Tíminn - 22.08.1964, Blaðsíða 18

Ketill Indriðason, Fjalli:
Viðnámið gegn áfenginu
er einn af meginþáttum
sjalfstæðis þjóðarinnar
Síðustu útvarpsfréttir herma, að
innan fárra daga komi af fjöl-
menn nefnd úrvalsmanna saman
í Reykjavík. Verkefni hennar er
að ráðgast um helztu úrræði til að
afstýra sívaxandi ófamaði af völd-
um áfengisneyzlu þjóðarinnar.
Sökum þess, að hér er að ræða
um fyllstu sjálfskaparvítí, ætti
lausnin ekki að vefjast lengi fyrir
nefndinni.
Algert aðflutningsbann myndi í
einni svipan létta óteljandi hörm-
ungum af hundruðum heimila,
þúsundum manna, — skapa á
skömmum tíma nýtt þjóðfélag
mörgum sinnum farsælla en það,
sem við búum nú við, tryggja
þeirri ríkisstjóm, er hefði mann-
dóm og áræði til þeirra aðgerða
langa og farsæla ævitíð, jafnvel
viðreisnarstj óminni, sem fáir
mæla nú bót.
Rétt hennar til slíkrar lagasetn-
ingar þarf enginn að efa, þótt
sumar lagasetningar hennar orki
tvímælis. Fylgi við næstu kosn-
ingar ætla ég að ykist drjúgum,
nema svo færi að allir aðrir flokk-
ar hétu hinu sama, og þó þeir
gerðu það, því betri er einn fugl
í hendi en tveir í skógi. Öruggast
að styðja þann, sem dáðina drýgði
jafnt af bindindismönnum og fyrr
verandi áfengisneytendum. Slæð-
ingur betur megandi áfengisneyt-
enda og úrkastslýður leitaði senni
lega af landi brott. Þá bæðu allir
heíla að fara, en fáir aftur koma.
Að sjálfsögðu þyrfti aukna lög-
gæzlu vegna bruggara og smygl-
ara, en sennilega yrði tekjuauk-
inn af bættri tollgæzlu meiri en
næmi kostnaði. Sparnaður á ótal
öðmm sviðum ómetanlegur og
áfengistollatapið ynnist beint og
óbeint upp með ýmsum hættí þeg-
ar í stað og tvöfallt er frá liði
í auknum framleiðsluafköstum,
verzlun og viðskiptum.
En hvað er um slíkt að ræða.
Engum kemur í hug í alvöru, að
nokkur stjóm og þingmeirihluti
muni stíga slík manndómsspor,
viðreisnarstjórnin allra sízt, nema
að undanfarinni þjóðaratkvæða-
greiðslu, og hana tekst ólíklega
að fá fram, hvað þá að meiri-
hluti þjóðarinnar hafi þrek til að
afneita ófögnuðinum, fyrr en við
höfum sokkið miklu dýpra, og
goldið það afhroð í drykkjumanna
dauða, ægilegum stórslysum, glæp-
um og almennrí eymd og volæði,
að ekki sæi útyfir, og þvj því að
eins nú orðið, að einhver önnur
þjóð hefði riðið á vaðið.
íslendingar verða varla héðan
af í fararbroddi þjóðfélagsumbóta,
ef til vill eftirbátar, en senníleg-
ast rekald eftir því sem nú horfir.
Það má því óhætt telja það fyrir
oss komið, að úrvalsmenn hugsi
sér ekki aðflutningsbann sem
bjargræði, en hvað er þá næst?
Það er ótalmargt, sem gera
mætti til umbóta, vonandi hittir
nefndin á eitthvað, sem væri bet-
ur gert en ógert.
Að sjálfsögðu er eitt hið fyrsta
það, að fylgt sé frafn þeim lögum,
er nú gilda og sett hafa verið
sem hemlar á áfengisnautnina, en
beitt slælega. Ekki á að ljá máls
á ánnarri eins fjarstæðu og þeirri
undansláttareymd að leyfa ófull-
veðja mönnum, 18-21 árs áfeng-
iskaup. Herða stórum viðurlög
brota á áfengislöggjöfinni, ekki
sektum þar sem fé verður við
komið, heldur láta sökudólgana
vinna af sér brotin.. Ölvun við
akstur á fortakslaust að refsa með
vinnukvöðum samhliða ökuleyfis-
sviptinga um tíma. Herða á hvoru
tveggja við annað brot og láta
, þriðja brot varða ævilöngum rétt-
indamissi til aksturs á bfl eða
öðrum aflvélum. Fræðsla um skað
semi áfengís er rétt, en þar munu
sýningar vænlegri til árangurs en
bókfræðsla eða fyrirlestrar. Grikk-
ir sýndu mönnum ölóða þræla til
varnaðar. Þrælahald er löngu úr
lögum numið hér sem annars
staðar meðal hvítra manna, en þó
ganga þeir víða í stórhópum. Allir
ölóðir menn eru þrælar þess harð-
stjóra, sem flestum er verri og
miskunnarlausari. Bakkusar sjálfs,
jafnt hvort þeir bera tignar-
klæði eða lítilmótlegustu flíkur,
starfa að stærstu og ábyrgð-
armestu hlutum eða hinum auvirði
legustu. Hví ekki að sýna sonum
feður og feðrum syni, mæðrum
dætur og dætrum mæður í ölvímu
á almannafæri? Það þarf ekki að
efast um að, að kvikmynd af
Þjórsárdalssvallinu s. 1. ár hefði
orðið mörgum þeim, er þar hefði
fengíð að sjá sig á léreftinu öl-
óðan, allsgáðum, til bjargar. Nóg
er um tækifærin tíl myndatök-
unnar, bæði þegar rudd eru dans-
hús í bæjum og byggðum, að ekki
sé talað um höfuðborgina.
Nýlega var sýnd hér nyrðra
kvikmynd af reykingarsjúklingi,
fyrst í svælu, en þó með nokkra
starfsorku, síðar á sjúkrahúsi og
skurðarborði vegna lungnakrabba.
Sú mynd var vissulega ekki áhrífa-
laus.
Nafnbirting og dómar yfir öl-
æðisafbrotamönnum á öðru og
þriðja stígi misferlis eiga fullan
rétt á sér. Þetta eru að mestu
sjálfskaparvíti og þeim á og má
svíða, sem valda saklausum tjóni
og meíðslum. Ölvaður ökumaður
hefur enga afsökun, er hefur gildi
fyrir breytni hans. Sú miskunn
er sér í gegn um fingur við hann,
er sannkallað skálkaskjól. Al-
menningur á fyllstu kröfu að vita
deili á þeim, er hvorki má trúa
fyrir eignum, lífi né limum. Dauða
hættur þjóðveganna verður að
minnka með því að svifta þá
menn leyfi til að stýra ökutækj-
um, sem hvorki má treysta að
sjá sér né öðrum farboða.
Afsláttarforréttindi hefðar-
manna á vínföngum verður að af-
nema. Það er fátt táknrænna um
ómenningu þá, er hefur gagntek-
ið þjóðina, en það, að úrvalsmenn
skuli lúta svo lágt, hálaunaðir að
ákveða sér annað og hagstæðara
verð til neyzlu veitinga en aðrir
verða þó að gjalda.
Vínveitingar í veizlum ríkis,
bæjar- eða sveitarfélaga eiga að
hverfa.þær eru með öllu óverjandi
Umbótanefnd úrvalsmanna hlýtur
að vera það ljóst, hvaða gildi af-
nám þeirra hefur, hvort heldur
er litíð tíl áhrifa á síðferðisvit-
und almennings eða þess léttis,
er það hefði á vínþyrstar og veik-
lyndar sálir á hærri stöðum, sem
mega sannarlega ekki við freist-
ingunum. Skapþungum skilamönn
um blæðir nóg, þó þeir séu ekki
neyddir til að gefa með sýningu
á þjóðarböli bg ógæfu.
II
Hér hefur nú verið drepið á
fátt eitt er umbótanefnd hlýtur
að taka til umræðu ásamt mörgu
öðru, en að lokum minnt á eitt,
sem er svo nálægt og augljóst,
að hætt er við að henni sjáist
yfir, en það er sú einfalda aðferð
að draga úr ínnflutningi og sölu
áfengis um einhvem vissan hundr
aðshluta, m.k. einn fimmta eða
fjórðapart. Þess sæi stað í sið-
spillingunni og afbrotunum, en
þyrfti ekki að koma neitt fram í
missi ríklstekna, því það er alveg
öfugt með verðlag á áfengi við
allt annað, — tóbak þó undan-
skilið, — að kaupandinn, neyt-
andinn er því betur farinn sem
hann fær minna fyrir hverjar
hundrað krónumar. Það er hans
lán að fá ekki nema þrjár flöskur
í ár fyrir það sem hann fékk
fjórar flöskur fyrir í fyrra. Að-
ferðin í þessum samdrættí er líka
tiltölulega auðveld og kostnaðar-
lítil og við kunnum hana. Mjólk-
urskömmtun var alþekkt fyrirbæri
og til hennar þarf að grípa í stöku
stað. og tilfelli. Ákveðnu magni
hvers sölustaðar yrði að sönnu
að skipta í tvennt dag hvem.
Reynslan af eftirsókninni leíddi
fljótt í ljós hversu stóran skammt
mætti ætla hverjum manni, þann-
ig að öllum yrði gerð úrlausn.
MINNING
Guðmundur Jónsson
frá Hólmi
„Enginn má sköpum renna.“
Þegar ég frétti slys það, er varð
Guðmundi Jónssyni í Hólmi að
aldurtila, átti ég ekkert orð, en
gat grátið eíns og bam. Þar er
mikið skarð fyrir skildi orðið,
mjög fyrir aldur fram að okkur
finnst. Hann var jarðsunginn 25.
júlí þ.á. að Krossi í Landeyjum
að viðstöddu meira fjölmenni en
sézt hefur hér í sveit. Það voru
víst 90 bílar, sem voru í líkför
frá Hólmí að Krosskirkju, full-
skipaðir fólki. Þetta talar sínu
máli um vinsældir Guðmundar.
Hann var elskulegur vinur okkar
frá barndómi. Þegar hann og þau
Hólmsböm voru á skólaaldri, var
skólaganga þeirra að Krossi, en
þar áttum við húsum að ráða.
Hólmssystkinin áttu lengstan og
erfiðastan veginn í skólann. Veð-
ur vom oft válynd, og varð þá
að fylgjast vel með, sjá því vel
borgið, að börnin henti enginn
háski í heimferðinni. Hólmsbörn-
in gistu því nótt og nótt hjá okk-
ur, og þótti okkur þau góðir næt-
urgestir, framkoman var svo prúð
og þó um leið glöð og hressandí.
Guðmundur átti þar sinn góða
hlut, elskulegur í allan máta.
Þessi vinskapur var traustur og
entíst til leiðarloka. Guðmundur
var nýbúinn að heimsækja okkur,
ásamt sinni góðu konu. Mun eng-
an hafa gmnað, að kveðjan þá
yrði skilnaðarkveðja.
Kona Guðmundar, Gróa Kristj-
ánsdótttr, var honum traust og
innileg, dugmikil og — eins og
fyrr hefur verið að orði komizt
— drengur góður. Þeim varð
fimm barna auðið. Eru það tvær
systur uppkomnar og þrjú fyrir
innan fermingu, einn drengur og
tvær stúlkur, öll myndarleg og
líta út fyrir að skipa vel sinn
sess, ef aldur leyfir.
Afköst þessara hjóna, Guðmund
ar og Gróu, eru meira en miðl-
ungs vinnubrögð á þessum stutta
stutta samverutíma. Guðmundur
Dygði það ekki mótí von, sætn
þeir, er afskiptir hefðu orðið í dag
fyrir á morgun svo fremí þeir
væru mættir. Raunar ætti ekki að
selja neinum meira en það, sem
honum dygði til algleymis þann
daginn. Nokkum hluta vökvunar-
innar yrði að ætla þeim, er í
fjarlægðinni búa og því fyrlrmun-
að að nálgast náðarbrunninn dag-
lega. Háar pantanir skomar nið-
ur til þess að hinir snauðu og
lítílþægu fengju sína brjóstbirtu.
Knæpumar ættu svo sitt hlutfall.
Þar mætti og ætti að láta verð-
hækkunina koma þyngst niður.
Barramír geta borgað, brennivíns
staup, — og það nokkrum verðum
við það sem sami sopi kostar á
pottflöskunni. (Barri er sá, sem
stundar barina.) Samdráttur vín-
sölunnar hefði miklu meiri áhrif
til að draga úr stórhneykslanlegu
framferði og ölæðisafglöpum en
svaraði tíl hlutfallsins. Hófdrykkj-
an marglofaða og rómaða gætí
notið sín mun betur, meginþorri
áfengisneytenda fengi skammt
daglega, dálítið digrari að krónu-
tölu, dálítið fyrirhafnarsamari, en
vissan og öruggan. Þeim væri
tryggð ölvíman, en verndaðir mun
betur en nú er frá því allra
hrottafengnasta, löngum túrum
Framh. á 23. síðu.
var fæddur 26. febrúar 1916, son-
ur Jóns Árnasonar og Ragnhildar
Runólfsdóttur, sem bjuggu um
margra ára skeið í Hólmi, vel gef-
in og myndarleg á allan hátt. Það
liggur mikið verk eftir Guðmund
í Hólmi á þessari stuttu ævi.
Hann húsaði bæinn prýðilega
bæði fyrir menn og málleysingja
og hlöður fyrir mikinn heyfeng,
allt traustar steinbyggingar. Og
Guðmundur gerði meira. Hann
sléttaði túnið og færði út fláka-
stórar ekrur, þar sem áður voru
oræktarmoar. Er . þar nú töðu-
völlur, sem gefur af sér mörg
hundruð hestburði. í Hólmi er
stórbú, gagnsamt og fagurt, Frá
öHu þessu kemur kallið. Dags-
verki Guðmundar er lokið á braut,
sem var sannnefnd sigurganga
fyrir sveit og land.
Eitt af því, sem prýddi Guð-
mund í Hólmi, var, að hann var
sannur kirkjunnar maður. f sókn-
arkirkju sinni var hann tíður gest
ur og sómdi sér þar vel sem ann-
ars staðar. Átti haan góðan þátt
í að halda uppi kirkjusöngnum
með sinni þýðu og fögru söng-
rödd.
Að síðustu hygg ég, að ég megi
flytja þér, góði, látni vinur minn,
Guðmundur í Hólmi, þakkir frá
öllum Landeyingum fyrir ógleym-
anlegar samverustundir. Við hjón
in kveðjum þig með klökkvum
huga og kærri þökk fyrir allt.
Drottin góður annist þig á eilífð-
arinnar sælu braut, sem græðir
allt og bætir. Ástvinum þínum,
sem eiga um svo sárt að binda,
vottum við okkar dýpstu samúð.
„Vér sjáum hvar sumar rennur
með sól yfir dauðans haf
og lyftir í eílífan aldingarð
því öllu, sem Drottinn gaf.“
Guðni Gíslason frá Krossi.

», v,* , k. f < i. \ \ i.. > -. i • • ■ /
18
T f M I N N , laugardaginn 22. ágúsí 1964