Morgunblaðið - 20.12.1958, Blaðsíða 3

Laugardagur 20. des. 1958
MORGUNBLAÐ1Ð
3
Öllum byggðarlögum Vestfjarða verði
hið tyrsta komið í samband við ak-
■ t*M J • þessarar tillögu, að Vestfirðingar
VGQQKGrTl lanasms eigi funan réu á i.vi ems cg aörir
^ landsmenn að njóta akvegasam-
Kjartan J. Jóhannsson og Sigurður S”£££
Bjarnason flytja báltill. þess efnis „ rf„
sé að athuga, hvort ekki geti ver-
ið hagkvæmt að láta vinna að
vegagerð í ákvæðisvinnu undir
eftirliti vegagerðar ríkisins.

Baldur Johnsen
Heilbrigði úr hafdjúpunum
Ný bók eftir Baldur Johnsen lækni
í GÆR var útbýtt á Alþingi til-
lögu til þingsályktunar um ak-
vegasamanband við Vestfirði.
Flutningsmenn eru Kjartan J.
Jóhannsson og Sigurður Bjarna-
son. Tillagan er á þessa leið:
Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að leggja fyrir vega-
málastjóra að hefja nú þegar
undirbúning eftirfarandi ráðstaf-
ana til þess að skapa akvegasam-
band við þau byggðarlög á Vest-
fjörðum, sem enn þá eru án sam-
bands við aðalakvegakerfi lands-
ins:
1. Að ljúka Vestfjarðavegi frá
Barðaströnd i Arnarfjörð á næsta
ári.
2. Að Ijúka vegagerð, er tengi
ísafjörð og nágrannakauptúnin
við sveitirnar við ísafjarðarljúp,
á ekki lengri tíma en 3 árum.
3. Að láta rannsaka, hvort
ekki sé hagkvæmt að vinna þess-
ar framkvæmdir eða einstaka
þætti þeirra í ákvæðisvinnu
undir eftirliti vegagerðar ríkisins.
Ríkisstjórninni skal heimilt að
verja fé úr ríkissjóði til fyrr-
greindra framkvæmda eða veita
ábyrgð fyrir lánum, sem kunna
að verða tekin til þeirra.
Svofelld greinargerð fylgir til-
lögunni:
Þrátt fyrir miklar íramkvæmd-
ir í vegamálum þjóðarinnar er
stór hluti Vestfjarða enn þá án
sambands við akvegakerfi lands-
ins. Er hér um að ræða lands-
svæði frá Arnarfirði að sunnan-
verðu ísafjarðardjúpi. í þessum
héruðum búa nú um 6000 manns.
Rikir mikil óánægja meðal Vest-
firðinga með það, hversu hægt
gengur að skapa nauðsynlegt ak-
vegasamband við landshluta
þeirra. Sætir það vissulega engri
furðu, þar sem greiðar samgöng-
,ur hljóta í öllum landshlutum að
vera hyrningarsteinn atvinnu- og
félagslífs fólksins.
í tillögu þessari er lagt til, að
ríkisstjórnin feli vegamálastjóra
að gera ráðstafanir til þess, að
lokið verði þegar á næsta ári
lagningu vegar úr Barðastrandar-
sýslu yfir í Arnarfjörð. Hefur
verið unnið að þeirri framkvæmd
undanfarin ár, og munu 13—14
km ólagðir á þessari leið. Með
nægum stórvirkum verkfærum
og vélum er fyllilega mögulegt
að ljúka vegagerðinni á næsta
sumri. Hefði þá akvegasamband
skapazt við alla Vestur-ísafjarðar
sýslu, ísafjarðarkaupstað, öll
kauptúnin í Norður-ísafjarðar-
sýslu og þær sveitir sýslunnar,
sem eru við utanvert ísafjarðar-
djúp. Væri að þessu stórmikil bót.
En jafnhliða er það skoðun
flutningsmanna, að brýna nauð-
syn beri til þess að leggja aukna
áherzlu á vegagerðina fram með
ísafjarðardjúpi. Vegur hefur nú
verið lagður nokkuð út með Mjóa
firði innarlega í Djúpinu. Enn
í GÆR var útbýtt á Alþingi sam-
hljóða nefndaráliti um tillögu til
þingsályktunar um námskeið í
meðferð fiskileitartækja, frá
fjárveitinganefnd.
Er það á þessa leið:
Nefndin hefur rætt málið á
nokkrum fundum og aflað sér
álits Fiskifélags íslands um það.
Fiskifélagið hefur haldið eitt
námskeið þess háttar, sem tillag-
an gerir ráð fyrir, og hefur nú
fleiri slík í undirbúningi, þótt
ekki sé fjárhagsgrundvöllur
þeirra tryggður.
fremur er vegur kominn milli
allra byggðarlaganna við utan-
vert ísafjarðardjúp, allt inn í
Álftafjarðarbotn. En frá Álfta-
fjarðarbotni í Mjóafjarðarbotn
eru um 100 km, og er aðeins
stuttur vegarspotti á þeirri leið,
frá bryggju í Ögri að brú á Laug-
ardalsá.
Með því að útvega aukinn véla-
kost og hækkaðar fjárveitingar
til þessarar vegagerðar ætti að
vera mögulegt að ljúka henni á
3—4 -árum. Má til dæmis gera ráð
fyrir, að mögulegt ætti að vera
að koma veginum út i Ögur á
næsta sumri.
Þá ber og nauðsyn til þess að
halda áfram vegagerðinni út með
norðanverðu ísafjarðardjúpi á-
leiðis til einnar nyrztu byggðar
héraðsins í Grunnavíkurhreppi.
Það er skoðun flutni.ngsmanna
í HÆSTARÉTTI var í gær kveð-
inn upp dómur í máli er risið
hefur út því hvort tæplega átta
ára telpa, sem verið hefur í fóstri
hjá ömmu sinni, skuli nú flytjast
þaðan til móður sinnar. Þau urðu
úrslit máisins í héraði og fyrir
Hæstarétti, að telpan litla skuli
enn um hríð dvelja hjá ömmu
sinni.
Það er móðir telpunnar sem
málið höfðaði. Konan, sem nú er
bandarískur borgari heitir Jó-
hanna Bjarney Júníusdóttir Rise.
En hún og Guðmundur Jónasson
Njálsgötu 52a hér í bæ slitu sam-
vistum árið 1954. Þau áttu þá
eina dóttur Kolbrúnu Þórunni,
sem fædd var 30. des. 1950. Telp-
an litla fylgdi móður sinni unz
það varð að samkomulagi
haustið 1955, að móðir Guðmund
ar, Þórunn Tómasdóttir sem býr
í Garðshúsum á Stokkseyri, tæki
telpuna til sín.
í febrúar 1956 giftist Jóhanna
Bjarney varnarliðsmanninum Ric
hard Rise og þau fluttust til
Bandaríkjanna. Þau hjónin hófu
athuganir á því sumarið 1956, að
fá Kolbrúnu Þórunni til sín. Jó-
hanna Bjarney Rise kom hingað
til lands síðsumars 1957 og ætlaði
að fá barnið, en faðir þess og
amma lögðust eindregið gegn því
að afhenda barnið og leitaði þá
móðir þess til dómstólanna og fór
þess á leit að barnið yrði tekið og
afhent henni með beinni fógeta-
aðgerð. Síðan vorið 1958 hefur
Jóhanna Bjarney Rise og maður
hennar búið suður í Keflavík, en
maður hennir er í þjónustu varn-
arliðsins á Keflavíkurflugvelli.
Hinn 1. nóvember síðastl. gekk
Nefndin telur, að brýn nauðsyn
sé að veita skipstjórnarmönnum
fiskiflotans alla þá kennslu í með
ferð fiskileitartækja, sem unnt er
og að námskeið þessi verði hald-
in hið fyrsta, er við verður kom-
ið, og svo víða á landinu, að ætla
megi, að þau geti náð til allra,
er þeirra vilja njóta.
í samræmi við það, að Fiski-
félagið hefur námskeið í undir-
búningi, og með tilliti til þess,
að líklegt má telja að fjárlagaaf-
greiðsla dragist eitthvað á lang-
1 DAG kemur á bókamarkaðinn
ný bók eftir Baldur Johnsen,
héraðsiækni í Vestmannaeyjum.
Heitir hún Heilbrigði úr haf-
djúpunum, og fjallar um fjör-
efni og þá fyrst og fremst um
lýsið.
Höfundur segir í formála bók-
arinnar, sem er í heild um 130
bls., að tilkoma fjörefnanna A
og D hafi gert læknum nauðsyn-
legt að gera sér fulla grein fyrir
því, hvort gerviefnin geti raun-
dómur í málinu í héraði og segir
þar m.a. á þessa leið:
Fógetadómurinn telur Ijóst, að
gerðarbeiðandi (Jóhanna Bjarn-
ey) hafi að lögum forræði barns-
ins, og ekki verður annað séð, en
að hún og eigimaður hennar hafi
aðstæður til að veita barninu gott
uppeldi. Þegar hins vegar er virt
álit Barnaverndarráðs verður að
telja að það kunni að hafa óheppi
leg áhrif á sálarlíf barnsins að
taka það nauðugt frá Ömmu
sinni, gerðarþola Þórunni, þykir
því ekki rétt að taka barnið frá
henni með beinni fógetaaðgerð,
enda fram komið í málinu, að
hún hefur enn bæði getu og vilja
til að ala barnið vel upp“.
Þessar höfuðniðurstöður stað-
festi Hæstiréttur með sínum
dómi og segir þar m.a. á þessa
leið:
Því hefur verið lýst hér fyrir
dómi, að áfrýjandi, sem gift er
bandarískum atvinnuhermanni,
hafi öðlazt bandarískt ríkisfang.
Eigi hefur verið borið undir
Dómsmálaráðuneyti, hvort hinar
breyttu ástæður áfrýjanda skuli
hafa áhrif á foreldravaldið yfir
barninu Kolbrúnu Þórunni, sbr.
2. umr. 78. gr. laga nr. 39/1921.
Barnaverndarráð hefur í umsögn
3. október þ.á. lagt eindregið til,
að Kolbrún Þórunn verði látin
dvelja fyrst um sinn hjá ömmu
sinni, stefndu Þórunni Tómas-
dóttur. Með tilvísun til atriða
þessara þvkja eigi vera efni til að
svo stöddu að taka kröfu áfrýj-
anda í málinu til greina. Ber því
að staðfesta úrskurð fógeta.
Rétt þykir, að málskostnaður
fyrir Hæstarétti falli niður.
inn, telur nefndin rétt að afgreiða
tillöguna með þessari breytingu:
Tillögugreinin orðist svo:
Alþingi ályktar að skora á rík-
isstjórnina, að hún hlutist til um,
að Fiskifélag fslands fái aðstöðu
til að halda í öllum landsfjórð-
ungum, svo fljótt sem verða má
og ekki síðar en fyrir næstu
síldarvertíð, námskeið fyrir skip-
stjórnarmenn á fiskiskipum, þar
sem veitt verði fræðsla um gerð
og meðferð fiskileitarmerkja, oð
heimilist ríkisstjórninni að greiða
úr ríkissjóði kostnað, er af þess-
ari framkvæmd leiðir.
verulega leyst lýsið af hólmi. —
Kemst höfundur síðan að orði á
þessa leið:
Gerviefnin hafa unnið á
„Gerviefnin hafa unnið tölu-
vert á, jafnvel á íslandi, vegna
þess, hve þau eru auðveld í
notkun, fyrirferðarlítil og bragð-
laus. Þó er hér að sjálfsögðu um
erlenda vöru að ræða, sem kepp-
ir við okkar eigin framleiðslu,
meðalalýsið, sem um langan ald-
ur var einhver bezta útflutnings-
vara okkar og ungum og göml-
um óþrjótandi heilsulind. Þetta
var raunar hinn eini íslenzki
iðnaðarvarningur, sem óumdeil-
anlega hefur verið í fremstu röð,
hvar sem var í heiminum, og
ekki hægt að fullnægja eftir-
spurninni. Þessi aðstaða virðist
nú vera að breytast, síðan gervi-
efnin komu til sögunnar.
Norðmenn á móti pillunum
Námsferð um Norðurlönd árið
1957 sannfærði mig um að lækn-
ar í Danmörku og Noregi taka
yfirleitt lýsið fram yfir gervi-
efnin, nema í undantekningartil-
fellum. Og Norðmenn eru alveg
ákveðnir í að hleypa ekki pill-
um eða öðrum gerviefnum, eða
lýsisþétti inn í skóla sína né
heilsuverndarstöðvar. Þar er
þorskalýsið eitt um hituna, en
það vann sér þann heiðurssess í
síðasta stríði, þegar Norðmenn
áttu í miklum erfiðleikum, meðal
annars með öflun matvæla.
Þegar svo nýjar vísindarann-
sóknir á æðakölkun og aðferð-
um til að draga úr þeim vágesti
beindu á ný athyglinni að lýsinu,
mátti ekki lengur dragast að gefa
íslendingum kost á sérstakri
fræðslu um lýsið og hina marg-
víslegu eiginleika þess“.
Tileinkuð minningu
Guðmundar Hannessonar
Þetta voru ummæli Baldurs
Johnsen í formála bókar hans um
lýsið. 1 upphafi bókarinnar er
lýst þeim sjúkdómum, sem lýsis-
notkun fyrst og fremst kemur í
veg fyrir, svo sem beinkröm,
ýmsum augnsjúkdómum og fleiri
sjúkdómum. Síðan er tekin til
meðferðar lífefnaleg undirstaða
læknisáhrifanna og loks er í síð-
asta kafla bókarinnar rætt um
lýsisframleiðslu og lýðisnotkun
hér á landi fyrr og síðar.
Bók þessi er áreiðanlega hin
gagnlegasta. Höfundur hefur til-
einkað hana minningu Guð-
mundar Hannessonar prófessors, i
„vinar og frábærs kennara".
Bókin mun fást í öllum bóka-
verzlunum hér í Reykjavík.
„Brúðujól"
afhenf i dag
BRÚÐUJÓL er bók sem nokkrir
barnavinir gefa börnum um þessi
jól. Eins og skýrt var frá á
fimmtudaginn er bókin fyrst og
fremst fyrir stúlkur 3—14 ára.
Bókin er afhent ókeypis í dag —
aðeins í dag — kl. 2—4 í Þing-
holtsstræti 22 A (gengið niður
með húsinu að austanverðu).
^ ,
STAKSTEIMAR
Virðir ekki fundar-
sköp
Bæjarfulltr. Framsóknarmanna
er þekktur að því að koma oít
fram með furðulegum hætti á
bæjarstjórnarfundum og virða þá
stundum lítt fundarsköp og regl-
ur, sem bæjarstjórnin hefur sett
sér sjálf.
Á bæjarstjórnarfundi s.L
fimmtudagskvöld gerðist það
t.d., að þessi bæjarfulltrúi Fram-
sóknarmanna fór að ræða um til-
tekna fundargerð bæjarráðs, sem
hann og aðrir bæjarstjórnarmeð-
limir voru búnir að afgreiða og
samþykkja. Forseti bæjarstjórn-
ar benti bæjarfulltrúanum á, að
hann væri þarna farinn að ræða
um mál, sem búið væri að af-
greiða og bryti með því fundar-
reglur bæjarstjórnar.
Fyrir utan það að halda funda-
sköp bæjarstjórnarinnar slælega,
heldur þessi bæjarfulltrúi oft
uppi miklu málþófi á fundum
og er einasti bæjarfulltrúinn,
sem leyfir sér slíkt í bæjarstjórn
höfuðstaðarins. Þetta er hvorki
bæjarfulltrúanum til sóma né
flokki hans til gagns.
Þá gerðist það einnig á sama
bæjarstjórnarfundi að bæjarfull-
trúi Framsóknarmanna bar fram
tillögu sem hann hafði ekki til-
kynnt með þeim fyrirvara sem
gert er ráð fyrir og voru afbrigði
ekki leyfð, en vitaskuld stendur
bæjarfulltrúanum opin leið að
koma tillögunni að á næsta bæj-
arstjórnarfundi, ef hann vill fara
eftir fundasköpum bæjarstjórnar
innar. Tillaga hans er líka þess
eðlis, að ekkert lá á að taka hana
endilega fyrir á þessum fundi.
Fundarsköp bæjarstjórnar
Reykjavíkur eru frjálslega fram-
kvæmd og forseti bæjarstjórnar
lætur þar að sjálfsögðu ganga
eitt yfir alla, enda ekki verið út
af því kvartað. Framkoma bæj-
arfulltrúa Framsóknarmanna ber
hins vegar vott um virðingar-
leysi fyrir þeirri bæjarstjórn,
sem hann á setu í sjálfur.
Skýr játning
Einn af bæjarfulltrúum komm-
únista lýsti því á síðasta bæjar-
stjórnarfundi með sterkum orð-
um, hve útlitið væri ískyggilegt,
því fiskiflotinn væri að stöðvast,
enáhonum byggist afkoma fjölda
fólks og fiskveiðarnar væru líka
grundvöllur að gjaldeyrisfram-
leiðslu þjóðarinnar. Stöðvun er
yfirvofandi, sagði bæjarfulltrú-
inn, og í lýsingu hans á ástandinu
fólst greinileg játning þess,
hvernig viðskilnaðurinn var,
þegar vinstri stjórnin loks sagði
af sér og varpaði frá sér allri
ábyrgð og ölhim vanda.
Hafði ekki traust
Bæjarfulltrúinn vildi láta bæj-
arstjórn Reykjavíkur skora á rík
isstjórnina að veita Lúðvík Jós-
efssyni sérstakt umboð til þess
að koma flotanum af stað. Þessi
ráðherra hefur þó sagt af sér
ásamt hinum ráðherrunum og
kastað frá sér öllu. Nú átti að
fara að veita honum einum um-
boð til þess að ganga frá þessum
málum. Sjálfstæðismenn í bæjar-
stjórn töldu að hér væri um að
ræða mál, sem varðaði ríkis-
stjórnina í heild, eins og hún er
á hverjum tíma, og Alþingi, enda
væri það hlutverk þeirra aðila að
leysa vandann. Bæjarfulltrúar
Framsóknarmanna og Alþýðu-
flokksins tóku undir þessa af-
stöðu Sjálfstæðismanna og kom
þá glöggt í ljós, að Lúðvík
Jósefsson hafði ekki traust þess-
ara manna til þess verks sem bæj
arfulltrúi kommúnista vildi láta
fela honum sérstaklega.
Námskeið í meðferð f’skiieitartœkja
Fjárveitinganefnd Alþingis leggur það til
Hœstiréttur sker úr um
dvalarstað 7 ára telpu