Morgunblaðið - 11.05.1958, Blaðsíða 13

Sunnudagur 11. maí 1958
MORGVNBLAÐIÐ
13
i
A síSustu árum hefur Reykjavík stækkað svo mjög, aS gömlu garSlöndin, sem voru fyrir utan bæinn, eru nú komin inn í hann. Hefur því reynzt nauSsýnlegt aS fjar-
lægja þau þaSan. GarSeigendum hefur þó ekki veriS i kot vísaS, þar sem þeir hafa fengiS ný ræktarlönd. A myndinni til vinstri sér yfir hluta af garðlandinu við
Austurvcg skammt frá RauSavatni. A myndinni í miðju sést þegar verið er að flytja einn síSasta skúrinn úr Aldamótagörðunum, en ætlunin mun vera að gera svæð-
ið sunnan Hringbrautar allí til Háskólans samfellda grasbreiðu. Þó mun skólagörðunum ætlað þar eitthvert rum. A myndinni til hægri sér yfir hluta garðlandsins í
Borgarmýri við Vesturlandsveg.
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 10. maí
Vorkoma
og ræktun
Þó brugðið hafi til kulda nú
í vikunni sem leið, dylst þó eng-
um að vorið er komið og grund-
irnar fara að gróa, enda sést nú
að margir hér í höfuðstaðnum og
umhverfi hans eru farnir að taka
til vorverkanna. Víða er farið að
vinna nokkuð í görðum og hugsa
menn sér gott til að prýða kring-
um hús sín eða afla búsílags úr
matj urtagörðum.
í Reykjavík og kringum bæ-
inn, eru nú orðið geysistór garð-
lönd. GömuX garðlönd, svo sem
Aldamótagarðarnir, sem svo hafa
verið kallaðir, eru nú að fullu
og öllu lagðir niður en ný lönd
hafa jafnóðum verið tekin til
ræktunar og má nú sjá á sumrin
stór, græn svæði utan við bæ-
inn, þar sem kartöflugras og
rófukál þekur landið. Reykja-
víkurbær hefur með höndum
mjög víðtæka garðyrkjustarfsemi
sem áður hefur verið lýst hér í
blaðinu. Bærinn hefur stóra
blóma- og trjáræktarstöð og þar
eru aldar upp plöntur, sem síðar
eru gróðursettar í hinum ýmsu
görðum bæjarins, sem nú sru
orðnir til svo stórkostlegrar
prýði. En þó framlag Reykja-
víkurbæjar sjálfs til fegrunar
bæjarins sé mikið, er þó við-
leitni sjálfra bæjarbúa vitaskuld
þyngst á metunum, en þar er
um að ræða skrúðgarðana við
húsin og matjurtagarðana. Til
dæmis um að það er ekki neitt
smáræði, sem Reykjavíkurbúar
rækta, er að á sl. ári komu hér
upp úr görðum Reykvíkinga um
10 þúsund tunnur af kartöflum,
en á sl. sumri voru ræktaðar
matjurtir í 49 hekturum lands.
Tæplega 13 hundruð bæjarbúar
fengu sér þá úthlutaða garðbletti
til ræktunar. Þessar tölur tala
skýru máli um áhuga Reykvík-
inga á matjurtarækt og skrúð-
görðum við hús sín.
V erðbólguskrúf an
fær að snúast
Þegar þetta er ritað, voru hin-
ar nýju efnahagsmálatillögur
ríkisstjórnarinnar ekki enn komn
ar fram, og þeirra ekki von fyrr
en í næstu viku. Af fréttum er
öllum kunnugt um hið mikla þóf,
sem verið hefur innan hinnar
svonefndu 19 manna nefndar, en
þar hefur verið djúpstæður og
mikill ágreiningur um það,
hversu heppilegar tillögur ríkis-
stjórnarinnar væru.
En vafalaust koma tillögurnar
fram bráðlega og þar með er
nýrri skriðu verðhækkana æg
dýrtíðar hleypt af stað. Verð-
bólguskrúfan fær þá enn að snú-
ast og er ekki sjáanlegt, að ríkis-
stjórnin geti haft nokkurt vald
á henni. Efnahagsmálunum hefur
nú verið skotið á frest hvað eftir
annað. Fyrst var lausn þeirra
frestað með álögunum í árslok
1956 og aftur var þeim frestað
með jólagjöfinni frægu og enn
verður lausn málanna raunveru-
lega skotið á frest nú og þá
sennilega til haustsins. Þannig
virðist útlitið vera, þegar þetta
er ritað, en hins vegar virðist svo
sem kommúnistar vilji nú tengja
lausn efnahagsmálanna og land-
helgismálið saman þannig að ef
það er rétt, sem altalað er, má
segja, að ekki sé enn séð fyrir,
hver afdrif málsins muni verða
eða hvenær það verður afgreitt
endanlega.
CjaWeyrisskort-
urinn sverfur að
Á undanförnum mánuðum hef-
ur þess mjög orðið vart, að inn-
flutningur á ýmsum mjög nauð-
synlegum vörum er að stöðvast
eða er stöðvaður þegar, vegna
skorts á gjaldeyri. Gjaldeyrissala
bankanna hefur svo að segja ver-
ið stöðvuð nú um alllangan tíma.
Hið seinasta sem fréttist af þessu
er það, sem birt var í blaðinu
nú á föstudag, að útvegsmenn á
Akranesi hafa áhyggjur af að
það reynist ekki unnt að fá nauð-
synleg veiðarfæri og varahluti
til að búa bátana á síldveiðar í
sumar. Þess var ennfremur get-
ið að nú þegar hefði orðið drátt-
ur á, að ýmsir bátar gætu komizt
á reknetaveiðar vegna þess að
ýmsa hluti skorti, sem gjaldeyrir
hefir ekki fengizt til að kaupa.
Gjaldeyrissalan á fyrstu mán-
uðum ársins ber vott um það,
að mjög hefur verið óhagstæður
' ijöfnuðurinn. Við höfum á fyrstu
4 mánuðum ársins fengið gjald-
eyri sem nemur 365,9 milljónum,
en selt gjaldeyri, sem nemur
440,8 milljónum. Á sama tíma
í fyrra var innkominn gjaldeyr-
ir 423,8 milljónir, en seidur gjald-
eyrir 424,7 milljónir. Sést því, að
jöfnuðurinn er miklu óhagstæð-
ari en í fyrra. Gjaldeyrisöflunin
er nú líka mjög miklu minni en
í fyrra en gjaldeyrissalan meiri.
Allt eru þetta tákn á himni okk-
ar efnahagsmála, sem við meg-
um hvergi nærri loka augunum
fyrir. Við höfum áður haft
reynslu af tímum gjaldeyris- og
vöruskorts, tímum svartamark-
aðs og alls konar brasks, sem
fór fram í landinu. Svo gæti
virzt, sem þeir tímar væru ekki
langt undan nú, ef svo heldur
áfram, sem verið hefur. •
í þessu sambandi er ekki úr
vegi að minna á það, að á þeim
tveimur árum, sem liðin eru, síð-
an ríkisstjórnin tók við völdum,
hafa utanríkisskuldir okkar tvö-
faldazt. Þetta er ekki ófróðleg
staðreynd nú á sama tíma, sem
alltaf verður erfiðara og erfiðara
að fá gjaldeyri til kaupa á nauð-
synlegustu hluturn og innflutn-
ingur almennra nota- og neyzlu-
vara dregst sífellt saman.
Hver ber ábyrgð-
ina?
Þeirri spurningu er varpað
fram, hver beri ábyrgðina á því,
hvernig nú er komið í stjórn-
málalífi íslands, og þarf eng-
inn að leita svarsins við henm
— Ábyrgðin hvílir tvímælalaust
fyrst og fremst á Framsóknar-
flokknum. Þegar verkföllunum
miklu var skellt á vorið 1955,
reru Framsóknarmenn undir með
kommúnistum og studdu þá á
marga lund. Hermann Jónasson
hafði þá þegar ákveðið, að gera
þann draum sinn að veruleika
að ná undir sig ríkisstjórn ts-
lands ásamt með kommúnistum.
Grundvöllurinn undir þá valda-
töku kommúnista og núverandi
stjórn var lagður með verkföll-
unum 1955.
Eftir að verkföllunum lauk og
komið var langt fram á árið
1955 var augljóst, að afleiðingar
verkfallanna höfðu orðið enn
alvarlegri en menn höfðu jafn-
vel gert sér ljóst, meðan á þeim
stóð. Nú varð að finna leiðir til
þess að standa straum af þeim
auknu útgjöldum, og tilkostnaði,
sem verkföllin höfðu leitt af sér
og voru gerðar ýmsar ráðstafanir
í þeim efnum í árslok 1955. Það
jafnvægi, sem komizt hafði á í
þjóðarbúskapnum hafði raskazt
við verkföllin, og varð nú að
leggja nýjar álögur á þjóðina, þó
að þær sýnist ekki miklar ef
miðað er við það, sem orðið hef-
ur að fleygja í dýrtíðarhítina á
tímum núverandi stjórnar.
1 ársbyrjun 1956 gerðu Sjálf
stæðismenn tillögur um stöðvun
dýrtíðarinnar og voru sérfræði-
legir útreikningar og athuganir
þeim til grundvallar. Ef eftir
þeim tillögum hefði verið farið,
stæðum við ekki í efnahagsmál-
unum, þar sem við stöndum nú.
Þá væri dýrtíðin ekki á því stigi,
sem hún er, og þá hefðu álögurn-
ar, sem síðan hafa dunið yfir,
heldur ekki verið lagðar á. En
nú var svo komið að Hermann
Jónasson hafði náð undirtökun-
um innan Framsóknarflokksins.
Eysteinn Jónsson hafði lýst því
yfir eftir verkföllin, að allur
vandi hefði verið „tiltölulega við-
ráðanlegur" eins og hann orðaði
það, ef þau hefðu ekki komið til.
Eysteinn var áður ekki myrkur
í máli um það, að öll ábyrgðin
á því sem miður færi, félli á þá,
sem staðið hefðu að þessum verk-
föllum. En þungi áróðurs Her-
manns Jónassonar og hans fylk-
ingar innan Framsóknarflokksins
var nú orðinn svo mikill, að sú
skriða varð ekki stöðvuð. Ey-
steinn Jónsson, gekk líka fljót-
lega í lið með þeim sem máttu
sín meira í flokknum og varð nú
öflugur stuðningsmaður Her-
manns Jónassonar, og hélt nú
gagnstæðu fram við það, sem
hann hafði áður sagt. Framsókn-
armenn snerust á móti tillögum
Sjálfstæðismanna um stöðvun
verðbólgunnar, en það var ekki
fyrr heldur en að það var raun-
verulega ákveðið í innsta hring
flokksins að slíta stjórnarsam-
starfinu þá um vorið. Hér kom
nokkuð til greina hræðslan við
Þjóðvarnarflokkinn, enda spil-
uðu Hermann Jónasson og áróð-
ursmenn hans óspart á þær nót-
ur. Þeir töldu að til þess að koma
í veg fyrir, að Þjóðvarnarflokk-
urinn yki fylgi sitt í sveitum
landsins, væri nauðsynlegt að
breyta um stefnu, eins og það
var kallað, og gera bandalag við
kommúnista.
Svó urðu samstarfsslitin á þann
hátt, sem alkunnugt er. Fram-
sóknarmenn bera líka ábyrgð á
kosningasvindlinu 1956. Þeir bera
fyrst og fremst ábyrgð á Hræðslu
bandalaginu og þeir bera loks
framar öilum ábyrgð á því, að
kommúnistar sitja nú í stjórn ís-
lands en slíkt þekkist ekki í
nokkru lýðræðislandi á Vestur-
löndum. En það, að Framsókn-
armenn bera alla ábyrgð á þessu.
leiðir svo aftur af sér það, að
þeir bera meginábyrgðina á allri
þeirri stjórnarstefnu sem leitt
hefur okkur í það kviksyndi, þar
sem við erum nú, bæði út á við
og inn á við.
Það var einu sinni oft sagt,
að ef þjóðin ætti að lifa, yrði
kommúnisminn að deyja, en það
má með ekki minni rétti segja,
að ef heilbrigt stjórnmálalíf á að
geta þróazt á íslandi, verður
Framsóknarflokkurinn að detta
úr sögunni. Það virðist vera al-
veg augljóst, þegar þróun und-
anfarinna ára og áratuga í stjórn-
málunum er athuguð, að hja
Framsóknarflokknum er fyrst og
fremst að leita ástæðnanna til
flests af þvi, sem okkur hefur
verst farizt í þeim málum á liðn-
um tíma. Það má segja, að þetta
sé mikil staðhæfing, en hún er
sönn og þarf ekki að rekja málin
öllu lengra, heldur en þau þrjú
ár aftur í tímann, sem hér hefir
verið gert til þess að ljóst sé,
hvílíkur óhappaflokkur Fram-
sóknarflokkurinn er, og hve mik-
il og þung hans ábyrgð er. Við
þetta má svo bæta því, að afleið-
ingarnar af óhappaverkum Fram-
sóknarflokksins í íslenzkum
stjórnmálum, eru ennþá engan
veginn að fullu og öllu komnar
í ljós. Jafnvel þó' Framsóknar-
flokkurinn væri í dag sviptur
með einu bragði öllum áhrifum
á íslenzk stjórnmál, þá mundi
þjóðin þó ennþá lengi súpa seyð-
ið af því, hvernig sá flokkur hef-
ur stjórnað málum hennar nú á
undanförnum tveimur árum.
Dregur til tíðinda
í landhelgismálimi
Það líður nú vafalaust að því,
að teknar verði mikilsverðar
ákvarðanir um stefnu íslendinga
varðandi útvíkkun landhelginn-
ar. Nú rétt fyrir helgina komu
sérfræðingar þeir heim til Is-
lands, sem d<'alið hafa í Genf og
setið þar ráðstefnuna. sem öllum
er kunn af fréttum og ennfremur
kom utanríkisráðherrann tii
landsins frá fundi Atlantshafs-
banlagsins í Kaupmannahöfn.
Þegar þetta er ritað, hafa engar
endanlegar ákvarðanir verið
teknar hvað gert verði, en vafa-
laust verður þess ekki langt að
bíða að alþjóð verði kunnugt
hvað ofan á verður, eftir r.ð sér-
fræðingar og stjórnmálamenn
hafa borið ráð sín saman.
Það hafa verið uppi um það
háværar raddir meðal margra hér
á landi, að ríkisstjórnin hafi ekki
undirbúið frekari skref í land-
helgismálinu sem skyldi. Það er
áiitamál, hvort rétt hafi verið að
draga víkkun landhelginnar fram
yfir ráðstefnuna í Genf, ef þá
ákvörðun átti að taka. Ennfremur
virðist svo sem ríkisstjórnin hafi
algerlega vanrækt það mikil-
væga atriði að gera vinveittum
þjóðum okkar fyllilega kunnugt
um stefnu okkar og reyna að
tryggja okkur fylgi þeirxa Enn
íremur virðist það líka hafa ver-
ið vanrækt að undirbúa svo sem
skyldi sjálfa útvíkkun lar.dhelg-
innar og gæzlu hennar eftir að
ákvörðun um útvíkkunina
hefði verið tekin. Bæði þessi
atriði eru ákaflega mikilvæg og
hefði vafalaust mátt fremur
spara sér ýmsar þær yfirlýs-
ingar, sem bæði Lúðvík Jósefs-
son sjávarútvegsmálaráðherra og
Guðmundur í. Guðmundsson ut-
anríkisráðherra kepptust við að
gefa í Genf og tæplega munu hafa
bætt fyrir málstað okkar þar.
Það má vafalaust um það deila,
hversu hyggilegt það hefði verið
að gefa yfirlýsingar fyrirfram
um, að við mundum færa út land-
helgina. hvað sem aðrir segðu.
En það má segja, að allt heyri
þetta fortíðinni til og það vexti
nú á mestu að rétt sé haldið á
málunum í framtíðinni. Vmislegt
bendir þó til, að þar sé um nokk-
urt fálm að ræða, því vitað er að
sjávarútvegsmálaráðherrann
hafði ákveðið að yfirlýsing um
útvíkkun landhelginnar skyldi
gefin út 1. maí, en síðan var því
frestað til 5. maí og loks var því
enn frestað þar til utanríkisráð-
herrann kæmi úr siglingu sinni.
Óneitanlega ber þetta svip fálms
og hiks, sem hvorki er heppilegt
fyrir þetta mál né því samboðið.
Eftir NATO-
fundinn
NATO-fundinum í Kaupmanna
höfn er nú lokið og nefur skýrgla
frá samtökunum um fundmn ver
ið birt. Það liggur vitaskuid í aug
um uppi, að það er mjög tak-
markað, sem unnt er að fá fram
á svo stuttum tíma. Á siíkum
fundum kemur ekki annað til
greina en að leggja á ráðin cm
meginstefnu samtakanna út 4 við,
en síðan er það verkefni ráðs
Atlantshafsbandalagsins, sem
stöðugt hefur setu í París, að
ákveða í einstökum atriðum
hvernig þeirri stefnu verði uam
fylgt. Fyrsta skilyrðið til þess að
Atlantshafsbandalagið geti upp-
fyllt skyldur sínar, sem fyrst og
fremst felast í því, að tryggja
frelsi og öryggi hinna 15 þjóða,
sem að samtökunum standa, er
að þau geti haldið uppi einni og
sömu stefnu allra landanna út á
við og þá ekki sízt, hvað við-
víkur Sovétríkjunum. í Sovét-
ríkjunum hvílir ákvörðunin um
utanríkisstefnuna á einnx hendi
og þarf þar ekki annarra ráða
að leita. Vitaskuld er það mejra
en vafasamt hvort það er hag-
kvæmt, ef lengra er litið, að ui-
anríkisstefna stórveldis sé ákveð-
in af einum manni eða þá fá-
mennri klíku, þó hún vevði ef
til vill fastmótaðri á þann nátt.
En hinu verður ekki neitað, að
það er óhjákvæmileg nauðsyn
fyrir hinar 15 þjóðir Atlantshafs-
bandalagsins að koma sér saman
um sameiginlega stefnu gagnvart
Sovétríkj unum, sem ógnað hafa
og ógna enn frelsi margra Vest-
urlanda og halda uppi sífelldum
ái’öðri innan þeirra.
En svo er um stöðu bandalags-
ríkjanna innbyrðis. Hvert ríki
hefur í þeim efnum sína hags—
muni og sögulegar erfðir og venj
ur hafa þar mikið að segja. Það
er augljóst, að ekki getur verið
um tóma eindrægni að ræða
milli V estur-E vrópulandanna
innbyrðis, enda hefur það verið
svo, að þar hefur sitthvað bonð
á milli, þótt aldrei hafi verið neitt
nálægt því að samtökin biðu af
því varanlegt tjón. Þegar litið er
á fundinn í Kaupmannahöfn, er
sýniiegt, að hann hefur borið
Framh. á bls. 14