Morgunblaðið - 03.11.1957, Blaðsíða 24

VEÐRIÐ
VEÐRIÐ: Norðaustan kaldi eða
stinningskaldi, léttskýjað.
Reykjavíkurbréf
Sjá blaðsðu 13.
Reykvíkingar minnast i dag
ungversku byltingarinnar
Endurminningar Sveins
Björnssonar forseta
Kome úf 20. nóvember hjá ísafoldar-
Útlagaskáldið Falúdi komið frá London
til oð tala á fundi kl. 2 i Gamla Bió
UNGVERSKA ljóðskáldið George Falúdi kom til Reykjavíkur síð-
degis í gær. Hann dvelst hér í 3 daga og talar kl. 2 í dag á fundi
Gamla Bíói, þar sem minnzt verður ársafmælis ungversku bylt-
ingarinnar. — Félagið Frjáls menning stendur fyrir fundin-
um og auk hins ungverska útlaga munu þeir Gunnar Gunnarsson
og Kristján Albertsson taka til máls. Gísli Magnússon leikur ung-
versk lög á píanó. Aðgangur að
heimill.
Skáld í útlegð
Blaðamenn voru kynntir fyrir
Falúdi stuttu eftir að hann kom
til Reykjavíkur. Hann er hvik-
legur maður á miðjum aldri og
talar með reiðilausum ákafa um
örlög þjóðar sinnar. „Við heyjum
frelsisstríð á hverri öld. í hvert
skipti bætast nokkrir dagar við
hinar fáu frelsisstundir í 1000 ára
sögu okkar.
En við töpum alltaf. Byltingin
var e. t. v. vonlaus frá upphafi,
en hún var ekki þýðingarlaus.
Hún var eins og klukkuhringing,
aðvörunarmerki til allra þjóða
um að vera á verði gegn því, sem
gerir lífið óbærilegt. Við getum
hugsað margt um það sem hefði
getað orðið, en við vitum, hvað
varð.
Það er erfitt að segja hvað
framtíðin ber í skauti sínu. Við
munum þó, að Kossuth fór í út-
legð fyrir rúmum 100 árum, árið
1849. Hann dó árið 1804, og var
þá enn í útlegð. Mín útlegð getur
orðið löng.“
Skáld og heimspekingur
George Falúdi er fæddur í
Búdapest, þar sem faðir hans
var prófessor. Hann stundaði
nám í heimspeki við háskólana
í Vín, Berlín, París og Bologna,
en settist að námi lokhu að í
ættborg sinni og fékkst við ljóða
gerð og þýðingar. Hann þýddi
ljóð eftir Villon, Shakespeare,
Heine, Björnson og Bellman.
Auk þess hefur hann þýtt skáld
söguna Niels Lyhne eftir J. P.
Jacobsen. Ljóð Falúdi hafa kom-
ið út í 8 kvæðabókum.
Landflótta hið fyrra sinnið
Falúdi fór frá Ungverjalandi
1938. „Ég vildi berjast með lýð-
ræðisþjóðunum, fór til Parísar
og þaðan til Marokkó árið 1940,
en var settur þar í fangabúðir.
Það stóð þó ekki lengi, og síðar
var ég boðinn til Ameríku. Þar
var ég í innflytjendavarðhaldi í
2 mánuði á Ellisey. Góðar mót-
tökur það!
Eftir það gaf ég mig fram til
þjónustu í Bandaríkjaher og var
í honum í 3]/fe ár.
Árið 1946 fór ég heim til Ung-
verjalands. Var ég kallaður til yf-
irmanns áróðursdeildar kommún
istaflokksins, sem bað mig að ger
ast leynilegur meðlimur flokks-
ins og vinna fyrir hann. Launin
voru m.a. 16 herbergja íbúð. Ég
Orðsending frá
Morgunblaðinu
VEGNA inflúenzuraraldurs
vantar börn til blaðburðar
Meðan þannig stendur a þarf
blaðið að fá börn og unglinga
til að hlaupa í skarðið og taka
að sér biaðburð
Börn þau, sem vilja hjálpa
til eru vinsamlegast beðin að
hringja til afgreiðslu Morgun-
blaðsins, simi 22480, eða koma
og tala við afgreiðsluna Aðal-
stræti 6. ____
fundinum er okeypis og öllum
George Falúdi
á Reykjavíkurflugvelli í gær.
stóð á þessum tíma nálægt komm
únistum, ep hafði þó verið í
sósíaldemókrataflokknum fyrir
stríð. Ég fór til aðalstöðva míns
fyrri flokks og þar var mér ekki
heitið neinum fríðindum, en boð
in staða sem bókmenntaritstjóri
við blað hans. Ég tók við rit-
stjórastöðunni.
Fangavist
Árið 1950 var ég boðinn til
Tékkóslóvakíu og lagði af stað
með blessun og fulltingi hinna
kommúniátísku stjórnarvalda. Á
landamærunum var ég handtek-
inn og ákærður fyrir tilraun til
að flýja land. Var ég í fangelsi
næstu árin, og var m.a. kærður
fyrir að vera njósnari Ameríku-
manna.
Ég var aldrei dreginn fyrir
opinberan dómstól, heldur sett-
ur í illræmdustu fangabúðir
Ungverj alands. Þar vorum við
1700 saman, höfðum engar bæk-
ur, engin blöð, engin skriffæri,
engar upplýsingar voru gefnar
um okkur og okkur var ekkert
sagt utan úr heimi. Pyndingarn-
ar gátu gengið svo langt, að
menn væru negldir standandi við
borð, og því svo sparkað til á
gólfinu. Vinur minn einn, sem
neitaði að játa á sig sakir, var
barinn, unz hann missti vitið.
Hann var 2 ár að deyja og á
nóttunni heyrðum við hann gráta
í klefa sínum.
Þegar Nagy kom til valda í
fyrra skiptið, 1953, vorum við
látnir lausir. Þegar við fórum út
stóðu verðirnir við dyrnar,
hneigðu sig, réttu fram hendurn-
ar og sögðu: „Við biðjum yður
að fyrirgefa okkur“. Enginn tók
í hendur þeirra. Síðar voru mér
boðnar 300 þús. flórínur í bætur
fyrir fangavistina, en ég kaus
að lifa á þýðingum.
í útlegð á ný
Eftir byltinguna hófst svo önn-
ur útlegð mín. Ég er nú í London,
þar gefum við út Irodalmi Ujság,
Bókmenntablaðið. Það kemur út
hálfamánaðarlega þar eins og
það gerði fyrir byltinguna í Ung
verjalandi, er það var gefið út
þrátt fyrir fjandskap stjórnar-
valdanna og rifið út svo að á
ritstjórnarskrifstofunum var
stundum ekki nema eitt eintak
til af síðasta tölublaði. í London
vinnum við saman blaðamaður-
inn Páloczi-Horváth, rithöfund-
arnir Paul Ignotus og Paul
Tabori, stjórnmálamaðurinn og
rithöfundurinn Imre Kovacs og
Stalinverðlaunahafinn Tamas
Aczel. Ég veit ekki, hvenær við
sjáum aftur landið á krossgöt-
um Evrópu“.
í dag talar George Falúdi um
ungversku byltinguna og afleið-
ingar hennar, og Reykvíkingar
ættu að fjölmenna í Gamla Bíó
klukkan 2.
prentsmiðju
N Ú IN N A N skamms munu koma út Enðurminnlngar Svelns
Björnssonar, fyrsta forseta tslands, á vegum Isafoldarprentsmiðju.
Fétur Ólafsson, forstjóri tsafoldar, og Sigurður Nordal, prófessor,
sem séð hefur um útgáfu ævisögunnar, skýrðu blaðamönnum frá
þessu í gær. Ævisagan mun verða um 350 blaðsíður að lengd. Er
hún öll rituð á Bessastöðum af Sveini Björnssyni sjálfum á árunum
i942—1950. Hér er um að ræða eina merkilegustu ævisögu, sem
rituð hefur verið á íslenzku.
Kemur út 20. nóvember
Endurminningar Sveins Björns
sonar koma út hinn 20. nóvember
nk. Nær ævisagan fram til árs-
ins 1941 eða til þess tíma er
Sveinn Björnsson var kjörinn
ríkisstjóri.
Ævisagan skiptist í kafla og
nær yfir bernskuár höfundar,
skólaár, háskólaár, málflutnings-
ár í Reykjavík o. s. frv. Enn-
fremur er þar sagt frá síðustu
æviárum föður höfundar, Björns
Jónssonar, ritstjóra ísafoldar, lýst
hinni gömlu Reykjavík og fjöl-
rnörgu er snertir sögu lands og
þjóðar.
I endurminningunum er einnig
merkileg frásögn af fyrsta sendi-
herratímabilinu í Kaupmanna-
höfn og framhaldi þess allt fram
Biðskák varð hjá
Friðrik og Ivkov
WAGENINGEN 2. nóv. — Reuter
í 4. umferð svæðakeppninnar í
Hollandi fóru leikar þannig:
Friðrik Ólafsson — Ivkov
(Júgóslavíu) biðskák.
Larsen (Danmörku) vann Tro-
ianescu (Rúmeníu).
Nipehaus (Vestur-Þýzkal.) —
Trifunovic (Júgóslavíu) biðskák.
Kolarov (Búlgaríu) — Stál-
berg (Svíþjóð) jafntefli.
Lindblom (Noregi) — Teschn
er (V.-Þýzkal.) biðskák.
Clarke (Bretlandi) — Hannin
en (Finnl.) biðskák.
Orbaan (Hollandi) — Duck-
stein (Austurríki) biðskák.
Szabo (Ungverjal.) vann Uhl-
mann (Austur-Þýzkal.).
Donner (Hollandi) — Alster
(Tékkósl.) biðskák.
Staðan er þá þannig eftir 4.
umferð: Szabo 4 v., Uhlmann og
Larsen 3 v., Alster, Donner, Duck
stein og Friðrik 2 v. og eina bið-
skák.
Vel fagnað
MOSKVU, 2. nóv. — Krúsjeff
tók í dag á móti Abdel Hakim,
yfirhershöfðingja Egyptalands.
Kom Egyptinn flugleiðis til
Moskvu. Malinowsky sá er tók
við embætti landvarnarráðherra
af Zhukov, var viðstaddur.
Sluppu ómeiddir
KARACHI, 2. nóv. — Tveggja
hreyfla portugölsk flugvél rakst
í dag á byggingu eina á flugvell-
inum í Karachi. Skeði þetta er
vélin lenti.
Tuttugu og fjórir farþegar og
áhöfn vélarinnar sluppu lítt eða
ekki meiddir eh flugvélin er tal-
in ónýt. — Reuter.
til Srsins 1940 er Svelnn Björns-
son fluttist heim til íslands að
nýju. Fór hann þá um Þýzka-
land, ítalíu og Bandaríkin til Ts-
lands.
Sjálfstæðismálið
og samningagerðir
Ævisaga Sveins Björnssonar
varpar ljósi yfir sögu sjálfstæðis-
málsins hin síðustu ár, margvís-
legar samningagerðir og utan-
ríkisviðskipti, sem hann tók þátt
í fyrir hönd íslánds. Mun henn-
ar beðið með mikilli eftirvænt-
ingu af miklum fjölda Islendinga.
Sveinn Björnsson hafði sjálfur
ritað formála að endurminning-
um sínum, en Sigurður Nordal
ritar eftirmála, sem er um 8 bls.
að lengd. Felast í eftirmálanum
skýringar á útgáfunni.
Tónlistarhöll
valinn staður
Skipulagsnefnd bæjarins hefur
staðsett væntanlega tónlistar-
höll. Gerði nefndin það að tillögu
sinni að höll þessi, sem Tónlist-
arfélagið hyggst reisa, fái lóð
við Suðurlandsbrautina, að norð-
anverðu við hana, á móts við
Grensásveginn.
A sl. vori voru sett ný lög um Háskóla íslands. Þar er m. a. ákvæði um aí fulltrúi stúdenta skuli
taka sæti í háskólaráði. Fulltrúinn skal kosinn af stúdentaráði, og fór sú kosning fram í fyrsta
skipti nýlega. Var Bjarni Beinteinsson stud. jur. einróma valinn til starfans og sat hann háskóla-
ráðsfund í fyrradag í fyrsta sinn. Myndin er tekin á fundinum; og sjást á henni (talið frá vinstri):
Björn Magnússon prófessor (forseti guðíræðideildar), dr. Snorri Hallgrímsson prófessor (forseti
læknadeildar), Magnús Torfason prófessor (forseti lagadeildar), dr. Trausti Einarsson prófessor
(forseti verkfræðideildar), dr. Þorkell Jóhannesson prófessor, háskólarektor, prófessor Pétur Sig-
urðsson, háskólaritari, dr. Símon Jóh. Agústsson prófessor (forseti heimspekideildar) og Bjarnl
Beinteinsson, fulltrúi háskólastúdenta. (Ljósmynd: Studio)