Tíminn - 23.12.1942, Blaðsíða 10

10
T í M I N N
Þegar unnið var að fjárlögum í bæjar-
stjórn Reykjavíkur fyrir yfirstandandi ár,
átti ég sæti í þeirri samkomu. Bjarni Bene-
diktsson borgarstjóri bar þá fram fyrir
meirihluta bæjarstjórnar tillögu um, að
bærinn legði á því ári 1200 þús kr. til bygg-
ingarframkvæmda í bænum. Ég gerði þá
viðbótartillögu um þénnan lið á þá leið, að
af þessu fé skyldi verja 300 þús. kr. til
Hallgrímskirkju á Skólavörðuhæð, gegn
jafnmiklu framlagi frá ríkissjóði. Borgar-
stjóri tók þessari tillögu vel, en vildi ekki
að svo komnu, að þessar 1200 þús. væri
beinlínis skipt milli ákveðinna bygginga,
en lét falla vinsamleg orð um, að hann
vildi styðja málið á þessum grundvelli.
Um leið og ég lagði fram þessa tillögu
gerði ég grein fyrir megindráttum máls-
ins, eins og það horfir nú við. Reykjavík
hafði nýlega myndað nýjan söfnuð með
tveim sóknarprestum fyrir meginhluta
austurbæjarins. í þeim söfnuði er nálega
helmingur bæjarbúa. Þessi mikli söfnuð-
ur er raunverulega kirkjulaus, og verður
presturinn að bjargast við lítinn fundar-
sal og langan gang í einum af barnaskól-
um bæjarins. Það mátti telja fullvist, að
ekki yrði unað við þetta ástand til lengdar.
í Hallgrímssöfnuði myndu risa ein eða tvær
smákirkjur, nægilega stórar fyrir þarfir
safnaðarins, en heldur ekki meira. Reykja-
vík myndi enn sem fyrr vanta sína höfuð-
kirkju og íslenzku þjóðina sína dómkirkju.
Nú var tækifærið til að sameina þessar
þarfir. Reisa á hæstu hæð í höfuðstaðnum
veglegt guðshús, sem bætti í einu úr þörf
safnaðarins og réttmætum metnaði höf-
uðstaðarins og landsins alls.
Sjálfstæðismenn og fulltrúar Alþýðu-
flokksins tóku vel tillögu minni, þó að hún
væri falin velviljaðri framkvæmd borgar-
stjóra. Fulltrúar kommúnista töluðu frem-
ur ósanngjarnlega um málið. En þeir sátu
þá einir sér á bekk um það viðhorf.
Umræðurnar um fjárlög Reykjavíkur
mörkuðu spor í byggingarmál Hallgríms-
kirkju. Þar var leitast við að sameina alla
þá aðila, sem þurfa að vinna saman, ef
nokkur von á að vera, að vegleg, þjóðleg
dómkirkja verði reist í Reykjavík í tíð nú-
lifandi manna.
Það var mikið lán að kirkjustjórnin skyldi
eiga aðganga að svo óvenjulegum yfir-
burðamanni i byggingalist, og Guð-
jóni Samúelssyni húsameistara, þegar
þurfti að leysa þessa þraut í Dómkirkju-
byggingu íslendinga. Hitt er engu síður
fágætt lán, þegar valdhafar safnaðarmál-
anna og kirkjustjórn landsins stóðu sam-
an um að fela einmitt slíkum manni fram-
kvæmd verksins. Húsameisari ríkisins
hafði sýnt, að hann var vel búinn undir
þetta starf. Hann hafði mótað og staðið
fyrir þrem fegurstu kirkjubyggingum
landsins, að því leyti sem þeim verkum er
lokið. Þessar kirkjur eru Matthíasarkirkja
á Akureyri, Hallgrímskirkja í Saurbæ á
Hvalfjarðarströnd og kaþólska kirkjan í
Reykjavík. Hver af þessum frumkirkjum
bar vott um óvenjulega fjölbreytta sköp-
unargáfu og frábæra tækni. Það má gera
ráð fyrir, að í jafn litlu landi og ísland
er, líði margar kynslóðir milli þess að þjóð-
in eignizt þvílíkan kirkjusmið.
Hallgrímskirkja Guðjóns Samúelssonar
á að vera á miðri Skólavörðuhæðinni, og
rúmgott torg til allra hliða. Aðaldyr og
tuminn opnast móti Skólavörðustígnum og
höfninni. Turninn á að vera um 75 m. á
hæð eða þrefalt hærri en turninn á Landa-
kotskirkjunni. Lengd kirkjunnar er jöfn
hæð turnsins. Tvær kapellur eru sitt til
hvorrar handar við megininnganginn og
turninn. Verða þær tvær smákirkjur, og
auk þess herbergi til barnaspurninga, fyrir
safnaðarfundi, skrifstofur sóknarprestsins,
biskup, o. s. frv. í meginkirkjunni mun
rúmast tæp 2000 manns, og er það ekki
mikið, þegar þess er gætt, að í miðbæjar-
kirkjunni, sem er hundrað ára gömul, geta
verið um 1000 kirkjugestir.
Hallgrímskirkja á að rísa á öruggum
klettagrunni á háfestu hæð í Reykjavík.
Hún mun gnæfa yfir allan bæinn og sjást
langfyrst allra bygginga í bænum, þegar
komið er af hafi. Staðurinn er á allan hátt
hinn prýðilegasti, bæði fyrir söfnuðinn og
fyrir höfuðstaðinn allan. Erlendum smekk-
mönnum finnst, sem vonlegt er, um ný-
legan bæ, oft byggðan af vanefnum, að
þar sé lítið um byggingar, sem setja svip
á bæinn. í þeim efnum er varla enn sem
komið er um annað að ræða en þinghúsið,
Landsbókasafnið, Þjóðleikhúsið, Landa-
kotskirkju og háskólann. Þegar Hallgríms-
kirkja á Skólavörðuhæð bætist í hópinn,
verður svipmót bæjarins annað og tilkomu-
meira en áður var.
Það er sýnilega hugsjón Guðjóns Samú-
elssonar, að hin tilvonandi höfuðkirkja
þjóðarinnar beri fyrst og fremst svip ís-
lenzkrar náttúru. Stuðlabergið úr fjöllum
landsins setur hvarvetna sinn svip á alla
bygginguna. Kórinn með sinn hvelfda
hjálm hjúfrar sig milli grannra stuðla eins
og í Dverghömrum, nærri æskustöðvum
Guðjóns Samúelssonar. Sömu stuðlarnir
styðja kirkjuvegginn til beggja hliða. En
allra mest gætir þeirra tignarilegu ein-
kenna íslenzkrar fjallanáttúru, þegar horft
er framan á bygginguna. Áhorfanda getur
fundist að hann standi framan við eins-
konar blágrýtisgos. Hin mikla alda
móðurjarðar lyftir grímu. Það er lægst út
til hliða, þar sem eru kapellurnar, en hæst
í miðjunni, eins og Geysisgos í almætti
sínu. Turninn verður grennri og léttari
eftir því sem ofar dregur. Efst uppi eru
drangarnir yfir kirkjuportinu, svifléttir og
opnir eins og víravirki. Þegar kirkjan er
fullgerð, verða settir ljóskastarar inn í
efstu hvelfinguna og kveikt, þegar tekur
að dimma. Þá brýzt Ijósmagnið með sterku
geislaflóði um allt víðlendið í nánd við
höfuðstaðinn. Geislar Hallgrímskirkju eiga
að heilsa hverjum ferðamanni sem nálg-
ast höfuðstaðinn, hvort sem komið er eftir
vegum láðs, lofts eða lagar.
Safnaðarstjórnin í Reykjavík leggur á-
herzlu á að geta reist í vetur og vor aðra
kapelluna, og hina jafnskjótt og því verður
við komið. Síðan verður byrjað á höfuð-
kirkjunni. Það er mikið verk. En kirkjur
eru oft lengi í smíðum, og vel má vera að
svo verði um höfuðkirkju íslendinga.
Endurreisn Þrándheimskirkju var stórvirki
tveggja kynslóða. En norska þjóðin hikaði
aldrei við að leysa þrautina. Metnaður
þjóðarinnar krafðist þess, að dómkirkjan
yrði norskt verk og veglegust bygging í
landinu.
íslendingar hafa nú sjaldgæft tækifæri
til að sýna stórhug sinn, þrek sitt og end-
urvakinn þjóðarmetnað. Þeir eiga glæsi-
legan stað fyrir höfuðkirkju sina. Þeir
hafa fengið skáldskap verksins fullgerðan.
Þeir geta sameinað þarfir fjölmennasta
safnaðar á landinu við stórhug og metnað
höfuðborgarinnar og landsins.
Það væri slys, ef þjóð, sem er að endur-
heimta frelsi sitt, skorti á þýðingarmiklu
augnabliki stórhug og dirfzku til að leysa
erfitt mál á auðveldan hátt.
GUÐMUNDUR INGI:
Franski flotinn í
Tonlon
Þeir garpar Hitlers gengu í svipinn
með gróðavon i frekri hönd.
Nú skyldi franski flotinn gripinn
og feigri harðstjórn vinna lönd.
Og dæmd og sigruð sýndust skipin,
sextíu skip við Toulon-strönd.
Og flotans lið með kjarki og klökkva
sá komin Hitlers vígasöfn.
Þau skulu ei taka nokkurn nökkva,
sem notist þeim á blárri dröfn.
Þá skulu heldur saman sökkva
seætlu skip á Toulon-höfn.
Víst er betra að farizt flotinn,
og franskri þjóð sé refsing vís,
en harðstjórn fái af honum notin
til hermdarverka, sem hún kýs,
því þá er frami Frakklands brotinn,
ef frelsi heimsins gegn hann rís.
Og liðið bundið samansœri
um sœmdir flotans lét sér annt,
sem örvarboð í einu fœri
til allra vilja hlýðni vant,
sem hún frá Are sitt blys þar bœri
og blásið vœri í Olífant.
Því standa menn á stjórnarpöllum
og stýra því, sem nú er gert.
Með vissum hug og höndum snjöllum
er hér við ógn og glötun snert.
Þótt vofi dauðinn yfir öllum,
það er þeim nœsta lítilsvert.
Ei týnist lof né hjartans hundrað,
ef hlýtt er skyldu og fórnarraust.
Þvl getur drengskap aldrei undrað,
þótt eyðist flotinn rétt við naust,
þótt þar sé sprengt og sökkt og sundrað
sextíu skipum hlífðarlaust.
Þótt farizt hetjur fórnarsamar
með flota þeim, sem berst i kaf,
og heiftardómur hels og kramar
sé hlutur þeirra, er komast af,
það tekur enginn af þeim framar
þann óðalsrétt, sem frelsið gaf.
..
GLEÐILEG JÓL!
GEFJUN
GLEÐILEG JÓL!
Útvarpsviðgerðarstofa
Ottó B. Arnar.