Vísir - 21.12.1957, Page 29

JÓLABLAÐ VÍSIS
29
Hann var búinn £$ vaða mörgr (
um sinnurn inn, í eldinn til að
leita uppi farþega.
Það var eins og blóðvöllur.
Þarna kom maður út úr eld-
hafinu. Það reyndist vera Leh-
mann. Föt hans stóðu í ljósum
loga. Tveir menn hupu á móti,
honum og slökktu 1 fötunum.
„Eg gét ekki trúað þessu - - j
hvað hafa margir bjargast af,
farþegum mínum?“ hrópaði
hann. Bakið á Lehmann var
brennt eins og eftir logsuðu-
tæki, alveg frá hvirfli og niður
allan hry^inn. —•
Frú Doehner var leidd burt.
Hár hennar var brunnið, en
drengirnir hennar tveir voru
með henni. Þeir vissu ekki þá
að faðdr þeirra var dáinn og
Irene systir þeirra var að deyja.
Loftfarsskylið á vellinum
var orðið eins og blóðvöllur og
líkhús. Fleiri og fleiri lík voru
lögð þar fyrir, hlið við hlið á
gólfið.
Allt var gert sem hægt var
til að lina þjáningar hinna skað-
brenndu og sjúkrabílar voru nú
komnir og fluttu þá til Paul
Kimball sjúkrahússins. Á meðal
þeirra, sem þangað voru fluttir,
var Lehmann. Þó að hann vissi,
að hann mundi ekki lifa þetta
af, missti hann ekki kjarkinn
og hann varð innilega glaður,
þegar hann fékk að vita, að
Max Pruss mundi hafa það af.
Lehmánn dó um kvöldið.
Ellefta maí voru 28 líkkistur
þeirra Evrópumanna, sem létu
lífið í eldinum, fluttar um borð
í skipið Hamburg, sem lá
ferðbúið í New York-höfn.
Þrettán af farþegunum höfðu
misst lífið í þessu ægilega eld-
hafi.
Þetta var í síðasta sinn, sern
farþegar ferðuðust með inft-
fari.
SEMft
FRA HEIMSKAUTINU
DYKASAGÆ
Tjald norður við heimskaut. — 33 ár hverfa í gleymsku. — Lítil
dúfa flutti síðustu tíðindin. — Feigðarganga yfir ísbreiðuna. —
Síðasti sendiboðinn dó.

Framh. af 9. síðu.
n’éðust á fyrst. Hún var bezt víg-
girt allra 12 borganna og þoldi
umsátur í 9 ár. Þegar Rómverj-
ar höfðu unnið borgina, þá
deildu þeir lengi um hvort gera
skyldi Veji að höfuðborg hins
verðandi Rómaveldis. Svo fög-
ur var borgin eftir hörmungar
stríðsáranna! Deilur þær end-
uðu með því, að senatið hótaði
hverjum dauðarefsingu, sem
settist að í hinni herteknu borg.
Að lokum var ákveðið að eyða
hana með eldi og sverði.
Ofan jarðar er ekki margt,
sem minnir á tilveru Tólfborga-
ríkisins. Rómverjar gengu
hreint til verks, drápu karl-
menn og börn Etrúska, en
rændu hinum fögru konum
þeirra. Brenndu báreist hús og
drógu plógjám yfir rústirnar.
En andi Etrúska svífur ennþá
yfir hæðum Toskana og klapp-
árhólum Vetulóníu og Vulci.
Fjalllendi Toskana er sundur-
skorið af dölum og gljúfrum;
þar eru heitir bórsýruhverir og
leir í öllum regnbogans litum.
Af borginni stoltu, Volterra,
er lítið að sjá; sumt hefir eyði-
lagzt í jarðhræringum, annað
af manna völdum. Fjallaborg
þessi var norðausturvirki Etr-
úska, feikna öflugt á blóma-
skeiði þjóðarinnar. Ennþá má
sjá fyrir vatnsveitu og hleðsiu
VÍggircdnga. Eins og í öndverðu
•er aiabastursvinnsla þar aíar
merkileg, og sennilegt er, að
Mstabergin Flórenz sé afsprengi
hinnar horfnu kastalaborgar. Á
hæðum Fiesole var rómverskt
hringleikahús, afgamalt,. grafið
úr jörð. Þar hafa fundizt marg-
ar minjar frá clögurn Etrúska.
Steinlagðar brautir eru vafa-
laust í fyrstu verk þessara að-
lcomumanna frá Litlu-Asíu.
Vestur við hafio hefir kletta-
borgin Vetulonía með sínum
Kyklópmúr einnig verið höf-
uðvígi. Hún hefir verið nálega
óvinnandi, enda aldrei tekizt
að eyða henni fullkomlega. Á
hlapparhæðum, um 500 metra
háum, var borgin víggirt marg- (
' faldlega, og sagt er, að þar hafi
verið lokavígi Etrúska. Sögu-
jritarar Rómverja eru afar orð-j
varir um þá viðureign, en borg
dauðans — Buia — (hin myrka) j
gefur hugmynd um atburði, sem
þar hafa orðið. Á litlum bletti
er staflað öskukerum hinna
1 síðustu Etrúska, ofan á stærri
ker liðinna alda. Það eru þús-
'undir leirkera í röðum og tug-
ir kera, sem er staflað hverju
ofan á annað. Þegar byrjað var
að róta í þessum ótölulega
fjölcfa, þá fannst engin föst
jörð. Aðeins raðir og ný lög af j
öskukerum. Sagt er, að íbúarj
hinnar umsetnu borgar hafi að
síðustu rifið húsin til að fá elds-
neyti, svo að hægt væri að
brenna hina dauðu. Svo hafi j
fólkinu fækkað og húsunum
jafnframt. Ekkert var fyrir
nema að berjast til þrautar; öll
skip Etrúska voru þá eyðilögð
og landmegin óvígur her! Nú
er jarðvegurinn á hæoum
Vetuloniu talinn frjósamur og
beztur fyrir vínvið, en það er j
að mestu öskuleiíar úr kerum,
þeim, sem grafin hafa verið
upp.
Vafalaust hafa frumbyggjar
Ítalíu ávallt fundizt Etrúskar
vera innrásarþjóð, óvelkomin
vegna nýrra siða, öfunduð vegna
ríkidæmis og mannkosta. Þó
segja söguritarar Rómverja frá
j því, að þeir hafi verið góðir ná-
! grannar, reiðubúnir til að
jhjálpa, þegar hungurneyð og
j landfarsótíir herjuðu; þá sendu
j Etrúskar lestir af mat, klæðn-
' aði og sjúkravörum til austurs
og vesturs, án tillits til hvort
\ þar bjuggu vinir eða óvinir. Til
j eru listar yíir gjafavörur frá
Etrúskum.til Rómverja. Þar er
\ um svo stórkostlegar gjafir að
ræða, að ótrúlegt virðist.
Hinir valdasjúku stjórnendur
Rómaveldis gleymdu þessu og
1 eins hinu, að þeir fengu stund-
um hernaðarlegan stuðning frá
aðkomumönnum, þegar Ítalíu j
var ógnað af sjónum. j
Þegar Rómverjar höfðu lagt 1
Fyrir tuttugu og sjö árum,
í ágúst 1930, sigldi norski sel-
fangarinn Bratvaag yfir úfið ís-
hafið austast í Svalbarða-eyjun-
um. Engan um borð grunaði, að
í þessari sjóferð myndi upþlýs-
ast einn leyndardóma norður-
heimskautssvæðisins. í þögn ís-
auðnanna var tjaldið allt í einu
dregið frá, og heiminum hirtist
haimleikur, sem enginn liafði
haft annað en óljóst hugboð um,
og hafði dúfa gefið það lnighoð.
Við eyna Vitö varpar Brat-
vaag akkerum. Fáeinir Norð-
mannanna ganga á land. þeir
ætla aðeins að hressa sig á ofur-
lítilli göngu.
Norðmennimir líta í kringum
sig. Einn grípur í félaga sinn.
borgir Etrúska í rústir, og
hneppt ílestallt eftirlifandi fólk
í þrældóm, byrjuðu þeir fyx’ir
alvöru að tileinka sér menningu
hinnar sigruðu þjóðar. Mikil
skrautlistaverk, vopn og verj-
ur. Eins og áður er getið, þá
tileinka þeir sér verk Eti’úska,
og eru sagnafáir uin þær grip-
deildir.
Það kemur ávallt meir og
greinilegar í ljós, að listmenn-
ing Rómverja er byggð á ráns-
feng þessum, málmsteypa,
freskólist, leii’kerasmíði o. fl.
Úr gröfum Etrúska hefir öllu
verðmætu verið í’ænt. Aðeins
fáar, vel faldar grafir hafa
sloppið við heimsóknir grafar-
ræningjanna. En það sem graf-
ið hefir verið úr jöi’ðu síðustu
ái’atugina er þó svo mikið, að
möi’g safnhús hafa verið fyllt.
Einnig hefir geysimikil um-
ferðarsýning farið víða um
lönd, var í Osló fyrir tæpum
tveim árum.
Etrúskamenningin er hlekkur
í þróunarsögu Evrópu. borg-
irnar 12 eru eyddar, og stofninn,
sem eítir lifði, hefir blandazt
öðrum þjóðflokkurn.
Bendir í suðui’. Og nú sjá þeir
það allir í glitrandi snjóbirtunni.
Eitthvað ferhyrnt. Ilvað getur
þetta verið hér í þessaii Íífvana
auðn.
Jarðneskar leiíar
3ja manna.
„Tjald,l; hrópar éinhvei’.
Norðmennirnir þokast með
ei’fiðismunum yfir íshrönglið.
Já, þetta er tjald. það er illa far-
ið af veði’um og vindi. Stögin
slitna, þegar komið er við þau.
Einn Norðmannanna lyftir
gætilega tjaldskörinni, og þá
bi-akar og brestur í gödduðum
tjalddúknum. Sjómaðurinn höff-
ar til baka. í rökkrinu inni í
tjaldinu liggja tvö lík, að níéstu
hulin svefnpokum. Sjómenn-
imir finna bein hins þiáðja á
dreif umliverfis tjaldið af völd-
um ísbjarna.
Mennimir gripa af sér loðhúf-
urnar, því að nú vita þeir, að
þeir standa yfir dauði-a giöf. þeir
rannsaka þegjandi hvílustað
liinna dauðu. Einn sjómannanna
Gunnar Hoi’n, finnur lausn gát-
unnar: Dagbók með þéttskxifuð-
um síðum. Síðast er skrifað í
liana í október 1897.
Horfnir í 33 ár.
Síðan eru liðin þrjátíu og þrjú
ár. I þi’játíu og þrjú ár nöfðu
bein sænska heimskautsfai’ans
Salómons Andi'ées og beggja fé-
laga hans hvílt í eilífri þögn ís-
eyjarinnar Vitö. í þrjátíu og þi’jú
ár hafði leiðangurinn verið öll-
um horfinn. Nú sögðu dagbókar-
blöðin frá. það var meir að segja
hægt að framkalla myndaplöt-
ur, sem Andrée hafði tekið á
1897. Ilinn hvíti heimskauts-
dauðj hafði opinberað einn af
leyndardómum sínum.
]Jað siðasta, sem heimurinn
hafði fengið að vita um örlög
■ Andrées írarn á þennan dag,
hafðj borizt með bréfdúfu. Dúf-
1 an, sem fregnina flutti, varð sjálf
dauðanum að bráð, og almerm-
ingur varð fyrir ennþá meiri á-
hrifum af dauða hennar
en þekkingunni, senx hún fluttj
með sér suður á bóginn úr líf-
fjandsamjegum löndum Norður-
pólsins.
Hinn 15. júlí 1897 batt liagla-
byssuskot enda á líí þessarai’
smávöxtnu dúfu. En það var ekki
fyrr en dagbók Salórnons
Andrées fannst, að mönnum
urðu ljós örlög þessa fiðraða
sendibóða. Aðeins lítil dúfa —
þrátt fyrir það er hún orðin yfir-
lætislaus lietja í miklum harm-
leik.
Hann ætlaði yfir pólinn.
Fyrirætlun Andrécs var á þess-
um tíma fifldjarít hættuspil.
Hann ætlaði að fljúga yfir Norð-
urpólinn í loftfari, en það var
eina flugtækið, er menn þekktu
þá. Loítbelg þessum var hægt að
stjórna, en takmarkað þó, og
fljótt eftir hrottför lciðangurs-
j ins frá Danaey í Norður-Sval-
I barða urðu mannaverkin að gef-
ast upp fyrir hinni ísköldu frera-
náttúru.
þá voru -enn engin þráðlaus
tæki, sem liægt væri að halda
með sambandi við umheiminn.
Andrée hafði tekið með sér 36'
bréfdúfur. þær áttu að færa frétt-
; ir og sækja hjálp, ef neyð bæri.
I .að höndum. í dag virðist oss
| slík hugmynd fjarstæðukennd,
| og þó heppnaðist cinni af þessum
j bréfdúfum að sigra hræðilegar
j isauðnii’ og ná takmarkinu með
5 hinztu kröftum.
Loftfeelcjurinn hrapar.
„Örn“, loftbelgur Andrées,
1 lagði í sína ævintýralegu för 11.
| júlí 1897. En brátt eftir að hættu-
: spilið hefst, feykir stormhviða
I
Sjá næstu síðu.
Þetta er fallegur hópur — átta unglingar af Dalmatiu-kyni, sem einkennist af svörtum blett»
um á hvítum feldi. Kannske þessir hundar verði „himnahundar“ framtíðarinnar.