæmdastjórnin
sagt ómögulegt að sambandið
geti staðið við allar fjárhagslegar
skuldbindingar, en í samkomulagi
Evrópuþingsins og ráðherraráðsins
var gert ráð fyrir auknum sveigjan-
leika í fjárlögunum svo hægt væri að
flytja fé milli ára og fjármagnsliða.
Þar að auki var ákveðið að endur-
meta stöðu fjárlaga árið 2016. Einu
fjárlagaliðirnir sem munu hækka,
fram til ársins 2020 miðað við fyrri
fjárlög, eru framlög til vísinda, rann-
sókna, menntamála, íþrótta og ung-
mennastarfs.
Þetta samkomulag er lýsandi
dæmi fyrir stjórnarhætti ráðherra-
ráðsins og leiðtogaráðs ESB annars
vegar, sem tala fyrir hagsmun-
um einstakra aðildarríkja, og svo
Evrópuþingsins hins vegar, sem tal-
ar fyrir heildarhagsmunum ESB.
Himinn og haf getur þar af leiðandi
skilið afstöðu fólks að í kosningum
til Evrópuþingsins annars vegar og í
einstökum aðildarríkjum hins vegar.
Bretland er þar gott dæmi, því UKIP-
flokkurinn hefur ekki notið sömu
vinsælda í innanlandsmálum og
Evrópumálum.
Þjóðernissinnar í sókn
En EFD-stjórnmálafylkingin er ekki
ein á uppsiglingu, heldur er Evrópska
frelsisbandalagið (EAF) það einnig
sem hefur enn sterkari þjóðernis-
legar áherslur og vill helst setja tak-
mörk við frjálsum ferðum fólks og
vinnuafls innan ESB, sem hefur
hingað til verið eitt helsta grunngildi
ESB og þungamiðja í þróun evrópsks
markaðssvæðis. Flokkar eins og
nýnasistahreyfingin Gullin dögun í
Grikklandi eru á meðal aðila í þess-
um stjórnmálasamtökum sem og
Front National í Frakklandi, sem er
þekkt fyrir andúð á útlendingum.
Þar að auki lítur út fyrir að nýjum
framboðum muni vegna óvenjulega
vel í kosningunum í þetta sinn í all-
flestum ríkjum, sem eru skilgreind
sem óháð þessum stóru stjórn-
málafylkingum. Þar ber að nefna
einna helst Fimm stjörnu-hreyfingu
ítalska skemmtikraftsins Beppe
Grillo, sem hefur mælst með meira
en 20 prósenta fylgi, til jafns á við
Forza Italia, sem er flokkur Silvios
Berlusconis, fyrrverandi forsætis-
ráðherra Ítalíu. Þetta gæfi Fimm
stjörnu-hreyfingunni einni saman
um tuttugu þingsæti. „Við mun-
um segja Merkel að það þurfi að
endurskoða alla sáttmála Evrópu-
sambandsins,“ sagði Grillo á blaða-
mannafundi 4. apríl og vísaði þar til
Þýskalandskanslarans.
Fyrsti liður kosninga til Evrópu-
þingsins hófst í gær, 22. maí, og
lýkur á sunnudag, 25. maí. Úrslit
þessara kosninga ættu að verða
ljós fljótlega eftir að síðustu kjör-
staðir loka á sunnudag. Þrátt fyr-
ir gríðarlega fylgisaukningu öfga-
flokka til hægri og vinstri, er afar
ólíklegt að þeir muni gegna áhrifa-
stöðum innan ESB næstu fimm
árin. Ástæðan er sú að þeir verða
áfram í minnihluta og njóta ekki
sama stuðnings heima fyrir og þeir
gera í Evrópukosningunum, en rík-
isstjórnir aðildarríkjanna tilnefna
framkvæmdastjóra ESB og munu þá
Róbert Hlynur Baldursson
skrifar frá Brussel
Kosningar til Evrópuþingsins hófust í gær, 22. maí, og
lýkur á sunnudag 25. maí. Öfgaflokkar til hægri og
vinstri gætu allt að tvöfaldað fylgi sitt, en þó verða
gömlu valdaflokkarnir áfram í meirihluta með kristilega
demókrata, stjórnmálafylkingu Angelu Merkel Þýska-
landskanslara, og jafnaðarmenn, stjórnmálafylkingu
François Hollande, í broddi fylkingar. Róbert Hlynur
Baldursson skoðar hvaða fólk berst um völd í Brussel.
VALKOSTIR EVRÓPUBÚA
„Við þurfum
nýja
vaxtar áætlun,
en hún verður
að vera án skulda­
söfnunar