Þjóðmál - 01.03.2013, Síða 43

42 Þjóðmál voR 2013
mælingum verðlags? Eða verðlag á erlendum
varningi? Ætti að miða við kaupmátt
launa? Á fasteignaverð að vera með eða
ekki? Hvað með gæðabreytingar og breytt
neyslumynstur? Þannig mætti lengi spyrja .
Stuttu eftir hrun seldust fasteignir ekki
nema í makaskiptum . Skráð kaupverð í
þeim viðskiptum var langt yfir eðlilegu
markaðsvirði . Leiddi það til ofmats verð-
bólgu? Verðtryggð íbúðalán heimila
eru líklega um 1300 milljarðar og hvert
prósent í skekkju er þá 13 milljarðar . Eru
útreikningar vísitölu nógu gagnsæir? Geta
aðilar sannreynt þá? Hver er ábyrgur fyrir
röngum útreikningum?
*
Fleiri rök hafa verið nefnd gegn verð-tryggingu . Hún leiði til aukinna gengis-
sveiflna, lánþegi viti ekki hvað hann muni
skulda í framtíðinni og að vegna þess hve
greiðslubyrði er lág í upphafi lánstíma taki
fólk hærri lán en það ræður við í framtíðinni .
En hvað með þau rök sem iðulega eru færð
verðtryggingu til málsbóta?
a . Vextir verðtryggðra lána geta verið
lægri
Lánveitandi, sem veitir verðtryggt lán með föstum vöxtum, þarf ekki að
setja álag á vexti til að mæta óvissu um
verðbólgu . Vextir ættu samkvæmt því að
geta verið lægri af verðtryggðum lánum .
Því miður hefur þetta ekki verið raunin .2
Samkeppni er lítil og lántakendur hafa
verið tilbúnir að sætta sig við mjög háa
verðtryggða vexti . Því má bæta við að ef
verðtrygging er nógu útbreidd til að draga
úr biti stýrivaxta á hagkerfið, þá verða
vextir hærri (sjá 1) .
2 Samkvæmt gögnum frá Seðlabanka sem ná aftur til
2001 .
b . Greiðslubyrði verðtryggðra lána er
stöðugri
Þetta er rétt . En þessi eiginleiki er hættu legur
því að stöðugleikinn leiðir til þess að lán-
takendur verða ónæmir fyrir stýrivaxta breyt-
ingum . Vextir verða því hærri en ella . Þótt
afborganir haldist lágar og jafnar, þá hækk ar
höfuðstóllinn hratt og hann þarf að greiða að
lokum . Greiðslubyrði er frestað og að lokum
verður að greiða miklu hærri skuld en ella .
c . Verðbólgan er vandamálið en ekki
verðtryggingin
Það er rétt að verðbólgan er vandamál ið . Eins og fram er komið (sjá 4) dregur
verðtrygging alls ekki úr vandanum, heldur
eykur við hann . Verðtrygging gerir sparnað
auðveldari í verðbólgu . En ekki er þó allt
sem sýnist . Lánveitendur eignast verðbættar
kröfur en munu þó aldrei fá borgað krónu
meira en lántakendur geta greitt . Hvorki
lántaka né lánveitanda er greiði gerður
með því að leyfa óraunhæfum skuldum að
safnast upp til síðari tíma .
d . Verðtrygging ætti að vera valkostur
Valfrelsi er yfirleitt gott . Sumir vilja að lántakendur hafi val um verðtryggt eða
óverðtryggt lán . Því miður hefur það mjög
slæm áhrif á hag heildarinnar ef verðtrygging
er útbreidd . Vextir hækka almennt (sjá 1) og
verðbólga eykst (sjá 2) . Ef það er réttlætanlegt
að banna gengis tryggð lán til þeirra sem hafa
ekki gengis tryggðar tekjur, gildir þá ekki það
sama um verðtryggð lán til þeirra sem ekki
hafa verðtryggðar tekjur? (Sjá 6 .)
e . Verðtrygging er nauðsynleg vegna
krónunnar
Krónan hefur vissulega tapað kaup-mætti sínum hraðar en margir aðrir
gjaldmiðlar . Ástæðan er sú að stjórn efna-