Skírnir - 01.01.1969, Side 153

SKÍRNIR
ÞINGVALLAFUNDUR 1888
147
konungs „í sömu stefnu“ sem hún svaraði nóvemberauglýsingunni
1885 svo skýrt og skilmerkilega með kosningunum til Alþingis 1886.
Nú verSi Alþingi aS berast úr hverju einasta kjördæmi landsins
ávörp eSa áskoranir, þar sem tekin séu fram tvö meginatriSi, fullt
sjálfsforræSi í vorum sérstöku málum og aS stjórn þeirra flytjist al-
gjörlega inn í landiS.
í NorSurljósinu 22. marz 1887 hóf Jón á Gautlöndum greina-
flokk um landsmál, sem hann nefnir bréf til kjósenda sinna í Eyja-
firSi, enda beinir hann máli sínu sérstaklega til þeirra. Hann ræSir
stjórnarskrármáliS fyrst og segir viS kjósendur sína: „Þetta svokall-
aSa löggj afarvald og fjárforræSi getur aldrei orSiS oss aS fullum
notum, fyrr en vér höfum fengiS stjórn vorra sérstöku mála algjör-
lega inn í landiS, svo Alþing geti haft tilhlýSileg áhrif á landstjórn-
ina og eftirlit meS því, hvernig hún fer fram.En ef þér eruS mér
samdóma um þetta, þá megiS þér ekki hika viS aS leggj a þaS til, aS
stjórnarskipunarmáliS verSi tekiS fyrir aS nýju, þó ýmsar raddir
kunni aS heyrast á móti því, í þeirri von og trú, aS hiS góSa málefn-
iS muni sigra um síSir, ef vér ekki þreytumst í baráttunni.“
í ÞjóSliSi Þingeyinga munu sumir hafa haft róttækari skoSanir
en bændahöfSinginn á Gautlöndum. Þetta sést af grein meS fyrir-
sögninni „Mergurinn málsins“, sem kom í NorSurljósinu 6. janúar
1887 og er undirskrifuS „ÞjóSliSi“. Telur greinarhöfundur, aS
meS hinni endurskoSuSu stjórnarskrá „sé komizt einungis einni
rim ofar í stiganum aS hinu æSsta marki, sem sé þjóðstjórn . . . hiS
fullkomnasta og farsælasta stjórnarfyrirkomulag, sem nú er til“.
Varla er vafi á því, aS hann hefur lýSveldi í huga sem framtíSar-
mark, þó aS þjóSstjórn sé óákveSnara orS.3 Hann telur vel fariS, aS
ekki tókst aS gera meSal þjóSarinnar sundrung, sem yrSi stjórnar-
skrármálinu aS farartálma, heldur hafi allur þorri hennar hneigzt
aS sama fyrirkomulagi, frumvarpi því, er samþykkt var á þingun-
um 1885 og 1886. Hins vegar neitar hann því, aS meS frumvarpinu
hafi öllum fylgismönnum þess veriS gerS fullnægja og telur þaS
fara í mörgu skemmra en sumir þeirra hefSu kosiS, ef eigi hefSi
þurft aS slaka til, bæSi til þess aS ná samkomulagi viS samþingis-
menn og sýna stjórninni tilhliSrun. I frumvarpi Alþingis hafi ekki
veriS teknar til greina ályktanir Þingvallafundarins 1885 um frest-
andi synjunarvald og Alþingi á hverju ári. Eftir bendingu lands-