Vísir - 24.12.1931, Blaðsíða 7

VÍSIR
Vanka litli.
Kffir Anton P. Chekhov.
Vanka litli Zhukov var niu
ára gamall, og var búinn að
vera þrjá mánuði hjá Aliakhin
skóara, til þess að nema af
honum iðnina. Aðfangadags-
kvcld jóla fór Vanka. ekki að
hátta. Hann beið þar til er hús-
freyjan, húsbóndinn og svein-
arnir voru farin til kirkju að
hlýða messu. Þá náði hann sér
í íitla blekflösku í skáp liús-
hóndans og sömuleiðis penna-
skaft með ryðguðum penna.
Því næst breiddi liann böggl-
að pappírsblað út f\TÍr framan
sig og byrjaði að skrifa.
En áður en hann réðist í það,
að skrifa fyrsta stafinn, leit
httnn laumulega til dyranna og
gluggans. Hann leit nokkrtim
sinnum á þungbúna helgimynd
ína, sem stóð á liillu innan um
allskonar skósmíðaáhöld. Og
hann stundi átakanlega. Hann
hafði breitt pappirs-örkina á
hekkinn og lá sjálfur á hnján-
um fyrir framan hann.
„tílsku afi, Konstantin Maka-
rych,“ skrifaði hann. „Eg ætla
að skrifa þér bréf. tíg óska þér
gleðilegra jóla og alls góðs,
sem heilagur guð getur gefið.
Eg á enga mömmu og engan
pabba — eg á bara þig.“
Vanka leit út i gluggann, þar
sem kertaljósið hans éndur
speglaðis't. Og hann sá afa sinn
greiriilega fyrir sér. Afi hans,
Konstantin Makarych, var næt-
urvörður hjá húsbændum. sem
hétu Zhivarev. Hann var lítill
maður og magur, óvenju fjör-
ugur og kvikur gamall maður,
sextiu og fimm ára, altaf
brosandi og voteygur. Hann
svaf allan de.ginn í eldhúsi
vinnuhjúanna, eða kankaðist
við eldabuskurnar. Á kvöldin
sveipaði hann um sig stærðar
sauðskinnsúlpu, reikaði um
landareign húsbænda sinna og
pjakkaði niður lurkinum sínu-
rnn. Hundarnir eltu hann báð-
ir og láku niður af ólund. Tík-
in gamla hét Kashtanka, en
hundurinn Viun. Hafði hann
hlotið nafnið sökunt þess,
hversu svartur hann var n
belginn og hve langur hann var
og líkur fiski með þessu nafni.
Víun var óvenju kurteis og
vinalegur hundur. Hann leit
jafn blíðlega til húsbænda
sinna og ókunnugra, en honurn
var ekki að treysta. Bakvið
undirgefni hans og auðmýkt
Jeyndist argasta hnýsni og ill-
gimi. tínginn var honum snjall-
ari í að læðast aftan að mönn-
um og glefsa í hásinina á þeint.
Eða í því að laumast inn i mat-
búrið, eða stela kjúklingum frá
bændunum. Oftar en einu sinni
höfðu þeir þvi nær fótbrotið
hann og stórslasað. Tvisvar
hafði hann verið festur upp til
hengingar og á hverri viku var
hann barinn til óbóta. En hann
náði sér altaf aftur.
A þessu augnabliki stendur
afi Vanka litla vafalaust við
hliðið. Hann deplar augunum
við björtu, rauðu Ijósinu úr
gluggiim þorpskirkjunnar,
stappar niður fótunum (í há-
um flóka-stígvéluin) og gerir
að gantni sínu við fólkið i
húsagarðinum. Lurkurinn Iians
hangir við Itellið og hann ber
sér við kuldanum. Stundum
fær hann liósta, ofurlitinn,
þurran karlahósta, og stund-
um klípur hann einhverja
vinnukonuna eða eldabuskuna.
„tíigum við ekki að fá okk-
ur í nefið?“ spyr hann og rétt-
ir stúlkunum jdósimar sinar.
Stúlkurnar fá sér tóbaksnef og
hnerra.
Gamli maðurinn fyllist ó-
segjanlegri ofsakæti, skellihlær
og segir:
„Losaðu þig við það, annars
frýs það í nefinu á þéri“
Hann gefur hundunum lika
af neftóbakinu sínu. Kashtanka
hnerrar, fitjar upp á trýnið,
fyrtist og labbar í burtu. Viun
er fullur lotningar en neitar
að þefa af tóbakinu og dillar
rófunni. Veðrið er dýrlegt, það
hreyfist ckki nokkur vindblær.
það cr frost og tært loft. Það
er dimt af nóttu, en þó má sjá
alt þorpið. Iivit þökin, mjóar
rákir af reyk upp úr reykháf-
unum, trén silfruð af hélu.
fannirnar um alt. —- Alt sést
svo greinilega. Himinhvolfið
glitrar af björtum, tindrandi
stjörnum og vetrarbrautin er
svo björt og skær, að það er
engu likara en að hún hafi ver-
ið fægð með snjókristöllum
fyrir hátíðina ....
Vanka andvarpar, dýfir
pennanum í blekið og heldur
áfram að skrifa:
,,í gærkvöldi var eg hýddur.
Húsbóndinn dró mig á hárinu
út í húsagarðinn og lumbraði
á mér með ól. Það var af því,
að eg var svo ólieppinn að
sofna, þegar eg átti að rugga
krakkaorminum hans i vögg-
unni. Og einu sinni i vikunni
sagði húsmóðirin mér, að verka
síld. Eg byrjaði á sporðinum
og þá rak hún hausinn á sild-
inni alveg í andlitið á mér.
Sveinamir stríða inér, senda
mig á krána eftir vodka, neyða
mig til að stela gúrkum frá hús-
bóndanum og hann lemur mig
með hverju sem hönd á festir.
Maturinn er enginn. Á morgn-
ana er brauð, til miðdegisverð-
ar cr hafraseyði og á kveldin
aftur brauð. En húsbóndinn og
húsfreyjan þamba sjálf alt teið
og súrkálssúpuna. Þau láta
mig sofa i anddyrinu, og þeg-
ar krakkaormurinn þeirra
öskrar, fæ eg ekkert að sofa,
en verð að rugga vöggunni.
Elsku afi, í guðsbænum taktu
mig héðan og heim i þorpið.
þvi að eg get ekki þolað þetta
lengur .... Eg beygi inig til
jarðar fjaár þér og eg ætla að
biðja guð án afláts, taktu mig
héðan eða eg dey . ...“
Vanka beygði skeifu, nudd-
aði augun með óhreinum hnefa
og hafði mikinn ekka.
„Eg skal skera tóbakið ])itt
fjæir þig,“ skrifaði hann enn-
fremur. „Eg skal biðja guð fyr-
ir þér, og ef þér mislíkar eitt-
hvað, þá geturðu lamið mig
eins og gráu geitina. Og ef þú
heldur í rauninni, að eg muni
ekkert fá að gcra, þá ætla eg
að biðja forstöðumanninu að
leyfa mér, fyrir Jesú Krists sak-
ir, að bursta skóna eða eg get
verið smali i staðinn fvrir liann
Fedya. Elsku afi, eg þoli þetta
ekki lengur, það drepur mig
. ... Eg ætlaði oð strjúka heim
i þorpið okkar, en eg á engin
stigvél og eg vai- hræddur við
kuldann, og þegar eg er orðinn
stór, ætla eg að annast þig, eng-
inn skal gera þér mein, og þeg-
ar þú devr, ætla eg að biðja
fyrir sálu þinni, eins og eg
bið fyrir henni Pelaguevu
mömmu."
„Um Moskva er það að segja,
að hún er stór borg og húsin
eru öll höfðingjahús, nóg er
af heslum, en engar kindur, og
þar eru lika meinlausir hund-
ar. Börnin ganga ekki um með
stjörnur á jólunum, enginn fær
að syngja í söngflokknum í
kirkjunni, og einu sinni sá eg
í búðarglugga öngla á linu og
veiðistangir og það var alt til
sölu og það var fyrir allar teg-
undir af fiski, afskaplega ]>ægi-
legt. Og þar var einn öngull,
sem eg er viss um að gæti hald-
ið fiski, sem væri pund á
þyngd. Og hér eru líka búðir,
þar sem byssur fást, byssur
eins og húsbóndinn á, og eg er
viss um að þær hljóta að kosta
100 rúblur hver. Og í kjöthúð-
tinuni fást Skógai’snípar, akur-
hænur og hérar, en hver hafi
skotið dýrin eða hvaðan þau
komi það vill búðarmaður-
inn ekki segja.
„tílsku afi .... og þegar
húsbændurnir halda jólatrés-
skemtun, taktu þá gylta val-
hnot og feldu hana i græna
kassanum mínum. Beiddu
jungfrúna, liana Olgu Ignaty-
evnu, um hana, segðu að hún
sé handa Vanka.“
Ekkaþriingið andvarp leið
frá brjósti Vanka og aftur
starði hann út í gluggann. Hann
inintist þess að afi hans fór
altaf i skóginn til að sækja
jólatréð og tók dótturson sinn
með sér. Þá var nú gaman!
Það tisti og marraði í snjón-
um, afi hans „tísti" sjálfur, og
þá gerði Vanka litli það Iika.
Aður en afi hans færi að
höggva jólatréð kveikti liann
sér í pipu, tók hressilega i nef-
ið og henti gaman að vesalings
Vankn litla, sem var svo kalt.
Grenitrén ungu stóðu þarna
sveipuð hrimi, stóðu grafkyr
og biðu ]>ess, hvert þeirra ætti
að deyja. Þá kom alt i einu
héri hlaupandi — enginn vissi
hvaðan hanu kom — og skaus’
eins og sending yfir snjófann-
irnar.....Afi hans réði sér
ekki og hrópaði alveg ósjálf-
rátt:
„Grípt’ ann, takt’ ann — takt’
ann! Sko ólukku skoffínið!"
Þegar búið var að fella tréð,
dró afi hans það heim í hús
húsbændanna og þar var tekið
til að skreyta það og prýða.
Jungfriiin, Olga lgnatvevna,
besti vinur Vanka, sýslaði að-
allega um það. Pelagueya,
móðir Vanka, hafði verið
vinnukona þar á heimilinu á
meðan hcnni entist aldur. og
Olga Ignatyevna hafði gefið
honum brjóstsykur og annað
sætgæti. Og af því að liún hafði
ekkert að gera, þá hafði hún
kent honum að lesa og skrifa,
telja upp að hundrað og meira
að segja að dansa. Þegar Pela-
gueya dó, var munaðarleysing-
inn Vanka látinn vera i eld-
húsinu hjá afa sínum og úr eld-
húsinu var hann sendur til
Moskva, til Aliakhin skóara.
„Komdu fljótt, elsku afi,“
skrifaði Vanka ennfremur, „eg
grátbið þig fyrir Krists skuld,
taktu mig á burtu héðan. Sjáðu
aumur á vesalings munaðar-
lausu barni, því að hér er eg
barinn, eg er banhungraður og
svo sorgbitinn, að eg get ekki
lýst því. Eg græt daga og næt-
ur. Einn dag fvrir nokkuru
barði húsbóndinn mig í höfuð-
ið með stigvélatré. Ég féll til
jarðar og það var með naum-
indum að eg raknaði við aft-

iniiiiHiminiHiHiKinntiiimuiiiiiiiNinuninmiHnimimtinmuii
<: L li Ð I L E G .1 Ö I. :
Johs. Hunsens Enke
(Ii. Bieriruj).
HiimuiHiiiiHiiHiuiiiiniimiiniiiimiimiiiiuHHiimiHiiumimmm
ur. Lif mitt er ógæfa, eg á verri
æfi en nokkur hundur. — Skil-
aðu kveðju til Alionu, til lians
Tegors eineygða og til öku-
mannsins, og láttu engan fá
munnhörpuna mína.
Kær kveðja frá dóttursyni
þínum, Ivan Zhukov, elsku afi
gerðu það fyrir mig að koma.“
Vanka braut blaðið saman
fjórum sinnum og lét það inn-
an i umslag, sem hann hafði
keypt fyrir kopek kveldið áð-
ur. Hann hugsaði sig um stund-
arkorn, deif því næst pennan-
um í blekið og skrifaði þessa
áritu.n:
„Til þorpsins, til afa mins.“
Þá klóraði hann sér í höfðinu,
hugsaði sig aftur um og skrif-
aði á ný: „Konstantin Makar-
ych.“ Hann var ánægður vfir
því, að hafa ekki verið trufl-
aður við skriftirnar, lét á sig
húfu sína og hljóp snöggklædd-
ur út á götuna, án þess að hirða
um að fara i sauðskinnskápuna
sina.
Búðarmaðurinn hjá fugla-
salanum liafði sagt honum
kveldið áður, er hann inti eft-
ir þvi, að bréfin væri öll látin
i póstkassa. Þaðan væri þan
flutt um alla jörðina af
drnkknum póstþjónum, á pósl-
sleðum með hvellandi bjöllum.
Vanka hljóp að póstkassanum.
sem næstur var og rendi hinu
dýrmæta bréfi niður um opið
á kassanum.
Klukkustundu síðar hafði
vonin friðað hann og hann svaf
væran. Hann dreymdi að hann
sæi eldstó og við liana sat afi
hans. Fætur hans héngu niður,
hann var berfættur og var að
lesa bréf fyrir eldabuskurnar.
Viun gekk í kringum eldstóna
og dinglaði rófunni.
(G. þýddi).