Þjóðmál - 01.06.2009, Qupperneq 63

Þjóðmál SUmAR 2009 61
Frjálshyggja og sósíalismi, eða stjórn-lyndi, eru helstu andstæður í stjórn-
málum 20 . aldar og milli þessara stefna
er hyldýpi . Einn af fyrstu hugsuðum
sósíalismans, Henri de Saint-Simon, sagði
að með þá sem ekki hlýddu áætlunum hans
yrði „farið eins og kvikfénað“ . Guð feður
sósíalismans töldu einstaklingsfrels ið, þar
með talið tjáningarfrelsið, eitthvert mesta
böl 19 . aldarinnar . Síðan þá hafa sósíal istar
víða um lönd tekið upp nöfn frjáls lyndra
flokka og farið að boða frelsi en undir niðri
býr hugmyndafræði sem er andstæð frelsi
einstaklingsins .
Það vill einnig gleymast að þau mann-
úðarsjónarmið sem sósíalistar boða eiga
upp runa sinn í einstaklingshyggju og verða
ein göngu framkvæmd við þjóð skipu lag
sem byggist á einstaklingshyggju .
Sósíalískt þjóðskipulag hefur hvarvetna
leitt til þess að valdhafarnir þurfa að taka
sér alræðisvald til að ná settum mark-
miðum . Þá verður til sérkennilegt siðferði
þar sem einstaklingurinn fær ekki að
hlýða samvisku sinni eða beita eigin
hyggjuviti . Við slíkar aðstæður verður eina
siðareglan sú að tilgangurinn helgi meðal-
ið, að minni hagsmunir einstaklingsins
þurfi að víkja fyrir meiri hagsmunum
„heildarinnar“ . Við aðstæður sem þessar er
samviskulausum mönnum opin greið leið
upp virðingarstigann . Einn af merkustu
hugsuðum síðustu aldar, Friedrich von
Hayek, orðaði það svo að lýðræðissinnaður
stjórnmálamaður sem færi að skipuleggja
atvinnulífið stæði brátt frammi fyrir valinu
um að taka sér einræðisvald eða gefast
upp .
Vonlegt er að menn spyrji sig hvað það er sem veldur því að lýðræðislegar
stofnanir falla og alræðisstjórn tekur
völdin . Sjúkdómseinkenni slíks samfélags
eru skýr . Almenningur verður langþreyttur
á seinagangi þeim sem fylgir lýðræðisleg-
um aðferðum og krafan um markvissar og
snöggar aðgerðir ríkisins verður háværust .
Þá veljast til forystu þeir menn sem boða
mest ríkisafskipti og einfaldar lausnir á
flóknum vanda . Stjórnmálaflokkur sem
er skipulagður eins og herlið tekur að
skipuleggja þjóðfélagið allt . Herlið þýskra
þjóðernissósíalista, eða nasista í daglegu
tali, var knúið áfram af óánægju með
frjálst fjármagnskerfi og þeirri óánægju
mátti auðveldlega snúa upp á Gyðinga .
björn jón bragason
lögregluríki í uppsiglingu?