Tíminn - 23.12.1942, Blaðsíða 20

20
T 1 M I N N
er trúað, að maðurinn hafi í sér mögu-
leika til þroska almennt, er honum trúað
fyrir réttindum og reynt að gera hann
sem hæfastan til að nota þau. Vegna hinn-
ar kristnu lífsskoðunar lýðræðisins, er
gamla reglan, að sjálfur leiði sjálfan, úr
gildi fallin, og almenn afskipti komin í
staðinn.
Við, sem ölumst upp á hversdagsleg-
um, rólegum tímum, lítum e. t. v. á alla
þessa blessun lýðræðisins vanasljóum
augum, sem sjálfsagðan hlut, og gerum
okkur ekki grein fyrir því, hve mikla
hamingju hér er um að ræða. En tímar
eins og þessir, eru vel til þess fallnir, að
opna augu. Ógnarfréttir þær ýmsar, sem
við heyrum austan úr álfunni, eru vekj-
andi. Menn fyrirgera lífi sínu með því að
hallast að sérstökum skoðunum eða jafn-
vel aðeins með því, að ljá þeim eyra. Vilji
einstaklingsins er einskis virtur. T. d. mega
elskendur ekki njótast nema ættartölur
þeirra og þjóðerni sé harðstjórunum að
skapi. Gegndarlaust kynþáttahatur er
valdboðið og fyrirskipað, og sitthvað fleira,
sem við teljum einkenni villimennsku, er
vakið upp. Þessir atburðir allir eru vold-
ug prédikun. í Ijósi þeirra skiljum við,
að það er mikil blessun, að vera með
þeirri þjóð, sem kristindómurinn hefir
mótað til lýðræðis, svo sem íslendinga.
Það má öllum vera ljóst, sem um þetta
hugsa í alvöru, að kirkjan hefir gefið
okkur siðmenningu nútíðarinnar. Þar með
er ekkert um það sagt, hvert uppbygging-
arstarf kirkjan muni vinna framvegis.
Hitt er augljóst, að mörg eðlileg rök liggja
til þess, að hún geti orðið menningar-
legur brautryðjandi, og það á hún að verða.
VIII.
Ég trúi því að það sé hollast að þekkja
fortíð sína og enginn vaxi við það, að
gleyma uppruna sínum. Því e,r mér það
kappsmál, að æskufólk nútíðarinnar sjái
og viðurkenni það, að menning okkar er
kristin menning. Þeir, sem þaft skilja,
munu skilja það um leið, að við eigum að
sækja til meiri menningar undir merkjum
kristindómsins.
Ég skal ekki alveg ganga fram hjá því,
sem er næsta hversdagsleg ásökun á
kristna kirkju, að henni hafi ekki tekizt
að ala upp réttlátar þjóðir. Það er hægt að
benda á margt sem miður fer með þjóð
okkar. Það má benda á að tekjum hennar
sé mjög misskipt. Sumir strita látlaust
augliti til auglitis við geigvænlegan skort,
en aðrir leika sér fávíslega með tíma og
peninga. Það má benda á siðlausan
drykkjuskap og ýmis konar heimsku í lifn-
aðarháttum, þar sem menn meta hégóm-
lega duttlunga meira en hvers konar vel-
ferðarráð. Það má lengi telja. En þetta
eru þó engin rök gegn kristindóminum.
Kristin siðfræði hefir alltaf unnið gegn
þessu, og svo hlýtur jafnan að verða.
Það væri hið ósnjallasta ráð að beygja
af réttri leið, þó að hún sækist seinna en
við vildum. Það þarf enn að halda fast
áfram hinni kristilegu baráttu fyrir af-
námi forréttindanna. Það verður að gera
svo að göfugasta musteri fólksins, samfé-
lagið sjálft, verði ekki byggt á ranglæti.
Það þarf að sníða löggjöf þjóðarinnar svo,
að hún fyrirbyggi forréttindin, svo sem
auðið er. Ég tek það fram, þó að þess
ætti ekki að þurfa, að það er ekki verið
að gera alla eins, þó að forréttindin séu
felld niður. Það eru engin forréttindi að
fá að njóta verka sinna, vits og hæfileika.
Hitt geta orðið forréttindi, að fá að vinna.
Og það eru til margs konar reglur, sem
gera störfin misjafnlega arðvænleg án
nokkurs hlutfalls við vandann að inna þau
af höndum eða við nauðsyn þeirra. Og það
eru forréttindi, sem láta menn hafa mikl-
ar tekjur fyrir lítil störf. Það eru forréttindi
að geta lifað íburðarlífi á annarra verk-
um vegna þess, að .afinn fékk einhvern
veginn eignarrétt á landspildu, sem at-
vinnuvegirnir þurftu síðar sérstaklega við,
eða þá að tengdafaðirinn keypti hluta-
bréf í fyrirtæki, sem verzlar með nauð-
synjavö'ru almennings og getur borgað
hluthöfunum 100% arð árlega. Það eru
forréttindi að geta lifað í munaði erfiðis-
laust í landi stritandi alþýðu. Og öll for-
réttindi eru ókristileg.
Við skulum samt ekki kasta þungum
steini á forréttindamennina. Þeir eru ekki
verri en gengur og gerist. Fjöldi annarra
sækist eftir forréttindum, vill vera forrétt-
indamenn, og það er þyngsta meinið. Það
skortir svo víða hina sönnu félagslund,
sem segir:
Meðan einn ber ok «m háls
enginn vor skal heita frjáls.
Það skortir drengskap fóstbræðranna
fornu, sem ekki vildu ganga til griða
„nema vér höfum allir“. Það skortir menn-
ingu hjartans, tilfinningu fyrir þörfum og
rétti annarra, því að það er menning hjart-
ans, að láta annarra mál og annarra á~
stæður til sín taka. Menning hjartans er
hið eina, sem getur afnumið forréttindin.
Hún lætur menn forðast það, sem óbil-
girnin sækist eftir. Auðvitað á löggjö.fin,
hér sem annars staðar, að koma til móts
við siðbót sálnanna. En ræktun félags-
hneigða er leiðin að hinu mikla marki.
Á þann hátt er numin í burtu ástæðan
fyrir forréttindunum.
' IX.
Það er engin tilviljun hverjar félagsleg-
ar hneigðir mannsins eru. Ætterni og með-
fæddir eiginleikar ráða ekki nema nokkru
um það. Uppeldið hefir þar mesta þýð-
ingu. En orsök og undirstaða allrar félags-
menningar er skilningurinn á þörfum
annarra, — viðurkenningin á rétti félag-
ans, — tilfinningin fyrir ástæðum hans.
Vegna þess, að sú tilfinning hefir verið
ræktuð, og er nú þroskaðri en áður á
öldum, er ýmislegt, sem áður hefir átt sér
stað, óhugsándi okkar á meðal, og sitt
hvað, sem áður þótti ekki tiltökumál, er
nú fordæmanlegt. Meðal óþroskaðra þjóða
þykja það jafnvel beztu skemmtanir að
horfa á kvalir annarra, og það gjarnan
varnarlausra aumingja. Nautaatið, hin
spænska þjóðarskemmtun, er í ætt við það.
Þeim þjóðum, sem náð hafa meiri þroska
í siðmenningu, er slíkt viðurstyggð. Svo
mikill er munur þess, hvernig menn al-
azt upp. Einn nýtur þess, sem öðrum er
kvöl.
Ég trúi því, að bezta trygging okkar
fyrir gæfu og góðum farnaði, sé þroski
samtíðarmannann.a í félagslegum efnum.
Sú trú styðst við það, að almenn vellíðan
vex eftir því, sem félagsmenning þróast og
grær. Henni fylgir aukin samábyrgð ein-
staklinganna, samvinna og samhjálp. Sá,
sem betur megnar og má, bætir á sig af
byrðum hinna. Þetta er leitt í lög á ýmsan
hátt og þannig gert að borgaralegri skyldu,
en auk þess er margs konar frjáls og
merkileg viðleitni í þá átt. Fer vel á því,
að það fylgist að, aukinn skilningur og
samúð með félögum sínum og meðvitund
þess, að þeirra hagur og þeirra þroski sé
lífsnauðsyn samborgarans.
Til þess að hið einstaka sé sterkt, þarf
það að vera hluti úr heild. Það á allsstað-
ar við. í þessu sambandi má vitna til þess,
sem Einar Benediktsson segir: *
Maðurinn einn, er ei nema hálfur,
með öðrum er hann meiri en hann sjálfur.
Þetta eru hin miklu frumsannindi
mannfélagsins.
Með öðrum er hann meiri en hann sjálfur.
Maðurinn vex af félagsskap og samlífi.
Það er hamingja hans.
Hver kynslóð er metin eftir því, hvert
starf hennar verður í þágu þjóðmenningar.
Hér hefir verið bent á þau sögulegu sann-
indi: Að meningarlegir sigrar eru ræktun
félagshneigða. — Að menningarsigrar okk-
ar á síðari öldum stafa frá kristnum á-
hrifum, og — að vegur okkar til meiri
menningar er sannari kristindómur, og
betra lýðræði.
Halldór Kristjdnsson.
GLEÐIIÆG JÓL!
Verzlunin Brynja
"V
❖
GLEÐILEG JÓL!
Eimskipafélay íslands
«•»
■•»
GLEBILEG JÓL!
Bókaverzlun
Finns Einarssonar
GLEÐILEG JÓL!
íshúsið HerðuhreiS
Fríkirkjuveti 7.
GLEÐILEG JÓL!
Verksmiðjjuútsalan
Gefjjun — lðunn