Tíminn - 22.08.1964, Blaðsíða 8

/
22 júlí kvaddi Guðmundur Ein-
arssoíi á Brekku á Ingjaldssandi
þennan heim. Var hann 91 árs
að aldri og 3 dögum betur. Það
er langur tími að berjast fyrir
tilverun sinni í hinni óblíðu ver-
öld, við hin erfiðustu skilyrði, allt
frá barnæsku. En sigurinn er líka
mikill og mikilsverður, að geta
kvatt veröldina sáttur við guð og
menn, skulda engum neitt, og
hafa hvarvetna haldið manndómi
sínum, gætt skyldu sínnar við sig
og sína, þjóðfélag sitt og sam-
borgara.
Hér verður ævisaga Guðmundar
Einarssonar ekki rakin, nema í
örfáum dráttum, en þeim sem
vilja kynna sér hið merkilega lífs-
skeið þessa aldna manns, sem nú
er allur, skal bent á hina ágætu
bók Theódórs Gunnlaussonar um
Guðmund. Nú brosír nóttin. Þar
er á látlausan og skýran hátt, lýst
baráttu Guðmundar fyrir tilveru
sinni og sinna, hinum óblíðu lífs-
kjörum á æfiskeiði hans. Einnig er
þar glögg grein gerð fyrír við-
horfi Guðmundar til Guðs og til-
verunnar frá eigin brjósti, þó mik
íð í bókinni sé byggt á bréfum
Guðmundar.
Guðmundur Eínarsson var fædd
ur og uppalinn á Heggstöðum í
Andakíl 19. júlí 1873. Foreldrar
hans voru Einar Guðmundsson
hinn sterki, ættaður af Mýrum og
Steinþóra Einarsdóttir, ættuð úr
Kjós.
Föður sinn missti Guðmundur
þegar hann var 11 ára. Var hann
elztur 6 systkina sinna og varð
þá fyrirvinna heimilisins ásamt
móður sinni. Voru æskuárin fá-
dapma ströng og erfið, en hertu og
stæltu hinn unga mann, sem
hvorki bognaði eða brotnaði, enda
af góðmálmi gjörður. Síðan varð
Guðmundur vinnumaður hjá góð-
bóndanum Tómasi á Skarði í
Lundarreykjadal og var þar vinnu
maður í nokkur ár og stundaði
útróðra á vetrum, bæði á Akra-
nesi og Suðurnesjum.
Á Skarði eignaðist Guðmundur
unnustu, Katrínu Gunnarsdótt-
ur og eignuðust þau 4 börn sem
öll eru á lífi. Ekki urðu þau
tengsl til frambúðar. En 10. sept.
1899 kvæntist Guðmundur Guð-
rúnu Magnúsdóttur frá Tungufelli
í Lundarreykjadal, hinni ágætustu
konu. Eignuðust þau 17 börn og
eru 12 þeirra á lífí.
Um aldamótin flyzt Guðmund-
ur hingað vestur, og kom fyrst
til starfa á hvaíveiðistöð EUef-
sen á Stálbakka Önundafirði,
vegna hinnar miklu góðu atvinnu-
er þar var að fá, því að hann
mun ekkí hafa fýst að gerast sjó-
maður, þó djarfur væri og hepp-
inn á sjó, eins og ævisaga hans
ber með sér.
BARCELONA
Framhald af 7. síðu.
endurtekið þrisvar til fjórum
sinnum.
NÚ get.ur fjórði þáttur hafizt
sjálft di^pið (suerte de mu-
erte). Matadorinn tekur sér
nú minna klæði í hendur, mul-
eta. Þegar hann iiefur sýnt
leikni sína og látið nautið
renna á muleta fast við hlið
sína, stundum er hann líggur
á hnjánum, og telur nautið bú-
ið undir dauða, tekur hann
sér stöðu beint fyrir framan
nautið, sem nú er mjög farið
að draga af.
Hann heldur á sverði í
hægri hendi, muleta í vinsíri
og heldur athygli nautsins að
dulunni þannig að það beygi
niður hausinn. Því næst beyg-
ir hann sig snöggt yfir horn
nautsins og reynlr að leggja
það á hínn „útvalda" stað. Það
fer illa ef nautið réttir þá
einmitt upp hornin og þetta
augnablik kalla Spánverjar
m 2 □ Q G
Guðmundur Einarsson
refaskytta
Síðan hafa ævispor hans og
þeirra hjóna verið stigin hér.
Bjuggu þau um nokkur ár á
tveimur jörðum í Dýrafirðí, en
fluttust vorið 1909 að Brekku á
Ingjaldssandi og bjuggu þar til
ársins 1946 er tveir synir þeirra
tóku við búi. Ðvöldu þau síðan
hjá Kristjáni syni sínum, unz slys
og veikindi Guðrúnar, batt hana
við sjúkrahús og nálægð læknis
um nokkurt skeið, og dvaldi hún
þá hjá dætrum sínum á Flateyri
og við ísafjörð, og nú síðast hjá
elztu dóttur sinni Halldóru á Sæ-
bóli á Ingjaldssandi. Er hún far-
in að heilsu, en hefur þó fótavist,
en fylgist lítt með þvi sem ger-
ist í nútímanum.
Samlíf þeirra hjóna hefir verið
með þeim ágætum, að þeim mun
aldrei hafa fallíð styggðar-
yrði hvort til annars, að sögn
einnar dóttur þeirra, og er vart
til fegurri vitnisburður um gott
og innilegt samlíf hjóna.
Ég mun ekki skrifa langt mál,
eða nána mannlýsingu um hinn
látna vin minn, enda er af svo
miklu að taka, eftir nær 60 ára
náin kynni, að ofviða er stuttri
blaðagrein. Sá þáttur ævistarfs
Guðmundar sem hann er þjóð-
kunnur fyrir eru refaveiðar hans,
og munu fáir núlifandi, eða látnir
íslendingar, standa honum þar á
spori. Hann var grenjaskytta um
hálfra aldar skeið, og mun hafa
legið útí á sjöunda ár samtals, og
banað hátt á 3ja þúsund refum.
Þegar Guðmundur kom hingað
vestur var slíkur akur af refum,
að þeir voru eins og fénaður,
enda mun þá hafa verið hér fátt
um góðar refaskyttur og meðferð
skotvopna ekki mjög almenn.
Mörg’ eru þau lambslífin sem
Guðmundur hefur bjargað um æv-
ina og fáir hygg ég hafi verið
mörgum bóndanum meíri aufúsu-
gestir en hann, þegar hann kom
til að vinna greni, oft við örðugar
kringumstæður einyrkja bónda
frá vorönnunum heima og jafnvel
heyönnum. Hygg ég að margur
sauðfjáreigandi og unnandi hafi
blessað hann þakklátum huga og
hugsað til hans svipað og Bene-
dikt Oddson, hreppstjóri í Fremri
Hjarðardal, þegar hann kom út
vormorgun einn um aldamótin og
„stund sannleikans". Hinn
„útvaldi“ staður er á herða-
kambinum, lófastór blettur þar
sem engin fyrirstaða er fyrir
beint inn að hjarta nautsins.
Nýliðunum, sem við sáum í
Barcelona, tókst þetta ekki
þót sex naut væru drepin og
urðu þeir að gera margar at-
rennur með sérstökum lens-
um og kutum, sem ekki var
beint lengur að „útvalda" staðn
um heldur vissum stað á hálsi
nautsins til að skera í sund
ur mænuna, en sé rétt hitt
drepst nautið þegar, eins og
við hjartastunguna.
Ef matadornum tekst sér-
lega vel upp veifa áhorfendur
hvítum klútum ákaft í átt til
leikstjórans og hann ákveður
hvort matadorinn skuli fá ann
að eöa bæði eyrun, eða bæði
eyrun og halann að auki, ef
frmmistaða hans hefur verið
með eindæmum góð.
FYRIR nokkrum árum —
1958 eða 9 að mig minnir —
skeði sá atburffur, sem aðeins .
mun hafa hent einu sinni áð-1
Guðmundur hafi nýlagt unnin
refshjón, mikla bitvarga, á dyra-
hellu hans. Varð þá Benedikt að
orði: „Miklar heilla og happa-
höndur eru á þér, Guðmundur".
Guðmundur var lágur maður
vexti, grannur og beinvaxinn,
herðabreiður og vel á síg kom-
inn. Rammur að afli, handfljótur
og handviss, frár og léttur á fæti.
Var hann ágætlega verkifarinn og
jafnvígur á flest störf, bæði inni
og úti við. Iðjumaður mikill og
féll sjáldan verk úr hendi. Heilsu
frægi Ordonez krafðizt þess,
að lífi naustins yrði eírt. Orð
ið var við kröfu hans, enda
hafði nautið sýnt af sér sér-
stæðan „kjark“. f staðinn fyrir
að leggja nautið sverði á „út
valda staðinn" lagðist Ordonez
inn yfir horn þess og snerti
staðinn með lófa sínum.
Miklir nautabanar eru þjóð-
hetjur á Spáni og þeir fá
miklar fúlgur fyrir að elja við
nautin. Ef þeir slasast í viður-
eign við bola, leggst þjóðin á
bæn og biður fyrir heilsu
þeirra. Þannig var það í maí
í vor, þegar hinn ungi E1
Cordobés frá Cordóva kom
fyrst fram í Madríd. Ilann var
frægur um allan Spán fyrir
persónulegan stíl, hann fór sín
ar eigin leiðir í viðskiptum við
nautin, átti sinn eigin „skóla“.
í Madrid fékk hann hin
hvössu horn bola illa í læri og
nára, svo stóð : beini. Menn
lágu á bæn um Spán þveran og
endilangan lengi á eftir og
nú er E1 Cordobés að hress-
ast . . . Tjeká.
hraustur var hann lengstum og
hélt sér vel fram á síðustu stund.
Þó lá hann margar og þungar leg-
ur í lungnabólgu og fór á gren
í forboði lækna, áður en hann
mátti að ráði þeirra yfirgefa rúm-
ið. Þá lá hann lengi vetrar 1941 í
íllvígu hnémeini sem engir lækn-
ar kunnu ráð við og var helzt tal-
að um að saga hnéliðinn burtu
og græða beinstúfana saman, því
fóturinn var orðinn krepptur og
virtist vonlaust um bata. En Guð-
mundur vildi ekkí missa fót sinn
og varð ekki af aðgerð. En svo
fór fóturinn undir vorið að smá-
batna, án aðgerða jarðneskra
lækna, og virtist það leikmanns-
augum sannkallað kraftaverk.
Fóturinn batnaði, hnéð réttlst, og
allt af sjálfu sér, að því er virtist.
Guðmundur varð aftur fleygur og
frár og lá á grenjum, eftir endur-
batann.
Að síðustu varð hinn mikli lifs-
þróttur að þrotna. Síðustu dagana
lá hann á sjúkrahúsi á Flateyri,
þar til yfir lauk.
Börn eígnaðist Guðmundur 21
að tölu. Fimm þeirra dóu í
bernsku. Öll eru börn hans þrótt-
mikið og þroskavænlegt fólk, og
fyllir með prýði stöðu sína og
stétt í þjóðfélaginu. Er það mikill
og mikilsverður auður, og mikinn
skerf leggja slikir menn þjóð-
félagsheild þessa fámenna lands.
Börn Guðmundar sem á lífi eru,
eru þessi:
Börn Katrínar:
Einar, kvæntur Rósamundu Jóns
dóttur frá Sæbóli, bjuggu á Sæ-
bóli og Bakka i Þingeyrarhreppi,
nú í Reykjavík.
Sigríður, gift Guðmundi Einars-
syni, bjuggu m.a. í Garði suður.
ur á s. 1. 300 árum, að hinn
Hann er nú látinn. Gunnar, kvænt
ur Guðmundu. Jónsdóttur úr Val-
þjófsdal. Bjuggu nær 40 ór á Hofi
í Dýrafirði. Herdís, tvíburasystir
Gunnars, gift Guðbjarti Ásgeirs-
syni bryta, ljósmyndari í Hafnar-
firði.
Börn Guðrúnar:
Helgi eftirlitsmaður og smiður,
á Brekku ókvæntur.
Halldóra, gift Jóni Jónssyni,
bróður Rósamundu. Þau búa á
Sæbóli. Þóra, yfirsetulcona. Gift
Þorláki Bernhardssyni í Hrauni,
bjuggu þar og á Flateyri. Nú í
Hafnarfirði. Guðmundur Óskar,
bóndi á Seljalandi við ísafjörð,
kvæntur Guðbjörgu Jónsdótt^
Jón Halldór, skólastjóri á ísa-
fírði, kvæntur Sigríði Jóhannes-
dóttur. Ragnar, bóndi á Brekku
og víðar, nú starfsmaður Kaup-
félags Önfirðinga, kvæntur Áróru
Oddsdóttur. Kristján, bóndi á
Brekku, kvæntur Árelíu Jóhann-
esdóttur, systur Sigríðar, konu
Jóns. Guðrún, tvígift. Seinni mað
ur hennar er Hjörtur Sturlaugs-
sonar, bóndi í Fagrahvammi. Guð-
ríður, gift Bjarna Þórðarsyni tré-
smiðameistara á Flateyri. Guðdís,
gift Sigurvini Guðmundssyni
bónda á Sæbólí. Magnúsína, tví-
gift. Seinni maður hennar er Guð-
mundur Oddson, bróðir Áróru,
búa á Flateyri. Guðmunda, gift
Jóni Oddssyni, bróður Guðmund
ar og Áróru, bóndi og refaskytta
á Alfadal.
Á Ingjaldssandi eru sjö býli, og
eru böm og barnabörn Guðmund-
ar húsráðendur á fimm þeirra.
Barnalán Guðmundar er mikið,
og em afkomendur hans nú orðn-
ir yfir 200 að tölu.
Jarðarför hans fór fram 29.
júlí að viðstöddum miklu fjöl-
menni. Voru öll börn hans þar
viðstödd. Sr. Eiríkur J. Eiríksson
á Þingvöllum, fyrrverandi sóknar-
prestur hér, flutti húskveðju og
jarðsöng.
Kirkjan á Sæbóli tók ekki nema
söngflokkinn og aðstandendur,
hitt fólkið sat í bílum úti fyrir
kirkjunní. Var gjallarhorni kom-
ið fyrir við sáluhliðið, og heyrðist
ágætlega út í bílana, en þeir vora
200 talsins. Regn var á og ekki
úti vært.
Guðmundur hafði óskað þess,
að hann fengi að kveðja þennan
heim, þegar náttúran stæði í full-
um blóma, og Sandurinn skartaði
sínu fegursta skrúði. Sú bæn hans
var heyrð.
Hann var fæddur á sólskins-
stund um hásumar. Hann var
kvaddur af vinum og vandamönn-
um, einnig um hásumar, en sólin
var hulín þykkum regnskýjum.
Það er táknrænt, því í lífi hans,
eins og flestra manna, skiptust á
skin og skúrir, og fer ekki bezt
á því, að svo sé?
Mynd sú er fylgir þessu grein-
arkorni er tekin af Guðmundi fyr-
ír réttum tveimur árum. Hann
stendur úti á Brekkutúninu, sem
hann hafði séð yfir 50 sumur.
Hann er verkklæddur, eins og
flesta daga ævi sinnar. Hann hafði
sjaldan tíma til að vera spari-
klæddur. Hann og kynslóð hans
hafði ekkí tíma eða tækifæri til
að þeysa um landið í dúnmjúk-
um bílasætum árlega í skemmti-
ferðum. Hann naut fegurðar um-
hverfisins, meðan hann rétti úr
bakinu og þurrkaði svitann af
enninu og leít um leið til fjall-
anna, sem sólin -'ar að kveðja,
eða byrja að gylla og gullbrydda
í morgunsárið. Hann sá nóttina
brosa í kyrrðinni og logninu,
meðan hann vakti og beið veiði-
færis, og gafst þá tóm og tími til
að hugleiða rök filverunnar og
höfundar hennar.
Þeir menn sem geta notið þess
fábreytilega, sem fyrir augum ber,
öfundarlaust, við vinnu sína mitt
í dagsins önn, geta líka orðið sæl
Ir og hafa kannski lært listina
miklu, að kunna að njóta og sjá
fegurð og mikilleika í hinu smáa.
Jóhannes Davíðsson.
8
TÍMINN, laugardaginn 22. ágúst 1964