Vísir - 24.12.1947, Blaðsíða 26

26
JÖLABLAÐ VlSIS
Þetta urðu tildrög að því að
leiðir Margrétar Eiríksdótt-
ur lágu inn í Húnavatns-
sýslu. Á Þorkelshóli kynnt-
ist hún Sigurði lireppstjóra
'á Lækjamóti, sem var næsti
bær. Var þá hafinn nýr kafli
i lífi hennar. Hún giftist Sig-
Urði 1876, eins og fyrr er rit-
að, og tók þar við öilum bús-
forrádmn innanstokks. Þá
yoru yfir Ilúnavatnssýslu
eins og víðar daufir og
dimmir tímar. Menningar-
leysi, víðast fátækt og lítið
um leiðarljós. Heimiiin Voiui
að sönnu mannmörg, en ein-
hliða, endalaust starf og
strit, húsakvnnin köld og
ömurleg, mcnntunarskilyrði
engin og því litið til að
'gleðja húgánn. Þannig var
umhverfið þar sem frú Mar-
grét hóf sína eigin Jífsbaf-
áttu, studd traustum örmum
sins ágæta eiginmanns Sig-
urðar hreppstjóra Jónsson-
ar, er jafnan veitti lienni
lið i menningarbaráttunni,
bæði utan heimilis eða á.
Þegar kemur frani um og
yfir 1870 voru áhrif frá
starfi Sigurðar Guðmunds-
sonar máiara farin að berast
viða um land. Arið 1874 lióf
Kvennaskólinn í Reykjavík
starf sitt, og siðar komust á
fót álíka skólar víðar um
land úr þvi. Að því er eg
bezt veit mun frú Guðrún
Briem, dóttir Gísla læknis
Hjálmarsen vera fyrsti upp-
hafsmaður þess. máls í
Húnavatnssýslu. Mál þetta
eins og mörg nýmæli fékk
misjafnar undirtektir, en
eignaðist brátt mjög góða
stuðningsmenn og konur,
viða um austursýsluna. Auk
þeirra Steinneshjóna séra
Eiriks Bricm og konu hans
frú Guðrúnar, séra Hjör-
leifs Einarssonar á Uiidir-
felíi, Björn Sigfússon í
| Gfímstungu, Þorsteinn Egg-
ertsson á Ilaukagili, Magnrts
; Steindórsson á Gilsstöðum,
séra Páll Sigurðsson á
Hjaltabakka og í vestursýsl-
únni Lækjamótshjóiiin, ung-
ffú Margréti Olsen á StÓru-
Borg og dætur séra Jóns
Sigurðssonar á Breiðaból-
stáð í Vesturliópi, Ingibjörg
ög Krislín. Máliiiú vánnst
álitaf meira og nieira fylgi,
og úm vorið 1879 var afráð-
ið að Kvennaskólinn skyldi
byrja á Undirfelli um haust-
ið, og stóð hann þar þann
vetur. Árið 1880 fluttist skól-
inn að Lækjamóti og var
þar í tvo vetur. Fyrsta for-
stöðunefnd Kvennaskóla
Ilúnvetninga kosin af sýslu-
nefnd var: Björn Sigfússon,
séra Eiríkur Briem, séra
Hjörleifur Einarsson, Guð-
laúg Eyjólfsdóttir, Guðrún
Gísladóttir og Margrét Ei-
riksdótlir. Saga skólamál-
anna í Ilúnaþingi er löng
og margþætt og vísasl í
minningarritið, er kom út
1989’. Á þessum fáu árum
frá því Margrét kom í Húna-
vatnssýslu, var hún búin að
vinna sér það traust, að
sýslunefndin kaus liana í
stjórn líins nýstofnaða
kvehnaskólá og reynslan
sýndi að traustið var ekki
óverðskuldað. Þegar málið
var að stranda vegna hús-
næðisleysis og fleira, þá urðu
einmitt Lækjámótshjónin til
þess að taka skólann á heim-
ili sitt, og það erfiðustu ár-
in 1880—1882. Fyrstu kynni
af harmoníúm mun frú
-Margrét hafa fengið af litlu
harmoníúm, sem forstöðu-
jkona kvennaskólans, frú El-
ín Briéin, hafði með sér að
Lækjamóti árin sem skólinn
var þar. Sjálf eignaðist frú
Margrét ekki harmoníum
fyrr en litlu síðar, eða í
kringum 1884 að maður
liennar færði henni það
heim.
; Til þess að kenna konu
, inni undirstöðuatriðin i að
I spila á hljóðfærið fékk Sig-
urður hreppstjóri Böðvar
Þorláksson part úr. vetri.
Hélt hún svo sjálf áfram að
æfa sig í öllum fristundum.
Margir komu á þeim árum
að Lækjamóli og oft var
mikið sungið i Lækjamóts-
stofunni, ekki sízt er þeir
voru á ferð, Jóhannes Sig-
j urðsson í Hindingsvik og
; þeir bræður séra Jón Þor-
j láksson á Tjörn og Þorlák-
: ur í Hólum. Þér, lesari góð-
jur, sem ef til vill ekki hafið
þekkt Margréti, býð eg að
skreppa með mér í anda og
heimsælcja hana. Það er á
þorra veturinn 1889. Úti *er
norðan stórhríð en inni í
stofunni á Lækjamóti er
bæði bjart og hlýtt. Stofan er
full af aðkomufólki, og frú-
in situr við liarmoníið sitt
'og spilar, allir syngja, karl-
ar og konur, gleyma slund
og stað. Allt í einu hæftir
frúin að spila, snýr sér á
stólnum og segir: „Nú þurf-
'um við að fá kaffi, svo höld-
um við áfram að syngja,
héðan fer enginn í kvöld,
j því það er norðanliríð úti.“
Fortjaldið fellur og lokar
sýn aftur á 19. öld. Þetta er
'ein af mörgum augnabliks-
ímyndum frá þcssu lieimili,
I stóru og mannmörgu í þjóð-
I braut, og síðar bréfhirðing
j Og símstöð. Verkahringur
| húsmóðurinnar var stór. Nú
j spyr eg þig, lesari minn,
j þvers virði voru svona heim-
ili á tímum ömurleikans og
lífsþægindaskortsins. Eg veit
þú verður mér samdóma.
Þau voru ómetanleg. Svo
eru jafnan störf brantryðj-
endanna. Ljósið, sem þeir
kvéiktu og lýstu með sam-
tíð sinni hafði* það eðli að
það deyy aldrei. Af börnum
þeirrá Lækj amótshj óna
komust tvær dætur lil full-
orðinsára. Frú Margrét
kenndi þeim báðum undir-
stöðuatriðin í að spila á
harmóníum. Fyrsta bárn
þeirra var Guðríður, fge'dd
órið 1878, fór hún til áfram-
haldsnóms til Brynjólfs Þor-
lákssonar veturinn 1896 en
haustið 1898 sigldi liún til
Kaupmannahafnar og stund-
aði orgelspil hjá Birkdal
Barfod. Ilún liafði einnig
íært gitarspil lijá Guðlaugu
Arasen. Guðríður var
kennslukona við Kvenna-
skólann á Blönduósi 1901
—1904, en forstöðukona
sama skóla frá 1904—1911.
Guðríður giftist Jónatan Lin-
dal, bónda á Holtastöðum.
Hún dó 11. júni 1932.
J Yngri dóttirin Jónína, fædd
j 1888, félck sína fyrstu
, kennslu eins og fyrr segir,
, hjá móður sinni, og síðar
lijá Guðriði systur sinni,
hæði á harmoníum og gílar.
Veturinn 1911—1912 geklc
hún á Musikkonservatoriet í
Kristianiu og naut hand-
leiðslu Gunnliild Bogerud í
organleilc. Þar fékk hún
einnig leiðsögn i að nota
pedal. 1914 fékk hún pedal-
hljóðfæri og mun það eina
pedalhljóðfæri í Húnavatns-
sýslu. Jónína giftist Jakoh
H. Líndal og búa þau hjón
á Lækjgmóti enn. Ýmsar
fleiri stúlkur urðu fyrir tón-
listaráhrifum frá Margréti
og fengu sina fyrstu leið-
beiningar á þvi sviði lijá
henni. Eins og fleiri menn og
konur frá 19. öldinni höfðu
þau Lækjamótshjónin nii'k-
inn áhuga fyrii’ máléfnum
kirkjunnar. Um 1890 var
«nrkri>n
í>
«
5
»
B
»
8
o
0
0
0
8
8
0
8
«
»
0
0
8
8
0
i
0

ÆKIJR ISAFOLDAR
1. Sögtsr Isafeldar. Björn heitinn Jónsson var snillingur á
íslenzkt mál cg bókmenntasmekkur hans góður. Sögurn-
ar, sem hann þýddi í Isaíold, Iðunni gömlu og víðar,
náou aíþjóöarhvlli og haía menn spurt Uiú endurprentun
á þeim árum saman. Nú vcrður endurprentað úrval
þessara sagna, scm Sigurður Nordal velur. 1. bindi kem-
ur út fyrir jólin.
2. ÐrxlalH II, Fyrir jólin í fyrra kcm út bók eftir íslenzka
alþýcukonu, sem vakti óskipta athygli og góða dóma.
Það var Da’alíí eftir Guðrúnu frá Lundi. Fyrir þessi jól
kemur niðurlag bókarinnar.
3. Virkið í noriivD Þessi bók heíiv vakio meh*a umtal-cn
nokkur önnur íslenzk bók á síðari árum. Fyrri hlutinn
kom í vor. Nú kemur niðurlag bókarinnar og mun vekja
ekki minm athygli en fyrri hlutinn.
4. Ur hyggðœn Borgaríjar&ir 'JI. Allir kailnast við fræði-
'manninn Kristleif Þorsteinsson á Stóra-KfooDÍ. Nú fyrir
jóhn kemur annað bindi af ritum hans: Ur byggðum
Borgarfjarðar.
5. Bænabók, bænir frá öllum öldum knstmnnar. Síra Sig--
urður Pálsson í Hraungerði býr bókina undir prentun. Til
bókarinnar hefir verið vandað sem bezt mátti verða, og
meðal annars eru þar birtar myndir af nokkrum fegurstu
gripum íslenzkra kirkna frá miðöldum.
6. Vinir vorsins, barnabók eftir Stefán Jénscon, vinsælasta
rithöfundinn, sem nú ritar barnabækur. Fjcldi gullfallegra
mynda eftir Halldór Pétursson.
7. Ævintýri og sögur eftir Ásmund Helgacon frá Bjargi.
Falleg ævintýri, sem hafa gengið 'og munu ganga mann
frá manni, skráð og óskráð.
8. Leyndardómur Indiands, stórrnerk bók eftir P. Bruntcn.
«
9. Á langferðaleiðum, ferðasögur eftir Gu.Smund Daníelsscn
rithöfund. Á árinu 1946 fór Guðmunaur til Bandaríkj-
anna og ferðaðist þar írá hafi til hafs og lenti í ýmsum
skemmtilegum ævintýrum. Frá þeitn ævintýrum er sagt
í bók hans.
10. Frú Bövár/ eítir Gustave Flaubert, cg margar fleiri á-
gætar bækur.
11. Borgfirsk Ijóð, em þeirra bóka, sem mesta efiirtekt mun
vekja á þessu hausti.
12. Lassi, skémmtileg drengjasaga.
a
a
a
a
a
»
a
a
a
a
a
a
a
a
o
a
8
a
a
a
.r%
wr
rw
a
q
s
wr.
8
a
tr
a
a
a
rr*
*. r
O
»
»i
»
«
»
O
«
«
«
ÍJ
«
»
o
:o
'ottaverz
ar, iítlh liin Jc
aa^ave^i i z oc^
12
ÓCýötlA 4
u
. rw
*.f
»
rw
' Sut
a
a
50íSöOOÖ5KS<í«eeíÍíiatStXÍOtt<S<iOíÍ<ÍÍÍÍXÍÍX5tÍtÍíX>tX>í5íJí«i4Cí>öt™ÖÍ>tJÍ>íí5ÍOt50íÍOíÍtJOí>5ítKWK5í5*«ítíOí>SíOOS!0!ÍO©íí! ;x50ti0tsa0t5000ts0t5tx5000t500<500e0000ctx5t5000<s0!