Morgunblaðið - 03.11.1957, Blaðsíða 17

Sunnuctagúr 3. nóvember 1957
MORCJllSBT 4ÐIÐ
17
Páll Pálsson, kennari:
Ríkisstofnun og menn við
missiraskipti
SVO mjög og oft sem menn hafa
gjört hverir öðrum bölvun, má
þó einnig sjá hið gagnstæða. Og
víst er það ein stofnun í landi
voru, sem sannarlega veitir oss
margháttaða gleði, fróðleik og
skemmtun. Stofnun sú er ekki
alltaf öfundsverð af viðleitni
sinni. Hún mætir oft kulda og
óréttmætum aðfinnslum. Samt er
það ekkert vafamál, að stofnun-
in lætur í té að ýmsu leyti góða
og ódýra þjónustu, því að stað-
reynd er það, að sú mikla þjón-
usta er seld, en mjög vægilega.
Og nú er oss lofað því, að í vet-
ur skuli mun meira fyrir oss
gjört en verið hefur. Þessa hluti
ber að meta og þakka, og þá
ekki sízt, þegar nöldurtízka herj-
ar á þjóðfélag vort.
Hér er sem sé um að ræða
Ríkisútvarpið íslenzka, en mál-
efni þess geta verið vor málefni
og vor málefni geta verið þess
málefni, þó aldrei frekar en þeg-
ar útvarpið flytur oss fréttir eða
ræðir við oss um andleg mál,
því ekki lifir maðurinn á einu
saman brauðinu eins og mörgum
er kunnugt.
Segjast verður það þó strax
eins og er, að oft er til óþæginda
nokkurra, hve fréttir útvarpsins
eru stundum ófullnægjandi, ólíf-
rænar, ónákvæmar og illa samd-
ar. Eða hvernig er t. d. hægt
í aðalfréttatíma kl. 20, kvöld eft-
ir kvöld, að afgreiða allar er-
lendar fréttir á 4 mínútum?!
Til hins mesta hagræðis og
ánægju verður það, þegar lag-
færingar nokkrar fást á þessu.
Þá skal hér lítillega drepið á
einn veigamikinn þátt í starf-
semi útvarpsins. Það eru þulirn-
ir.
Sá langglæsilegasti þeirra er
núna Ragnar Árnason. Er rétt að
leggja áherzlu á þetta, þar eð
hjá honum fer saman: Karl-
mannleg, en þægileg rödd. Hann
er fluglæs og með afbrigðum
skýrmæltur. Gildir einu, hvort
um er að ræða miðhluta orða
eða setnihga, upphaf þeirra eða
endingar, allt heyrist þetta jafn-
vel og greinilega, „ekkert er
klippt af eða g!eypt“ og kemur
það af því, að maðurinn hefur
algjört vald á máli, rödd og
lestri. Af þessu leiðir svo þá stað-
reynd, að blærinn á lestri Ragn-
ars er allur glæsilegur og hinn
hressilegasti. Þegar ég sagði, að
Ragnar væri fluglæs, þá gerði
ég það af tveim ástæðum: í
fyrsta lagi af því, að hann er
það og í öðru lagi vegna þess,
að sumir eru það ekki. Fátt er
ömurlegra á að hlýða en þul,
sem aldrei kemst klakklaust í
gegnum einn einasta fréttalestur,
sakir mislestrar og hvers kyns
ruglings, eða þá þul, sem svo
er nefmæltur, að úr verður einn
mikill og dimmur sónn eða belj-
andi, þar sem fátt orða verður
greint, eða þann þul, sem smjatt-
ar á undan og eftir vel flestu
þvi, sem hann segir. Jón Múli
Árnason er prýðilegur þulur og
í mikilli framför. Thorolf Smith,
sem les stundum fréttir, er einnig
ágætur. Sérstaklega fer hann þó
vel með fréttalestur. Guðrún
Erlendsdóttir heyrist nú aftur í
útvarpinu og er það fagnaðar-
efni, enda ætti hún ekki þaðan
að hverfa í bráð. Rödd hennar
er einkar viðfeldin. Um tíma virt-
ist eitt ætla að há henni nokkuð.
Það var þetta: Að snarþagna sem
snöggvast í miðri setningu. Gat
það bent til þess, að lesturinn
væri ekki nógu öruggur. Guðrún
hefur nú hafið sig frá þessu og
les af miklum skörungsskap og
röskleik. Bæði lestur auglýsinga
og stjórn sumra þátta m. m.,
hefur sannað, að hún er á „heims-
mælikvarða“ og kvenþulir hafa
ekki gerzt betri síðan Sigrún
Ögmundsdóttir starfaði við út-
varpið af alkunnri prýði. Þekk-
ing og menntun Guðrúnar veld-
ur því, hve jafnvíg hún er á ís-
lenzkt mál sem erlendar tungur.
Nú er það kunnugt, að góðar
kvenraddir, er hljóma vel I út-
varpi, eru mjög vandfundnar.
Hin hispurslausa, glæsilega og
viðfelldna rödd Guðrúnar á þar
því mjög vel heima.
Hugleiðingu við missiraskiptin
flutti að þessu sinni séra Jakob
Jónsson. Kom hann nú vegna
forfalla annars. Séra Jakob hef-
ur því haft lítinn eða engan tíma
til undirbúnings, en ekki kom
það að sök, enda séra Jakob þjóð-
kunnur mælsku- og gáfumaður.
Hann er aðeins miðaldra, en á
langt og merkilegt starf að baki.
Það er í raun og veru ótrúlegt,
hve miklu hann hefur annað
bæði í kirkju og utan, sérstak-
lega þegar á það er litið, að
áhuga og skilningi manna á and-
legum málum virðist mjög hafa
hrakað. Nú er starfi prestsins
yfirleitt lítill gaumur gefinn,
nema þá helzt, ef einhver fær
löngun til þess að hindra það
eða lítilsvirða. Og hér í fólks-
fjöldanum, innan um sinnuleys-
ið og doðann, er einmitt gott að
hafa presta með slíkan starfs-
feril að baki, er sýnir augljós-
lega, að sanngirni og hjálpsemi
skipa þar öndvegið. Kæruleysi
biður alltaf einhvern tíma ósig-
ur fyrir starfi þeirra. Slíkur
prestur óskaði oss í snjöllu máli
góðs vetrar.
Að lokum skal svo drepið á
atburð, er gerðist á annan vetr-
ardag. Slíkt gerist oft með öðrum
þjóðum, en furðu sjaldan hér.
Guðfræðiprófessor prédikaði í
Dómkirkjunni og var því útvarp-
að. Víða erlendis þykir það
sjálfsagt, að kennarar í guðfræði
prédiki í kirkjum, t. d. Karl
Barth og Brunner í Sviss og
fleiri. Þá fær almenningur að
fylgjast miklu betur með því,
sem gerist í sjálfri guðfræðinni.
Prófessor Björn Magnússon á
skilið þakkir fyrir missiraskipta-
prédikun sína, þar sem hann
flutti sem snöggvast guðfræðina
„af Melunum og niður í bæ“, og
raunar lengra. M. ö. o. hér á
landi veit almenningur, að guð-
fræði er kennd í Háskóla íslands.
Og svo heyra menn í þessum eða
hinum, sem þar hefur lært. En
það er ekki nóg. Miklu meira
verður þetta lifandi, þegar
prófessorarnir koma sjálfir og
tala við landslýðinn. Prófessor
Björn er sístúderandi og fer þá
ekki hjá þvi, að menn fái að
heyra „eitthvað nýtt“, þegar slík-
ir menn tala, en það er nú ein-
mitt það, sem fólkið segist vilja.
Það vill heyra eitthvað nýtt. Nú
var prédikun prófessors Björns
líka þannig, að í henni var eitt-
hvað nýtt. Ekki svo að skilja,
að þar hafi verið á ferð ný kenn-
ing. Kenningin var sú sama og
verið hefur og þannig verður
hún, en hvað sannleiksgildi og
lífskraft hennar snertir er hún
þó ætíð ný, þ. e. a. s. allir, þeir,
sem farnir eru, þeir, sem nú eru
uppi og hinir óbornu haía sömu
þörf fyrir þessa kenningu, í þeim
skilningi verður hún alltaf ný.
Hins vegar fá menn að heyra ný
sjónarmið og nýjar stefnur inn-
an guðfræðinnar, þegar þeir vísu
láta sjálfir ljós sitt skína og er
þá gott að heyra til sannleiks-
elskandi og heilsteyptra manna
eins og prófessors Björns Magnús
sonar. Hann lagði út af guð-
spjalli 19. sunnudags eftir trini-
tatis, Matt. 9, 1—8, þar sem
Jesús segir við lama manninn:
Syndir þínar eru fyrirgefnar.
Prédikun prófessorsins var raun-
sæ og ekki flutt með vangavelt-
um eða vafasömu orðskrúði.
Hánn varaði við dómsýki, benti
réttilega á staðreynd hjálpræðis-
ins og sýndi ljóslega fram á al-
gjört gildi trúarinnar og kær-
leika Guðs, sem engum bregzt.
Prófessor Björn á mikið starf að
baki í þágu kirkju, vísinda og
mannúðar og er hverju góðu og
göfugu máli þarfur.
Hugleiðingar þessar verða nú
ekki lengri, en ítreka vil ég nauð-
syn þess, að guðfræðiprófessorar
vorir sjáist og heyrist oftar í
prédikunarstólum kirkna höfuð-
staðarins en verið hefur og mun
voru fátæklega kirkjulífi full
þörf þess. En þar sem alltaf virð-
ist vera þörf fyrir að lasta, nöldra
og þegja um það sem vel er, þá
eru línur þessar ætlaðar frekar
sem ádrepa og þakkir.
Annan vetrardag.
Páll Pálsson.
*
LESBÖK BARNANNA
Strúturinn R A S l\l U S
Rasmus sótti sér nú
sjónauka til að sjá, yfir
vígvöllinn. „Við skulum
ekki skjóta kúlum“, sagði
Rasmus, „við notum
vatn“. Svo sóttu þeir fíl-
inn Jumbó og létu hann
sjúga eins mikið vatn upp
i ranann og hann gat.
Hann sprautað'i öllu vatn-
inu yfir á ræningjaskip-
ið. Það var nú meiri bun-
an. „Hvað eigum við nú
að gera“, vældi páfagauk-
urinn, um leið og hann
fékk ærlegt steypibað yf-
ir sig.
Negrakonungurinn gat
ekki skilið, hvers vegna
Rasmus vildi endilega
(skjóta á ræningjaskipið
með vatni, en Rasmus
( sagði: „Bíðið þið bara við
i þangað til á morgun, þá
I skuluð þið fá að sjá nokk-
uð skrítiö.
Jumbó sprautaði nú
heilmiklu vatni yfir á skip
sjóræningjanna og þá
skeði nokkuð svo skrítið,
að Rasmus og félagar hans
fóru að skellihlægja. All-
ir sjóræningjar ganga
1 nefnilega á tréfæti og tré-
fæturnir gátu ekkl þolaö
! alla þessa vökvun; hugs-
I ið ykkur bara, þeir fóru
að vaxa og út úr þeim
komu litlar, grænar grein
með blöðum á. Ræningja
skipstjórinn og menn hans
| urðu ákaflega hræddir.
Trén héldu alltaf áfram
að stækka og þau uxu
j ræningjunum yfir höfuð.
Þeir gátu ekki hreyft sig
i öllum þessum skógi. —
Skip negrakóngsins var
úr allri hættu.
ykkar á Norðurlöndum.
Auðvelt er að fá, eftir aug
lýsingum í blöðum, penna
vini, sem hafa áhuga fyr-
ir frímerkjasöfnun —
Enskukunnátta opnar leið
ir til frímerkjaskipta á
þennan hátt 1 flestum
löndum heims, ekki hvað
sízt fyrir íslenzka frí-
merkjasafnara, þar sem
íslenzku merkin eru mjög
eftirsótt.
Ráðning á krossgátu
1. Sæll 4. rós 5. altan 7.
und 8. nári'.
Lóðrétt; 1. Sól 2. æstur
3 land 4. rann. 6. ani.
1- árg. if. Kitstjóri: Kristján J. Gunnarsson ★ 3. nóv. 1957.
Islenzku
ÍSLENDINGAR hafa frá
öndverðu verið mikil
sagnaþjóð. H^er kynslóð
héfur varðveitt hinn
bjarta kyndil sög-
unnar og fengið hann
börnum sínum til varð-
veizlu. Sagan var þeirra
dýrmætasti arfur.
Þess vegna á engin þjóð
eins góðar heimildir um
uppruna sinn og fyrstu
sögu eins og fslendingar.
En með hverjum hætti
hefur sagan varðveizt og
hverjum eigum við það
að þakka, að íslenzk börn
geta enn þann dag í dag
lesið um fyrstu íslenzku
landnámsmennina og
niðja þeirra, afreksmenn-
ina og kvenskörungana á
söguöld?
Þeirri spurningu verð-
ur aldrei að fullu svarað.
Við vitum ekki nöfn
þeirra, sem sömdu sögurn
ar eða skráðu þær.
Talið er, að, sögurnar
hafi fyrst lifað á vörum
fólksins og verið sagðar
mann fram af manni.
Þannig hafa þær sumar
fengið fasf form, og einn
lært þær af öðrum í tvær
til þrjár aldir, áður en
þær voru skráðar. En þeg-
handritin
ar ritlistin breiðist út,
verður mönnum ijóst, að
nauðsynlegt var að skrá
sögurnar niður, svo að
þær geymdust óbreyttar.
Fræðimenn hafa leitt að
því sterkar líkur, hvenær
ýmsar íslendingasögur
Munkur skrifar handrit
séu fyrst skráðar. Þannig
er t. d. talið, að Heiðar-
víga og Fóstbræðrasaga
séu ritaðar um 1200, Egils
saga um 1225, Laxdæla
um 1250, Njála um 1280
og Grettis saga um 1300.
Mest hefur verið ritað af
sögunum á 13. öld, en all-
margar eru þó yngri (frá
14. öld), svo sem Bárðar
saga Snæfellsáss, Víg-
lunds saga, Kjalnesinga
saga o. fl.
íslendingabók hefur Ari
fróði skrifað um 1130 og
Landnáma hefur líka ver
ið skrifuð á 12. öld.
Margar af íslendinga-
sögunum hafa vafalaust
verið skráðar af munkum
í klaustrunum. Einkum er
Þingeyrarklaustur, sem
er elzt klaustranna, stofn-
að 1133, frægt fyrir fræði
iðkanir og sagnaritun.
Aidrei verður það starf,
sem unnið var í klaustr-
unum, við að safna sam-
an sögunum og skrá þær,
fullþakkað. En margir
aðrir unnu einnig að þessu
verki. Ýmsir höfðingjar,
svo sem Snorri Sturluson
og Sturla Þórðarson, voru
sjálfir miklir sagnfræðing
ar og ritsnillingar. Aðrir
höfðu í þjónustu sinni
skrifara til að afrita hand
rit og safna mörgum sög-
um saman í eina stóra
bók. Frægasta bókin, sem
þannig er til orðin, er
Flateyjarbók, sem Jón
Hákonarson lét gera á síð-
ari hluta 14. aldar. Hún er
stærst af öllum fornu ís-
lenzku skinnhandritun-
um, sem varðveizt hafa.
Mikil vinna hefur ver-
ið að búa til Flateyjarbók.
Blöðin voru búin til úr
kálfskinnum og er brot-
ið svo stórt, að hvert
skinn nægði aðeins í tvö
blöð. Bókin er 450 blað-
síður eða 225 blöð og hafa
því farið hvorki meira né