NT - 27.09.1985, Blaðsíða 9

í íran haustið 1980 stjórnvöld-
um í Teheran á óvart. Bæði
var Khomeini-stjórnin upptek-
in af ólgunni innanlands, þurfti
að treysta sig í sessi, og svo
gerðu fáir ráð fyrir að Irakar
leggðu út í slíkt hættuspil. En
þegar af stað var farið komu
átökin sér vel fyrir Khomeini
og félaga. Kraftar sem hefðu
ella getað verið notaðir til
virkrar stjórnarandstöðu fóru
til þjóðvarna. Því sem aflaga
fór var hægt að bæta á reikning
stríðsins. En á sama hátt og
írakar hafa rekið sig á að
langvinnt og kostnaðarsamt
stríð er enginn leikur þá virðist
nú farið að gæta stríðsþreytu í
íran.
íranska hernum tókst að
snúa sókn íraka í undanhald
með því að nota til hins ýtrasta
ofurefli sitt í mannafla og fórn-
fýsi íranskra hermanna. Ungir
menn steymdu til vígstöðv-
anna með þá ósk í brjósti að fá
að leika eftir písiarvætti Huss-
eins, sonarsonar Múhameðs
spámanns, en hann lést árið
680. Flestir íranar eru Shiitar
og af persnesku bergi brotnir
en flestir írakar eru Súnnítar
og arabískir. Þannig að frá
sjónarhóli beggja aðila er ekki
einungis um þjóðlega baráttu
að ræða heldur einnig þjóð-
ernislega og trúarlega. Þetta er
öðrum ríkjum við Persaflóa
fullkunnugt eins og fyrr var
nefnt.
Á fyrstu árum styrjaldarinn-
ar guldu íranar þess hversu
hart var gengið að liernum á
byltingarárunum. Afleiðingin
var sú að manntjón írana varð
gífurlegt og framgangur þeirra í
engu samræmi við stærð ríkis-
ins. Alls er talið að um 300.000
íranar hafi fallið á þessum
fimm árum og að um 8.000
stríðsfangar séu í vörslu íraka.
íranska hernum hefur ékki
tekist að hrekja andstæðinginn
langt inn fyrir landamærin,
ekki tekist að koma í veg fyrir
síendurteknar loftárásir á borg-
ir og olíuvinnslumannvirki.
Hið mikla mannfall og eyði-
leggingin víðs vegar um landið
hefur valdið því að víða heyrast
raddir í Iran sem láta í ljós
Föstudagur 27. september 1985 9

KívXsww

- ■:
Áv '
,v v;.
iiiiiil

■■
■

-'O
■ Mannfall hinna stríðandi þjóða hefur verið gífurlegt. Talið er að um 300.000 íranar hafi fallið til þessa.
óánægju með áframhaldandi
stríðsrekstur. Khomeini-
stjórnin krefst þess að ef binda
eigi enda á átökin þá þurfi
Hussein fyrst að fara frá í Irak.
Réttarhöld yfir honum og
greiðslur stríðsskaðabóta eiga
síðan,að fvlgja í kjölfarið að
sögn írana. Því er ljóst að ekki
er líklegt að saman dragi með
hinum stríðandi aðilum á næst-
unni, sérstaklega þar sem
Khomeini og kumpánar hans
hafa í engu viljað víkja frá
fyrrnefndum skilyrðum.
Olía í beinum vöru*
skiptum
Á sama hátt og írakar
treysta á olíuna til þess að
halda hernaðinum við. þá
verða íranar að nota náttúru-
auðlindir sínar til þess að halda
hlut sínum. Síðastliðin ár hefur
verið nokkuð algengt að þeir
hafa notað olíu í beinunr vöru-
skiptum þegar vopn og vara-
hlutir hafa verið annars vegar.
Þó hefur þetta reynst örðugt
upp á síðkastið vegna lækkun-
ar á verði olíu og erfiðleika við
að selja hana þriðia aöila.
Heildarolíufranrleiðsla írana
hefur dregist saman og her-
kostnaðurinn eykst samtímis
þannig að meðfylgjandi efna-
hagsörðugleikar eru til þess
fallnir að auka stríðþreytu ef
fram heldur sem horfir. Áætl-
að er að olíuframleiðsla írana
hafi mest orðið unr 2.5 milljón-
ir tunna á dag á þessu ári en
líklegt er að nokkur samdrátt-
ur á útflutningi verði nú í
kjölfar árangursríkra loftárása
Iraka á Kharg-eyju, sern er
aðal olíuútflutningshöfn írana.
Taliö er að 30-40% af fjárlög-
unr ríkisins séu ætluð stríðinu
eða u.þ.b. 20 milljarðar ísl. kr.
á mánuði.
Þó svo að styrjöld íraka og
írana hafi nú staðið sleitulaust
í fimm ár án þess að breiðast
út til nágrannaríkjanna eða
annað, þá er ekki þar með sagt
að þetta vcrði ávallt staðbund-
in átök. Eins og Ijóst er af
framansögðu getur hvorugur
aðilinn haggað hinum og ef
röskun verður á styrkleika-
hlutföllum eða ef mikillar
óánægju fer að gæta heima
fyrir annað hvort í íran eða
írak getur svo farið að ríkis-
stjórnir landanna grípi til ör-
þrifaráða. Þannig hafa t.d. ír-
anskir leiðtogar lýst því yfir oft
og mörgum sinnum að þeir
muni loka Hormuz-sundi ef
þörf krefur. Jafnframt hafa
Iranar minnt á mátt sinn með
því að ráðast reglulega á olíu-
flutningaskip á Persaflóa eða
með því að kanna farm flutn-
ingaskipa á þeirn slóðum.
Róttæk aðgerð af hálfu írana
yrði til þess fallin að kalla á
beina íhlutun stórveldanna og
óþarft er að spá fyrir um enda-
lok slíkra atburða.
(Heimild: REUTER)
■
Itv ‘
/ f'um / ff \ 1 BKt 1
1 'Élh í
Fyrirmyndir og for-
dómar
Og það er einmitt málið.
Það skiptir máli að eiga fyrir-
mynd og í uppvextinum öðl-
umst við fyrirmyndir og viðhorf
sem móta líf okkar og val á
ævistarfi en myndin af lista-
manninum sem haldið er að
okkur er nánast eingöngu
karlkyns. Listahátíð kvenna er
einmitt haldin í þeim tilgangi
að hvetja konur til dáða því
það sem þær eru að skapa er
langt frá því að vera neitt
ómerkilegra en það sem karlar
gera, þótt mun meira hafi farið
fyrir Íistakörlum en listakon-
um. Listin endurspeglar þjóðfé
lagið sem við búum í og við,
þjóðfélag þar sem karlar eru
svotil allsráðandi. Og þótt
konur færðust allar í aukana
og gerðu hvert afrekið á ftetur
öðru á listasviðinu þá eiga þær
samt ennþá erfiðara uppdrátt-
ar en kariar.
Kvikmyndaleikstjórar af
kvenkyni eiga til dæmis erfið-
ara að með að fá fjármagn til
kvikmyndagerðar sinnar en
karlar og þar er sama gamla
ljóta sagan að verki að konur
njóta síður trausts en karlar.
Það hefur nefnilega löngum
þótt vera á móti „eðli“ kon-
unnar að skapa eitthvað
sjálfstætt á sviðum lista, vísinda
og bókmennta á meðan það
þótti og þykir vera í „eðli“
karla að skapa á þessum sömu
sviðum. Kvennaarkitektar í
heiminum þurftu að stofna
með sér sérstök alþjóðleg sam-
tök árið 1962 því þær fengu
ekki inni í alþjóðlegum sam-
tökum karlarkitekta. En sem
betur fer hefur margt breyst til
batnaðar í þeim málum. Þær
hafa nú fengið inngöngu inní
alþjóðasamtök karlanna.
Myndlistarkonur þurftu líka
lengi vel að vera í sérstökum
kvennadeildum og höfðu fjarri
því sömu aðstöðu til náms og
karlar en aðstaða kvenna hefur
gjörbreyst á síðustu 100 árum
að því leyti að þær hafa nú
fullan aðgang að myndlistar-
skólum. Hrafnhildur Schram
listfræðingur sem kennir lista-
sögu í Myndlista- og handíða-
skólanum segir í samtali við
Veru að margar þeirra bóka
sem taldar séu til grundvallar í
listasögu núna séu alveg kven-
mannslausar og Listasaga
Jansons sem talið er grunnrit í
allri listasögukennslu sé eitt
þeirra. í henni sé ekki minnst
á eina einustu konu, og það sé
ekki annað en hrein söguföls-
un. Til að leiðrétta þctta haldi
hún jafnar tvo fyrirlestra um
konur og myndlist fyrir nem-
endur sína því þessar listasögu-
bækur séu ekki beinlínis til að
styrkja stelpurnar í trúnni á
sjálfar sig.
Hrafnhildur telur þó að eng-
in kona þurfi að gjalda þess að
hún sé kona þegar hún fer útí
myndlist. Þetta sé erfið braut
yfir alla. En listakonur verði
oft varar við fordóma í garð
sinn í umfjöllunum um þær og
verk þeirra. „Þegar fjallað er
um verk Ragnheiðar Jónsdótt-
ur fylgir oft sögunni að hún
eigi fimm syni og þær sem eru
vel giftar mega sæta því að
karlinn þeirra er dreginn inn í
skrif um verk þeirra. Rétt eins
og þær eigi að þakka honum. “
Og þótt fyrr
hefði verið
Við skulúm vona að þessi
listahátíð verði stórt skref í þá
átt að listamenn verði metnir
að verðleikum án tillits til kyns
þeirra. Og þótt fyrr hefði
verið. Og áfram öll saman nú
því listakonur gera ekki síður
merkilega hluti en listakarlar.
Margrét Rún Guðmundsdóttir
r