Morgunblaðið - 13.10.1957, Blaðsíða 1

44.
árgangur.
24 síður
232. tbl- — Sunnudagur 13. október 1957.
Prentsmiðja Morgunblaðsins*
Þetta er fyrsta myndin, sem birtist af rússneska gervitunglinu.
Var hún tekin áður en því var skotið upp og stendur það hér
á grind. Aftur úr því eru fjórar stangir hver rúmleg'a 2 metrar
á lengd. Það eru loftnet fyrir senditæki. Meðan hnötturinn
var í eldflauginni voru loftnetin vafin utan um hann, en
eftir að hann losnaði skyldu þau spennast út og verða eins
og myndin sýnir.
Pravda upplýsir að gervi-
fungiið sé búið mælifækjum
RÚSSNESKA blaðið Pravda hefur skýrt ýtarlega frá gerð gervi-
tunglsins. Að sögn blaðsins hefur það inni að halda mikinn fjölda
af alls kyns mælitækjum og eru radíósenditæki notuð til að koma
boðum frá gervitunglinu og veita þannig ýmsar þýðingarmiklar
eðlisfræðilegar upplýsingar.
Eins og áður hefur verið skýrt
frá er gervitunglið kúla sem er
58 sentimetrar í þvermál og veg-
ur 83,6 kg. Skel þess er gerð úr
sérstakri mjög harðri aluminium
blöndu og er það spegilfægt. Út
frá því standa fjórar stangir, 2; 4
—2,9 metrar að lengd. Eru það
loftnet fyrir senditækin.
Kúlan er fyllt með köfnunar-
efni eða ammoníaklofttegund,
sem stuðlar að því að jafna hita-
stigið. Þegar sólin skín á hnött-
inn kælir þessi lofttegund hann,
en þegar hnötturinn er í skugga
við jörðina heldur lofttegundin
hita á honum.
Inni í hnettinum eru ýmis tæki.
Þar ber fyrst að nefna radíó-
sendistöðina, sem er mjög öflug,
svo að í henni hefur heyrzt í 10
þús. km fjarlægð. Þessi sendistöð
sendir ýmis hljóðmerki, og má
greina af þeim ýmsar mælingar
sem fara fram í öðrum tækjum
í hnettinum.
í fyrsta lagi eru mældar hita-
breytingar sem verða á loftinu
inni í hnettinum. Af öðrum mæl-
ingum og hljóðmerkjum má m. a.
greina eftirfarandi:
Upplýsingar um gerð og mynd-
un jónósferunnar. Þær upplýsing-
ar fást m. a. við athugun á því,
hve hlustunarskilyrði eru góð
Þetta er í fyrsta skipti, sem tek-
ið er á móti radíómerkjum frá
stað utan jónósferunnar, svo
radíóbylgjurnar þurfa að fara i
gegnum hana og má þar af
marka þykkt jónósferunnar.
Upplýsingar fást um efnafræði-
lega samsetningu háloftanna og
um loftþrýsting.
Þá eru tæki í hnettinum til að
mæla segulmögnum jarðar og
háloftanna, eðli ýmissa geim-
agna og geisla sólarinnar, svo
sem gamma-geislanna, aðra
röntgengeisla og útfjólubláu
geislana.
Einnig eru tæki í hnettinum
til að kanna rafsvið jarðar, hvern
ig norðurljósin koma upp, efnis-
samsetningu sólhjúpsins, hvort
jörðin sé rafhlaðin annað hvort
+, eða eða neutral. *
Sérstök tæki eru til að mæla
geislun efna eins og litíum og
berillium, sem eru í miklu magni
í sólinni. Þá verður lögð áherzla
á að kanna hina svonefndu %,
1 og 27 sólarhringa „tíðni“, sem
eðlisfræðingar hafa veitt athygli
og talið er að stafi frá reglu-
bundnum breytingum í sólinni.
Það er tekið fram í Pravda,
að radíóskeyti frá gervitunglinu
muni breytast nokkuð með tím-
anum og gert er ráð fyrir, að
þau muni hætta innan skamms,
annað hvort af því að loftsteinn
hitti hnöttinn sjálfan eða loft-
netsstangirnar, eða rafgeimarnir
tæmist.
Krúsjeff viðurkennir að Rússar
séu í vígbúnaðarkapphlaupi
Reiðubúinn að veita sósíaliskum stjórnum
sömu „hjálp“ og Kadarstjórninni var veitt,
sagði hann í samtali við fréttaritara
New York Times.
NIKITA KRÚSJEFF átti fyrir skömmu langt viðtal við frétta-
ritara New York Times, James Reston. Má segja, að hann hafi
í þessu samtali rætt um alla heima og geima. Mesta athygli vakti
þó sú yfirlýsing hans, þar sem hann viðurkenndi að Rússland stæði
nú í vígbúnaðarkapphlaupi við Bandaríkin og að mannaðar flug-
vélar væru orðnar úreltar, hin fjarstýrðu flugskeyti tækju við.
Hér verður sagt nokkru nánar frá samtali þessu:
Hverjir veiða lagðir í rúst?
Fyrst lagði Reston spurningu
fyrir Krúsjeff um friðsaml^ga
sambúð Rússa við vestrænar
þjóðir. Svaraði Krúsjeff henni
með hinum venjulegu slagorðum
um friðsamlega sambúð. Síðan
vék hann talinu að því að auð-
valdsríkin yrðu lögð í rústir og
myndu hrynja í nýrri styrjöld.
Fréttaritarinn spurði Krúsjeff
þá, hvort Sovétríkin yrðu ekki
líka lögð í rúst í slíkri styrjöld.
Krúsjeff neitaði því.Hann kvað
kommúnistaríkin mundu bíða
mikið tjón og svo yrði að sjálf-
sögðu á báða bóga. En eftir það
hrun myndi það fólk, sem eftir
lifði krefjast kommúnísks þjóð-
skipulags. — Nú gætuð þið ætl-
að, sagði hann, að með slíkan
sigur fyrir augum í þriðju heims-
styrjöldinni myndu sósíalisku
ríkin hefja styrjöldina. En það
gera þau ekki. Það yrði auðvalds
heimurinn sem byrjaði slíka styrj
öld, en myndi fara flatt á því.
Rússar eru sterkir.
Krúsjeff talaði með miklu sjálfs
trausti um vopnabúnað Sovét-
Framh. á bls. 2
A hrif gervihnattarins
LONDON, 12. okt. — Það hlaut
að koma að því — gervihnöttur
Rússa hefur þegar haft áhrif á
kvenhattatízkuna. Á kvenhatta-
sýningu í London í fyrradag vax
í fyrsta sinn sýndur hattur af
gervihnattargerð. Hann er úr
rauðu pelli, í lögun eins og hjálm
ur, og skreyttur fjórum „loft-
netsstöngum" úr rauðu satíni.
SIDNEY, 12. okt. — Fyrirtæki
eitt í Sidney í Astralíu, hefur
tekið út tryggingu, sem nemur
um hálfri milljón króna, hjá
Lloyds í London, fyrir starfsfólk
sitt og viðskiptavini. Tryggt er
gegn „dauðaslysi af völdum'þess
gervihnattar, sem nú snýst í
kringum jörðina“. Tryggingin
kostaði fyrirtækið 1500 krónur.
Það getur sem sagt orðið dýrt
spaug fyrir Lloyds í London, ef
einhver af starfsmönnum eða
viðskiptavinum hins ástralska
fyrirtækis skyldi fá „ráðstjórn-
armánann“ í hausinn.
Fyrir ári ptu BaniarÉkÉu
senl gervihnöll úf í geiimnn
CHATTANOOGA, Tennessee, 12.
okt. — Blaðið „Chattanooga
Times" skýrði frá því í dag, að
hópur þýzkra eldflauga-sérfræð-
inga í Huntsville í Alabama hefði
beðið um leyfi bandaríska land-
varnaráðuneytisinS til að senda
gervihnött út í geiminn fyrir
rúmu ári, en fengið synjun.
Blaðið segir, að það hafi verið
þáverandi landvarnaráðherra
Charles Wilson, sem synjaði sér-
fræðingunum um leyfið á þeim
forsendum, að hann vildi ekki
leyfa hernum að hafa afskipti af
gervihnöttum, þar sem flotanum
hefði verið falið að sjá un alla
gervihnetti.
Sérfræðingarnir ætluðu að
senda gervihnöttinn út 1 geim-
inn með Júpíter-eldflaug, sem
hafði komizt í 960 kílómetra hæð
26. september 1956. Blaðið hafði
það eftir ónafngreindum vísinda-
manni í Huntsville, að hægt hefði
verið að senda gervihnöttinn upp
um það leyti.
Fréttamenn
útilokaðir
POSTOJNA, Júgóslavíu, 12. okt.
— Sjúkov marskálkur, landvarna
ráðherra Rússa, sem er í opin-
berri heimsókn í Jógóslavíu, var
í dag viðstaddur heræfingar i
Knozak, um 50 km. frá Opatija,
sem er á veginum til Ljubljana,
höfuðborgar Slóveníu. Mikil
leynd et yfir allri heimsókn her-
foringjans, og vestrænum blaða-
mönnum var bannað að vera við
staddir heræfingarnar bæði í dag
og í gær, en þá var Sjúkov
einnig viðsíaddur æfingar júgó-
slavneska hersins.
Jsínvægið óraskað
STRASSBORG, 12. okt. — Þing
Evrópubandalagsins, sem tekur
til 7 ríkja, var sammála um það
í dag, að rússneski gervihnött-
urinn hefði ekki raskað jafnvæg-
inu milli austurs og vesturs, þrátt
fyrir þau sálfræðilegu áhrif, sem
þetta afrek hlyti að hafa.
Þessi yfirlýsing var gefin í
sérstakri álitsgerð að loknum
tveggja daga umræðum um ör-
yggismál Evrópu með tilliti til síð
ustu þróunar í Sovétríkjunum.
Var þar tekið fram, að gervi-
hnötturinn hefði engin áhrif á
styrkleikahlutföllin í heiminum
í dag, þar eð báðir aðilar væru
búnir nýtízku vopnum.
Fréttir / stuttu máli
MOSKVU, 12. okt. — Rússar hafa
sent mótmæli til dönsku stjórn-
arinnar fyrir að vísa úr landi
starfsmanni við rússneska sendi-
áðið í Höfn, Smirnov, sem stund-
aði njósnir um hernaðarmann-
virki í Danmörku.
NEW YORK, 12. okt. — Fyrr-
verandi saksóknari Bandaríkja-
stjórnar, Myles Lane, sagði í dag,
að Julius og Ethel Rosenberg,
sem tekin voru af lífi fyrir njósn-
ir, hafi sent Rússum leynilegar
upplýsingar um rannsóknir
Bandaríkjamanna á gervihnött-
um árið 1947. Sagði hann að þetta
hefði komið fram í réttarhaldun-
um gegn bróður frú Rosenberg,
David Greenglass, sem dæmdur
var í 15 ára fangelsi fyrir njósnir.
ALSÍR, 12. okt. — í dag voru
þrír menn líflátnir í Alsír fyrir
morð.
Inoiæddii mótmæla aigerðum
Frohka ó Sahara-eyðimörkinni
BAMAKO, Frönsku Vestur-Af-
ríku ,12. okt. — Sendinefndir frá
Chad-, Niger- og Franska Súdan-
landsvæðinu mótmæltu því í dag,
að þeir hlutar þessra landsvæða,
sem liggja í Sahara-eyðimörkinni,
hafa verið lagðir undir stjórn sér-
staks fyrirtækis, sem á að hafa
umsjón með olíuvinnslu Frakka í
Sahara-eyðimörkinni. Eftir fund
Lýðræðissambands Afríku, sagði
formælandi sendinefndanna
þriggja, Mhamane Alassane við
fréttamenn, að umrædd land-
svæði hefðu órækan rétt til hluta
af Sahara-eyðimörkinni, og þess
vegna væri ólöglegt að setja
Sahara-eyðimörkina undir stjórn
sérstaks fyrirtækis án samninga
við landsvæðin þrjú, Chad, Niger
og Franska Súdan.
Eins og kunnugt er, hafa Frakk
ar fundið ótrúlega fjársjóði í
Sahara, ekki axkúns auðugar olíu-
lindir, heldur og kol, járn, úran-
íum og fleiri málma.
NEW YORK, 12. okt. — Kvik-
myndaleikarinn heimsfrægi Marl
on Brando hefur gengið að eiga
indverska leikkonu.
LONDON, 12. okt. — Macmillan
forsætisráðherra Breta hélt loka-
ræðuna á landsþingi brezka I-
haldsflokksins í dag og kvað
Breta mundu halda áfram að
smíða vetnisvopn, þar sem þau
væru eina vörnin gegn viðleitni
kommúnista við að leggja undir
sig heiminn.
LONDON, 12. okt. — í morgun
fóru Elizabet Bretadrottning og
Filippus maður hennar frá Lond-
on áleiðis til Kanada og Banda-
jríkjanna í opinbera heimsókn.