Morgunblaðið - 03.11.1957, Blaðsíða 3

Sunnudagur 3. nóvember 1957
MORCVNBI AÐIÐ
Úr verinu
Eftir Einar Sigurðsson
Togararnir
Tíð befur verið mjög rysjótt
þessa viku. Fyrir vestan, þar sem
skipin hafa aðallega haldið sig,
hefur verið hvöss austan- og
norðaustanátt.
Skipin hafa öll verið á heima-
miðum til og frá nema Neptunus,
sem kom frá Grænlandi í vik-
í gær og fyrradag voru bátar
almennt á sjó, en afli heldur lítill
mest 4 lestir á skip. Handfæra-
veiðar eru lítið stundaðar og afli
rýr.
Fáskrúðsfjörður
unni. Er ekki vitað, að nokkurt
skip sé nú að veiðum við Græn-
land.
Aflabrögð hafa verið mjög rýr,
aldrei verri. Er nú mun verri afli
hjá togurunum en var um þetta
leyti í fyrra. Hefur aflinn komizt
niður í 5 lestir yfir sólarhringinn.
Fisklandanir í vikunni.
Ing. Arnars. um 120 1. 16 dag.
Neptunus um 300 1. 15 dag.
Pétur Halld. um 70 1. 12 dag.
Sölur í vikunni.
Skúli Magnússon
132 tn. L 7270,
Þorsteinn Ingólfsson
145 tn. L 10116.
Akurey
145 tn. DM 61 þús.
Sólborg
164 tn. DM 72 þús.
Vöttur
130 tn. DM 58 þús.
Markaður hefur verið lágur
þessa viku og sérstaklega í Þýzka
landi. Allmikið hefur borizt að af
fiski á þýzka markaðinn. Líklegt
er, að markaðurinn rétti fljótt við
Atomsynd
Reykiavík
Það má segja, að steindautt
hafi verið þessa viku í netin, og
eru margir bátar að taka þau upp.
Sem dæmi um fiskleysið
geta þess, að einn bátur fékk í
eina trossu, 15 net, 1 sandkola og
1 skarkola.
Þeir, sem eiga beitta línu, hafa
ekki enn róið.
.Keflavík
Framan af vikunni var oftast
hvassviðri og snerist úr suðaustri
í suðvestur á víxl. Síðari hluta
vikunnar gekk hann til norðlæg-
ari áttar, og í fyrradag og gær
var gott sjóveður.
6 reknetjabátar voru á sjó í
gær.
Sumir bátanna mældu á ein-
hverju, en voru hræddir við, að
það væri marglittan. Enda reynd-
ist það svo, að aflinn var ekki
nema 8—12 tunnur. Þegar svona
er, er farið að skoða í netin
kannske klukkan 5, en þegar ekk-
ert er í þeim, er þeim hleypt
niður aftur og farið að draga
klukkan 8 eða svo.
5—6 bátar eru enn með þorska-
net annað slagið. Um síðustu
helgi tóku þeir upp netin, þar
eð þá var hástórstraumur. Lögðu
þeir aftur fyrir miðja vikuna.
Var afli mjög rýr, bezt 2% lest
í lögn. Eru bátarnir með 20—30
net eða sem svarar hálfu úthaldi
eins og það gerist á vetrarvertíð.
Einn bátur reri í vikunni 2
róðra með ýsulínu út í Leirinn
og fékk 800 kg. í öðrum róðrinum
og 1000 kg. í hinum. Var hann
með 10 stampa. Væri þetta sem
svarar 4 tonnum á vertíð, en þá
er róið með 40—45 stampa.
Akranes
2 reknetjabátar fóru út fyrri-
hluta vikunnar, en fengu slæmt
veður, áður en til þess kom að
leggja og sneru við.
í gær voru þeir aftur á sjó.
Afli var enginn, sem talizt get-
ur. Trillurnar öfluðu sæmilega í
fyrradag við eitt tonn hver.
Ekkert annað hefur verið litið
að sjó.
Töluvert ber nú á atvinnuleysi,
síðan afskráð var af reknetjabát-
unum.
Vestmannaeyíar
Sama og ekkert var róið fram-
au af vikunni vegna ótíðar.
4 stórir vélbátar við 60 lestir
og einn 18 lesta bátur stunda nú
róðra og hafa aflað sæmilega,
4V2—5 lestir í róðri miðað við
slægðan fisk með haus. Er aflinn
keiluborinn, oft við 'lest af keilu
í róðri. Róið er með langa línu 36
stampa. Er sótt 3—4 tíma sigl-
ingu frá bryggju, og hrekkur
varla sólarhringurinn til þess að
ljúka róðrinum, rétt tími til að
losa.
Einn báturinn er syðra og stund
ar reknetjaveiðar.
Tíð hefur verið stopul undan-
farið.
Svalan frá Eskifirði er einn af
þeim bátum, sem síunda róðra,
og mun hún vera að flytjast til
Fáskrúðsfjarðar. Eigandi hennar
er Þorlindur Magnússon, kunnur
skipstjóri og útgerðarmaður
Sennilega munu allir bátarnir
stunda róðra að heiman nema
einn, sem fer á vertíð suður. Kaup
staðurinp á 1/3 hluta í tveimur
togurum, Austfirðingi og Vetti á
móti Reyðarfirði og Eskifirði. Má
því gera ráð fyrir særnilegri hrá-
efnisöflun í vetur.
í sumar hefur verið unnið að
ýmsum verklegum framkvæmd-
um. Byggð hefur verið ný haf-
skipabryggja hjá ytra frystihús-
inu nær 700 m2 að flatarmáli.
ma Bryggjukanturinn, sem hægt er
ÞAÐ var á þeim dögum, er að-
eins eitt tungl var á lofti, að
ég las í blaði viðtal við kjarn-
orkukönnuð einn við Argonne-
rannsóknarstofur Chicago-há-
skóla. Þótti mér það merkt og
eiga erindi til lesenda minna.
Um það bil 200 kjarnorkufræð-
ingar sem störfuðu við Chicago-
háskóla að kjarnorkurannsókn-
um og nýtingu kjarnorkunnar til
hernaðarþarfa, stofnuðu með sér
félag árið 1945 til þess að ræða
vandamál siðfræðileg og þjóð
félagsleg, sem upp komu við til-
kvámu kjarnorkusprengjunnar.
Félagið varð til vegna ótta vís-
indamanna við allsherjar kjarn-
orkustyrjöld í framtíðinni og aðr-
ar afleiðingar hins mikla vís.-
indasigurs. Félagið gekkst fyrir
umræðufundum, meðlimir skrif-
uðu blaðagreinar og tímarits-
greinar til þess að vekja sam-
vizku þjóðarinnar vegna hætt-
unnar, sem yfir vofði. Að þeirra
áliti sjálfra var brotið blað í
sögu heimsins, aftur varð ekki
snúið, en gætrii og speki þurfti
við, ef vel og ekki illa ætti að
fara fyrir mannkyni öllu. Vís-
indamönnum er ekki um það gef-
ið að láta á sér bera á manna-
mótum né að taka til máls um
dægurmál. En nú kallaði sam-
vizkan á þá sem gerst þekktu
til og hvatti þá fram á völl dæg-
urmálanna.
Félagi þessu hefir tekizt mis-
jafnlega og nú eru meðlimir að-
eins hálft hundrað. Blaðamaður
einn gekk á fund varaformanns
félagsins, A. Langsdorfs kjarn-
landskunna völundi Einari Sig-1 K ' * bnrciarSOn dósenf *
urðssyni. Eitt mesta áhugamál út V'Oíir HOrOUrSUIl, UUiCHI .
vegsmanna og annarra er að fá
fullkominn bátaslipp.
Mikil vá er nú fyrir dyrum
hjá togurunum. Aflaleysið er nú
meira en menn muna líklega allt
síðan fyrir stríð. Hefur aflinn
komizt niður í 5 lestir yfir sólar-
hringinn og kemst yfirleitt hæst
upp í 10 lestir að meðaltali, en
þarf að vera 20 lestir, til þess
að von sé til að hafa fyrir kostn-
aði, ef veitt er fyrir heimamark-
að, en sleppur ef til vill með eitt-
hvað minna, ef siglt er með afi-
ann á erlendan markað.
5—10 lesta afli yfir sólarhring-
inn á 650 lesta skip með 30 manna
skipshöfn og 25—30 þúsund króna
úthaldskostnaði á dag — sjá allir
menn, að slíkt endar með ósköp-
um. 5 lestir er nánast meðalafli
hjá vélbát á vetrarvertíð.
Einum togara hefur þegar ver-
ið lagt. Telur útgerðin, að 150—
200 þúsund króna halli sé á hverri
veiðiferð, sem tekur um hálfan
mánuð, ef veitt er fyrir heima-
markað. Það er 10—13000 króna
halli á dag.
Ástandið hefur verið þannig
hjá togurunum, að þeir hafa
hvorki getað haldið áfram eða
stöðvað, t.d. í fyrrahaust og fram
an af vertíðinni, þegar aflaleysið
var mest, og furðaði margan á,
hvernig þeir klöngruðust gegnum
þær þrengingar. Eitthvað hafa
siglingar á erfiðustu tímum, hvað
aflabrögð snertir, hjálpað þeim,
sem þær stunuðu. En hjá hinum,
sem stunduðu eingöngu heima-
markað, var útkoman hræðileg.
Það er skiljanlegt, að verka-
fókið heimti, að fiskurinn sé lagð-
ur á land hérlendis, þegar ekkert
er að gera og vinnulaun við að
fullnýta t.d. 150 tn. togarafarm
er sjálfsagt einar 100 þúsund
krónur, þegar allt kemur til
alls. Og það er líka skiljan-
legt, að í slíku gjaldeyrishungri,
sem hér er, sé lögð áherzla á þá
hagnýtingu aflans, sem skilar
mestum gjaldeyri, en það er vafa-
lítið veiðar fyrir innlendan mark-
að.
Engu að síður geta menn sett
sig í spor útgerðarmannsins og
sjómannsins, en siglingar gefa
þeim áreiðanlega meiri tekjur.
Söluverðið á erlendum markaði
á óunnum fiskinum er ekki miklu
lægra og stundum ekkert lægra
en á flökunum, þegar tekið er til-
lit til þess, að 3—4 kg. af fiski
þarf í 1 kg. af flökum. Og hvernig
á líka útgerðarmaðurinn að
greiða 10 þúsund krónur á dag
fram yfir tekjurnar, ef fullyrðing
útgerðarmannsins um 150—200
þúsund króna tap á túr fyrir inn-
lendan markað er rétt. Og sjálf-
sagt er hún ekki fjarri sanni eins
og aflabrögðum er háttað nú.
Það er engin lausn á þessu
máli að banna togurunum að
sigla í þeirri von, að þeir landi
innanlands. Þeir geta það ekki.
Bankanir myndu ekki lána þeim
í slíkan taprekstur, og hvar ætt.u
þeir að taka féð. Öll togaraút-
gerðin að þrotum komin. Sjó-
mennirnir þurfa vitaskuld sitt 'um
leið og þeir koma í land. Þá bíða
ekki olíufélögin. Þar er kraninn
ekki opnaður, nema aurinn sé
kominn á borðið. Og ekki geta
netjagerðirnar, kaupmaðurinn,
sem selur kostinn, eða smiðjurn-
ar beðíð deginum lengur.
Er það þá blekking og bar-
lómur, að tapið sé eins og sagt
er? Það er hægur vandinn, að
komast að raun um það. Ef einka
rekstrinum er ekki trútið, er
meira en helmingurinn af togur-
unum I eigu bæjarfélaga, og vart
eru þau sökuð um að gefa ekki
réttar uplýsingar.
Það er engin lausn á þessu
máli að svipta togarana, sem sigla
þeim styrk, sem þeir hafa. Það
myndi aðeins stöðva þá alla með
tölu. Það er ekki rekstrargrund-
völlur fyrir þá með veiðar fyrir
innlendan markað. Skip, sem
veiða fyrir innlendan markað ein
göngu, eru í ár vart með minna
en 1—IV2 millj. króna halla. Það.
að liggja við, er 36 m. Dýpi við
bryggjuna er 5 m um stórstraums
fjöru. Bryggjusmíðin hófst í júní
og er lokið fyrir nokkru. Vinna
við bryggjuna var áætluð kosta
760 þúsund krónur, en reyndist
nokkuð undir áætlun, sem er
sjaldgæft nú til dags. Bryggju-
smíðina annaðist Einar Sigurðs-
son skipasmíðameistari.
Eitt mesta vandamálið við
bryggjusmíði sem þessa er að
verja staurana fyrir maðkinum.
Er sett á það svokallað átuvar.
En þrátt fyrir skaðsemi og áleitni
maðksins, er þó þarna bryggja,
sem byggð var um aldamótin og
enn í notkun.
í undirbúningi er bygging fé
lagsheimilis. Hefur verið viðað að
efni, og mun ætlunin að steypa
grunninn í haust. Er þetta ný gerð
félagsheimila, a.m.k. á Austur-
landi.
Þá hefur vérið unnið að endur-
bótum og nýlagningu vega báð
um megin fjarðar og steyptar
þrjár 8 m brýr fyrir fjarðarbotn-
inum. Nú er aðeins ólagður 5—6
km vegarspotti milli Stöðvarfjarð
ar og Breiðdalsvíkur, og er þá
fært þá leiðina til Hornafjarðar.
En fyrir Fáskrúðsfirðinga og
aðra sunnfirðinga styttir vegur
þessi leiðina til muna á móti því
að fara upp Hérað og Breiðdals-
heiði eins og nú er gert.
í strjálbýlinu er jafnan mikill
áhugi á samgöngubótum, og er
það einkum tvennt í þeim mál-
um, sem mikill áhugi er á. Að fá
veginn norður lagðan með sjó
fram og losna þannig við fjall-
veginn, en það myndi auðvelda
mjög allar samgöngur að vetrar-
lagi, þar sem sá vegur yrði snjó-
léttur og hér um bil alltaf fær.
Hitt er það að fá byggðan flug-
völL
4 íbúðarhús eru í smíðum, 3 frá
fyrra ári og eitt í ár. í kaupstaðn-
um eru tvö frystihús, og hafa þau
fryst í ár milli 20 og 30 þúsund
kassa af fiskflökum hvort. Þá
er þar fiskimjöls- og síldarverk-
smiðja, sem getur brætt um 800
mál af síld. Ennfremur vélsmiðja.
Margir vélbátar' hafa verið
smíðaðir í Fáskrúðsfirði við hinar
erfiðustu aðstæður af hinum I sem ætti að gera, er að hækka
styrkinn í einni eða annarri mynd
til þessara skipa um a.m.k. 3000
krónur á dag, en láta hann standa
óbreyttan hjá þeim, sem sigla.
Þarna myndi því vera svarað
til, að með þessu færu togararnir
með fiskver'cSið raunverulega upp
fyrir bátana. En það er enginn
mælikvarði á, hvað togararnir
þurfa, en sannar einungis það,
sem hér hefur verið haldið fram,
að starfsskilyrði bátanna eru
engan véginn viðhlítandi.
Norðmenn endurbæta
dýptarmælinn
Norska hafrannsóknarskipið
G. O. Sars hefur nýlega gert til-
raunir með nýja gerð af berg-
málsdýptarmælum. Aðalkostur
þessara mæla er sá, að þeir sýna
fisk við botn með miklu meiri
næmleik en áður. Þannig er hægt
að sjá fisk, sem er 1—2 faðma
frá botni, á 200 faðma dýpi. Fisk-
ur, sem áður hefur ekki verið
unnt að merkja, kemur greini-
lega fram á þessum mæli, þar eð
botninn sést sem hvít lína.
Sjómenn, sem hafa séð hvernig
tækið vinnur, eru sannfærðir um,
að hér sé um mjög mikilvæga
framför að ræða fyrir línu- og
togveiðar.
Það er Simonsen Radio a/s, sem
hefur smíðað tækið.
Samkeppni í flökun
fór nýlega fram í Grimsby. Dóm-
ararnir voru nokkrir forystu-
menn í fiskiðinaðinum frá helztu
fiskibæjum Bretlands. Yfir 400
áhorf andur voru viðstaddir
keppnina, en í henni tóku þátt 9
orkufræðings og spurði frétta af
félögum og skoðunum þeirra.
Blaðamaðurinn spurði, hvort
hættan væri nú minni en áður,
að tjón hlytist af kjarnorkutil-
raunum.
„Haéttan er engu minni í dag
en fyrir 12 árum“, svaraði Langs-
dorf. „Þvert á móti. Mestu hrak-
spár okkar hafa reynzt réttar“.
Langsdorf skýrði nú blaða-
manninum frá því, að kjarnorku-
fræðingar fyndu til ábyrgðar
gagnvart mannkyni um þúsundir
ára fram í timann. Það væru
ekki aðeins skaðleg áhrif á sam-
timamenn eða næstu kynslóð,
sem yllu þeim áhyggjum, heldur
afleiðingar næstu árþúsundin.
Langsdorf heldur áfram:
„Þetta er ekki auðskilið venju-
legu fólki. Þér liggið andvaka
á nóttunni vegna tannpínu eða
vegna þess, að barni yðar geng-
ur illa i skóla eða vegna fjár-
hagsörðugleika fjölskyldunnar.
Þér verðið ekki andvaka af um-
hugsuninni um það, að erfðir
tortými mannkyni eftir þrjú
þúsund ár“,
Það er skylda þjóðanna að
hugsa langt fram í tímann, bæt-
ir Langsdorf við. Einstaklingur-
inn hugsar um stutt árabil. Hann
er líka áhrifalaus um önnur eins
mál og þetta. Þjóðir heims verða
að koma sér saman um lausn til
varnaðar.
Langsdorf gat þess, að kjarn-
orkukönnuðir við Chicago-há-
skóla hafi látið til sín heyra þeg-
ar eftir Hiroshima og Nagasaki.
„Okkur fannst það skylda okkar
að láta skoðanir okkar í ljós við
almenning, og við vorum sann-
færðir um, að vísindamönnum
bæri skylda til að láta sig skipta
þjóðfélagslegar afleiðingar vís-
indanna. Við vissum, að landi
okkar var hætta búin, ef Þjóð-
verjum tækist að búa til atóm-
sprengju. Við reyndum að- gera
okkur í hugarlund, hvenær Rúss-
um tækist að búa til sprengju.
Sumir sögðu eftir 50 ár, aðrir eft-
ir 20. En Rússar bjuggu til
sprengju eftir fjögur ár“.
Lengra var samtal þeirra ekki.
Það þarf engra skýringa við. Sú
kenning um manninn, sem dregin
verður af þessum línum og ekki
af einhverjum „úreltum miðalda-
kreddum" er hin raunsæja kenn-
ing Biblíunnar um manninn. Á
karlmenn og ein kona, sem var
úrval úr upphaflegum þátttak- j sjálfri sigurgöngu mannsandans
endum. Flökuð u 30 kg. af
skarkola og 63 kg. af þorski. Skar
kolarnir voru 14, og tók flökun
þeirra 14 mínútur, en 10 mínútur
að flaka þorskinn.
Hvert flak var athugað ná-
kvæmlega, og tók 2 stundir að
kveða upp úr um úrslitin. Hlut-
skarpastur varð maður að nafni
Dickson, og fékk hann farand-
bikar og annan minni til eignar
eftirlíkingu af hinum, og £100.
Konan varð 8. í röðinni. Væri
ekki ráðlegt að koma á slíkri
keppni hér?
um heim vísindanna eru augljós
ummerkin, að hvert verk manna,
jafnvel hið fullkomnasta, er í
eðli sínu ófullkomið, þ. e.- synd-
ugt, vegna þess að hver sigur er
einhverjum eða einhverju ósig-
ur. Þessi er hinn ótvíræði vitn-
isburður geislavirkninnar.
Bjartsýni Biblíunnar á erindi
til vor á þessum dögum, því hún
byggir ekki á blindni „frjáls-
lyndis" síðustu aldar heldur á
raunsæi atómaldar um eðli
mannsins. Guð einn er frelsari,
hvorki maðurinn né vísindin.