Skírnir - 01.01.1969, Side 108

102
PETER HALLBERG
SKÍRNIR
Knattspyrna samanstendur af einum bolta og einu samkomulagi. Þegar tveir
hundar bítast eru þeir að skifta á milli sín sömu hugsjón; sömu trú. í stríði
er ekki til málstaSur nema málstaSur stríSsins og hann er sá aS hafa stríS. Sá
sem er holdsveikur hefur þann málstaS aS vera holdsveikur. Holdsveiki hefur
aungvan málstaS nema holdsveiki. Síva er aS dansa. (151)
Saknússemm II er að vísu ekki Halldór Laxness. En þótt undar-
legt megi virðast má finna ummæli höfundar sem nálgast þessa til-
vitnun. í sænska vikublaðinu Yi nr. 17, 26. apríl 1969, er eftirfarandi
klausa fengin úr viðtali við Halldór sem ber yfirskriftina „Vietnam
en sorts superolympiad“:
- Víetnam. StríSiS þar tekur engan enda, þetta er orSin fastastofnun. Hvemig
er þaS annars, er ekki reynt aS telja okkur trú um aS þetta sé stríS um hug-
sjónir? ÞaS getur ábyggilega haldiS áfram í fimmtíu ár í viSbót, þessa kyn-
slóð og næstu. Þetta er einskonar yfirþyrmandi ólýmpíuleikar, everlasting game
þar sem metin em fólgin í fjölda dauSra óvina, bodycounting.
Það liggur óneitanlega beint við að skilja þessa skoðun á misk-
unnarlausu nýlendustríði sem óblandna kaldhæðni. Að minnsta kosti
ber hún vott um ótvíræða andúð á því að taka afstöðu til atburða
sem vekja óró og hneykslun samtímans, ekki sízt ungu kynslóðar-
innar. Halldór virðist nú kjósa heldur að snúa við þeim baki og láta
Síva dansa. Þetta er í samræmi við neikvæða afstöðu hans hin síðari
ár gagnvart öllum kenningum og „ídeólógíum,“ sem hann á reyndar
sameiginlega með séra Jóni. Hin harðorða fordæming skáldsins á
freudisma og marxisma gengur raunar dálítið óvænt aftur í áður
tilfærðum ummælum prestsins undir Jökli, þar sem til umræðu er
„sú klofstóra ekkjufrú Libídó ellegar hörundslaus tröllskessan Bylt-
íng sem vill mannblót“. (114)11
Ég hef áður gert samanburð á samtölum milli séra Jóns og dr.
Sýngmanns annars vegar og Ólafs Kárasonar og Arnar Úlfars hins
vegar. Þar má sem sagt finna ákveðnar hliðstæður. En reyndar er
slíkur samanburður allt eins vel til þess fallinn að varpa Ijósi á af-
stöðumun skáldsins frá því fyrir um það bil 30 árum. í skoðana-
skiptunum milli ungu mannanna tveggja í Heimsljósi við dánarbeð
litlu stúlkunnar standa dyrnar upp á gátt út í þjóðfélagslegan veru-
leika, út í mannlega þjáningu. Það er hiti og brennandi alvara í hvísl-
andi orðaskiptum þeirra, háspennuhleðsla milli andstæðra skauta
sem kemur orðunum til að glóa og brenna sig inn í vitund lesandans.