Tíminn - 24.12.1956, Side 7

★ JOLABLAÐ TÍMANS 1956 ★
7
um morguninn, enda gekk erfið-
lega að koma hestum af stað að
heiman. Sóttu þeir mjög á að snúa
við. En allir lestamenn voru vel ríð-
andi, og var eina ráðið að sækja
fast á eftir, og gefa hestunum ekk-
ert færi.
Leiðin í Hólssel, sem er neðsti
bær á Hólsfjöllum, var fyrsti áfang-
inn, þaj: var aldrei farið framhjá
nema þiggja góðgerðir, enda mis-
líkaði húsbændum það mjög, ef út
af var brugðið. Hólssels-heimilið
hefir verið mjög rómað fyrir gest-
risni, þar brugðust aldrei hlýjar
móttökur, og framúrskarandi veit-
ingar. Sigurður Þorsteinsson bóndi
þar er nýlátinn á tíræðisaldri. Var
hann mörgum kunnur.
Frá Hólsseli er lagt á Hólssand
og er leiðin milli bæ;a eða í Aust-
ara-Land í Axarfirði rúmir 40 km.
Fyrsti áningarstaður eru Gatna-
mót. Þaðan liggja götur á útbæi
Fjallabyggðar. Þar er góður hagi
fyrir hesta, valllendisdokk vel grös-
ug. Næsti áningastaður eru Stóra-
steinstorfur, og er þar síðasta gras-
lendið ofan við sjálfan sandinn.
Var venja að nema þar staðar um
stund og fá sér hressingu, áður en
lagt var á auðnina, því að hvergi
var gróður að hafa fyrir hesta
næstu 20 km. Á miðjum Hólssandi
er sæluhús byggt 1925, hlaðnir
veggir úr grjóti með torfþaki, og
var notað bæði fyrir menn og
hesta, en þrem árum síðar var
byggð viðbót úr steinsteypu. Mikill
munur var að fara yfir Hólssand
eftir að sæluhúsið kom. Vetrarferð-
irnar voru oft erfiðar. Þótti þá gott
að hita kaffi þar. Einnig var sælu-
húsið oft notað til gistinga. Var þá
gott að hafa húsaskjól fyrir hesta
sína líka.
Af ferðinni yfir sandinn er fátt
að segja. Hestarnir rákust vel. Það
var heitt í veðri, fórum við því
hægt, til að svita hestana ekki, því
að langur dagur var framundan.
Aurbleyta var nkkur, því að ekki
voru allar fannir leystar. Seitlaði
úr þeim vatn, svo að hestar gátu
fengið að drekka. Annars var hvergi
vatn fyrr en í Tjaldstæði. Þar var
síðasti áningastaðurinn. Tjaldstæði
var ákjósanlegur staður bæði fyrir
menn og hesta. Þar var bæði vatn
og mjög grösugt, enda engjar frá
Austara-Landi. En nú er uppblást-
urinn búinn að hertaka það, svo
að ekkert sést þar nema sandur
einn.
Leiðin frá Tjaldstæði liggur
norður Beitivallaháls. Blas-
ir þá við Öxarfjörður, ein fegursta
sveit landsins. Einmitt þennan dag
var óvenju heillandi að líta norður
yfir sveitina, og finna skógarilm-
inn. En yst úti við sjóndeildar-
hringinn teygðu sig þokubólstrar.
Ferðin gekk nú greitt norður Beiti-
vallamó, því að nú var Austara-
Land að nálgast og þangað var
ferðinni heitið.
Á Austara-Landi bjó þá móður-
afi minn, Páll Jóhannesson hrepps-
stjóri Öxfirðinga, en hann lézt árið
1937. Margrét dóttir hans stóð þá
fyrir búinu. Bjó hún mörg ár á
Austara-Landi, en er nú búsett hjá
fósturdóttir sinni og manni hennar
á Akureyri. Á Austara-Lands heim-
ili hvíldi mikill átroðningur af
Fjallamönnum, bæði vetur og sum-
ar. Eigum við ógleymanlegar minn-
ingar um hina miklu gestrisni þar
og hlýju til okkar. Alltaf stóðu
húsbændur með útrétta hendi til
hjálpar. Mun oft hafa verið þröngt,
er bændur gistu þar, bæði í sleða-
ferðum á vetrum og sláturferðum
á haustum. Mér er sérstaklega
minnisstætt úr fyrstu sleðaferðinni,
sem ég fór, þá unglingur, atvik frá
Austara-Landi, sem sýndi nær-
gætni Margrétar, bæði við menn
og skepnur. Afi var vanur að bjóða
mönnum sjálfum í hlöðuna og
segja þeim að gefa hestum sínum
eftir vild. Ég heyrði að samferða-
menn mínir töluðu um það um
kvöldið, að Bubba-Rauðka, því svo
var hún kölluð (það var mitt sleða-
hross), stæði aftan við hina hest-
ana. Margrét heyrði á tal þeirra og
lagði þá svo fyrir, að Rauðka yrði
sótt, og sett í hlóðaeldhúsið, þar
fékk hún að vera í næði yfir grænni
töðu. Er þetta lítið dæmi um hina
miklu hugulsemi Margrétar við
málleysingjana.
Við hestaréttina var sprett af
hestum, og þeim hleypt í
haga. Gengið síðan til bæja, veit-
ingar þegnar í ríkum mæli, eins og
venja var. Fórum við síðan að at-
huga flutning og binda klyfjar í
þessum flutningi var fyrsti tilbúni
áburðurinn, Noregs-saltpétur, sem
fluttur var á Hólsfjöll. Gekk greið-
lega að binda. Við vorum því allir
vanir, enda hjálpuðu Austara-
Landsmenn til. En þá var nú eftir
að athuga bátinn. Leist okkur strax
mjög illa á hann. Bæði var hann
þungur og illa lagaður. Fannst
mönnum hann ekki vera nothæfur
á straumvatn. Ekki var þó um ann-
að talað en flytja hann. En nú urð-
um við að búa um bátinn á kvik-
trjám. Hafði faðir minn beðið um
tvö tré af Kópaskeri, sem ætluð
voru til þessa. Gengið var þannig
frá, að tveir hestar bera trén, og
var bátnum hvolft þvert yfir þau.
Var gengið eins vel frá og hægt
var. Tókum við okkur því næst
hvíld, til að borða, áður en lagt
yrði af stað uppyfir. Eins og áður
er sagt ætluðum við heim um
nóttina.
En nú brá svo við, að ört tók að
kólna, norðan þoku kembdi upp á
loftið. Auðséð var, að mikil veður-
breyting var í aðsigi, en hvað var
að óttast, komið fram í júní? Snjó-
komu var varla að vænta eftir allri
þeirri blíðu, sem á undan var
gengin.
Þegar búið var að smala hestun-
um í rétt, þurfti afi minn að líta
á hópinn, því að hestamaður var
hann með afbrigðum og alla hesta
á Fjöllum þekkti hann með nöfn-
um.
Var nú gengið að því að búa upp
á hesta, en afi minn taldi veðrið
ískyggilegt og vildi kyrsetja okkur,
en við vildum ekki breyta áætlun
okkar, og það réði.
Síðast var báturinn settur upp á
kviktrén og voru valdir undir hann
traustustu hestarnir, en alveg ó-
vanir svona flutningi.
Rétt áður en við lögðum af stað,
kom Margrét með kaffi upp að
rétt. Var það gamall og góður sið-
ur hjá henni.
Það kom í minn hlut að teyma
hestana með kviktrjánum. Lagði
ég því fyrstur af stað. Við höfðum
sett kassa með blómum úr garð-
inum á Austara-Landi ofan á bát-
inn, og vorum við mjög hrifnir af
lestinni, er lagt var af stað, með
blóm í broddi fylkingar. Var lukk-
an þá farin að ganga tólf um kvöld-
ið. Hver hefði getað trúað því þá,
að aldrei hefði komið ljótari lest í
hlað á Grímsstöðum?
Lestin seig fram holtin. Hest-
arnir með bátinn voru ekki
samstilltir, svo að brátt fóru lestar-
hestarnir að tínast fram fyrir. Þeg-
ar komið var fram að beitarhúsa-
tóftum, skammt sunnan við Aust-
ara-Land, var ég kominn aftur fyr-
ir lestina með minn flutning. En
þá náði fyrsta rigningargusan okk-
Austaraland. (Ljósm.: E. Sigurgeirsson).
Grímestaðabæirnir. (Ljósmynd: E. Sigurgeirsson).
Lestarferð. Myndin tekin 1906. (Ljósmynd: Bárður Sigurðsson).