Morgunblaðið - 08.02.1959, Blaðsíða 9

Sunnudagur 8. febr. 1959
HORGVHfíLAÐIB
9
f á u m
o r
u m
s a g t
„Þá sat jbar bara gráhærbur
djöfull í fótabaði'
— KONDU BLESSAÐUR, þekk-
irðu mig ekki?
— Það get ég ekki sagt, en við
skulum hafa það svoleiðis. Hvern
andskotann ætlarðu að fara að
pára?
— Samtal við þig.
— Ja, hérna. Og um hvað svo
sem, kvennafar og fyllirí? Ég
byrjaði 27 ára að þreifa migáfram
svo varð ég vitlaus, já vitanlega
kolvitlaus. En þetta lagaðist, þeg-
ar ég gifti mig. Ja, samtal, þú
ert bærilegur.
— Hvað varstu gamall, þegar
þú giftir þig?
— Ég var 36. Þetta var ekkert
nema bölvað púl. Ég var bund-
inn í báðar lappirnar, lagsmað-
ur, og gat ekki gift mig fyrr,
ekki til að tala um í þá daga,
ég varð að sjá fyrir systur minni,
sém átti 5 börn. Átt þú nokkur
börn?
— Já, ég á þrjú í lausaleik!
— Hvað helvíti ertu heppinn,
þú hefur bara hitt merar, sem
ekki halda.
— Nú, hvað þykist þú eiga
mörg börn?
— Engin, ekki eitt einasta,
ekki svo ég viti. Annars veit
maður aldrei, hvað hefur komið
út úr þessum fylliríum í gamla
daga. Þær höfðu vit á því að
kenna þeim krakkana, sem skást-
ir voru. Ég var aldrei í þeim
hópi, svo maður tali nú íslenzku.
— Þú ert búinn að vera giftur
lengi?
•— Jújú, ekki vantar það, siðan
1916. Og hef alltaf verið kon-
unni trúr. Það er skömm að því,
og ég ætla að biðja þig um að
setja það ekki á prent.
Gamli maðurinn hélt áfram að
splæsa tóið, án þess að líta upp.
Einhver rumskaði úti í horni.
Hann hafði legið á björgunar-
bát Kristínar KE-40, og segldúk.
Nú var hann vaknaður og stóð
upp. Hann kvaðst heita Bói.
— Það hefur verið mikil þrek-
raun að vera svona lengi ógiftur?
— Nei, ekki held ég, ég þekkti
þáð ekki í þá daga, en svo þeg-
ar ég losnaði við krakkana, fór
ég að klípa í þær, bæði hér í
Reykjavík og svo náttúrlega í
Englandi.
— þér þótti gott í staupinu?
— Þótti mér það? Það læt ég
allt vera. En maður skyrpti því
ekki út úr sér. Samt hef ég aldrei
orðið fullur, nei, það hef ég aldrei
orðið. En hvers konar barna-
spurningar eru þetta eiginlega?
Það er ekki eins og þú sért að
tala við gamlan skútukarl. Veiztu,
að ég „tók þátt í“ Mannskaða-
veðrinu mikla 1906? Það var ljótt.
Margir hafa spurt mig, en eng-
inn hefur getað fiskað upp úr
mér, hvernig þetta var. Ekki
nokkur lifandi maður. Og það
mundi enginn skilja það heldur
af þessum aumingjum, sem nú
eru að draga fram lífið af styrkj-
um, onei, það er ekki amalegt að
vera á sjónum núna. Ég væri enn
á sjónum, ef fæturnir hefðu ekki
bilað. Ef þú ætlar að skrifa eitt-
hvað, skaltu skrifa skammargrein
um yfirvöldin og þessa vesalinga,
sem alltaf eru að kvarta yfir því,
hvað þeir hafi það gott. f gamla
daga fengum við eitt pund á 12
vikna fresti, og þegar útborgað
var, gátum við í hvoruga löppina
stigið fyrir monti. Nú fá þeir
upp í 100 pund i túr, er mér sagt.
Og ég heyrði sagt af kerlingu,
sem var kokkur í Sandgerði í
fyrra. Hún fékk 60 þúsund krón-
ur. Þær þóttu ekki 60 þúsund
króna virði í gamla daga og voru
þó góðar fyrir sinn snúð.
En af hverju viltu að ég skammi
yfirvöldin?
— Ég verð að fara í bíl úr og
í vinnu og það kostar 40 krón-
ur á dag. Eg hef sótt um að fá
bíl, en þeir hlusta ekki á mig.
Aðrir fá bíl út á kerlinguna móð-
ur sína, sem liggur í kör í bæl-
i. Það er ekki ónýtt að eiga
mæður upp á þær spýtur. Ég hef
reynt að tala við ráðherra, meira
að segja tekið í öxlina á einum,
en þeir vilja «kki tala við aðra
en þá, sem eiga bíla fyrir.
— Þú varst að tala um Mann-
skaðaveðrið áðan.
—• Já, en það þýðir ekkert að
segja þér frá því. Þú mundir
ekki skilja það, svona veraldar-
innar aumingi. Hefurðu nokkurn
tíma verið á sjó?
— Já, ég hef verið á sjó.
— Jæja, en ekki á skútu.
— Nei, ekki á skútu.
— Ætli það sé ekki betra að
ég segi þér heldur söguna af því,
þegar ég stal koppnum í Fær-
eyjum?
— Þú segir mér hana á eftir.
En Mannskaðaveðrið?
— Það var allt mér að kenna.
Ég var skipstjóri á „Svaninum“
og vildi fá meiri fisk. Það vari
helvítis þorskágirndin. Hún hef-
ur alltaf fylgt mér og margoft
reynt að drepa mig. Það var
ágirndin, sem eyðilagði löppina.
Og það var líka ágirndin, sem
kom í veg fyrir, að ég fengi hana
sómasamlega bætta. Ég vildi ekki
sigla inn, Jyrr en skipið væri
fullt,,lá bara og hélt hann mundi
lygna, en það var aldrei véður
þerinan túrinn, maður þóttist góð-
ur að halda sér á kili. Það var
oft stormasamt í Bugtinni á vet-
úrna. Ég var búinn að fá eitthvað
9000, þegar veðrið byrjaði. Ég
var grunnt á Bankanum og hefðí
átt að fara heim, eri hætti við
það og fór heldur til Vestmanna-
eyja að fá vatn og kost og kol.
Við tókum alltaf sjö vikna kost,
en ein vikan fór í fyrnirigu, því
alltaf vár vigtað út. í Vestmanna-
éyjum fékk ég ekkert nema eina
tunnu af vatni, sem karlarriir
sóttu undir Löngu. Svo fór ég út
og kom um borð í skozkan togarai
og ætlaði að fá kol hjá honum.
Mér var vísað niður til skipstjór-
ans. Þá sat þar gráhærður djöfull
í fótabaði. Ég bað um kol. Hanm
þverneitar, segist vera kolalaus.
Svo fórum við að þvarga um þettai
fram og aftur og ég segi við hann,
að hann muni ekkert um 5 poka:
— Á hvaða skipi ertu, segir hann.
Ég segi honum það og bæti svo
við: — Áður hét hún ísabella
frá Hull. Þá hleypur karlinn upp
úr fótabaðinu, teygir lúkurnar
upp í loftið, æjar og dæsir og
hrópar upp í andlitið á mér: —
Nei, ísabella mín siglir ekki kolai
laus! Hann hafði verið skipstjóri;
á henni áður. Svo fórum við út,
en þá var komið landssynnings-
rok. Ég fór vestur á Bankann
um nóttina og hélt hann mundi
lygna. En hann lygndi ekki næstu
þrjár vikur. Hann rauk og rauk
alltaf sitt á hvað og ég lét reka
í þrjár vikur. Það var aldrei
veður til að beita öngul. Þú get-
ur séð það, 86 menn í sjóinn í
þessu veðri. Það var nú ekki ann-
að, drengur minn. Hvorki vott
né þurrt í marga daga, lensað og
reynt að komast heim, en ómögu-
legt fyrir myrkri og roki. Þú
ættir að reyna að lensa yfir 100
mílur í kolvitlausu veðri. Ætli
það væri ekki farinn af þér mesti
rostinn? Og svo setti ég upp í
vindinn og krusaði, en það er,
ómögulegt að segja frá þessu!
drasli, þið skiljið það ekki þess-
ir aumingjar, sem sofið með trefil
um hálsinn um hásumarið.
— Ég maldaði í móinn.
Hann hélt áfram:
— Nei, nei, fólk skilur ekki,
hvernig er að ná sér undan landi
í svona veðri. Það var allt annað,
þegar hægt var að leggja skip-
unum til og maður þurfti ekki
að sigla. Allt annað.
— Varstu ekki yfir þig hrædd-
ur?
— Ekki heyrði ég það sagt.
— Baðstu ekki fyrir þér?
— Ekki hátt, að minnsta kosti.
En þú heldur áfram að spyrja
eins og barn.
— Baðstu oft bænir á sjónum?
— Það var svona upp og nið-
ur með það. Maður horfði stund
um til hliðar, en ég hef aldrei
lagzt á hnéin. Stundum lét ég
þó lesa á sunnudögum.
— Þú ert auðvitað forlagatrú-
ar, eins og allir aðrir sjómenn.
— Ja. forlagatrúar? Hvað áttu
til að pissa.
Þá kom Færeyingsdraugur og
ætlar að taka flö. kuna úr .ass-
vasanum á mér. Ég greip í nagl-
ann. Hann bað mig um að gefa
sér snafs: — K .ltu kjafti, segi
ég, og fleygi honum niður brekk-
una. Þar lá hann. Svo fór ég á
ballið og byrjaði að dansa. Þeir
sögðu að fjallatussinn væri kom-
inn. Ég hafði ekki farið nema
hálfan hring með eina gentuna,
þegar sýslumaðurinn birtist allt
í einu í dyrunum. Ég sleppti
stelpunni á augabragði og gekk
að honum. Hann steinþagði en
ég sá á svip hans, að hann var
vínhatari. Þá sótti ég stelpuna
aftur og reyndi að hvísla ein-
hverju fallegu að henni: Nú har
jeg törvur i kroppinn, sagði ég.
Hún kváði.
Um nóttina fékk ég 8 tunn-
ur af lýsi og skrapaði saman
ýmsu drasli. Við skulum ekkert
tala um, hvernig ég fékk tunn-
urnar. Það var í samræmi við
gestrisni Færeyinganna. Við
Jón Magnússon „splæsir“ tó í bragganum sínum í Grófinni.
við með því? Ég er engrar trúar, fórum svo allir fjórir um borð
bara Lúterstrúar. Svo hef ég upp
og niður trú á kvenfólk og vín.
— En hvernig var það, þegar
þú stalst skipinu í Færeyjum?
— Ég átti að sækja manndráps
dall fyrir islenzkan útgerðar-
mann en fékk ekki að munstra
á hann, þegar til Færeyja kom.
Hann lá í Trangisvogi og var svo
illa útleikinn, að þeir þorðu ekki
að setja hann í slipp, voru hrædd-
ir um, að ég sæi, hvernig hann
var í raun og veru. En ég vissi,
að hann var lélegur. Setti það
samt ekki fyrir mig. Þeir reyndu
að gera mér allt til bölvunar i
Trangisvogi, en ég hristi þá af
mér eins og flugur. Ég var auð-
vitað ofsareiður út af þessu og
svo kom að því, að mér lenti
saman í bullandi skömmum við
sýslumann. Hann rieitaði að
munstra á dallinn. Þá var mér
nóg boðið. Ég hellti í mig brenni-
víni og fór í land. Ég sagði þeim,
að þetta væri helvítis hland-
kirna og mundi sennilega drepa
okkur á leiðinni heim. Og svo
reyndu þeir að vera með einhver
merkilegheit! Ég talaði ótt og
það brakaði í rjáfrinu. Ég
sagði, að skipið væri hvorki í
húsum hæft né í kirkju græft.
Þetta er einasta ræðan, sem ég
hef haldið um ævina. Ég var
mjúkur þegar ég byrjaði, en hálf
|ur þegar ég hætti. Þá datt á
dúnalogn. Þeir hristu bara höf-
uðið, aumingja mennirnir, og
gátu ekkert sagt, því ég hafði
brúkað kjaft kurteislega. Svo fór
ég á ball, en á leiðinni þangað
þurfti ég að skreppa fyrir horn
létta keðjunni um
tilbúnir að
morguninn.
— Keðjunni?
— Já, hvað er þetta, heldurðu
ég hafi legið fyrir snæri! Ekki
fékk ég neinar árar og ætlaði
að negla saman spækurnar, en
þá kom gat á dekkið. Þá fór
ég enn í land og reif stólpakjaft
við Mortensen, útgerðarmann,
sem seldi dallinn, en það er ekki
hægt að fara með þá ræðu hér.
Svo fór ég um borð aftur, gerði
klárt undir morgun og létti akk
erum, eins og ég sagði áðan. Þeg-
ar ég var búin að heisa og var
laus úr botni, kom maður nið-
ur á bryggjuna. Það var Morten-
sen. Hann sendi út bát með þrem
ur mönnum og ætlaði að láta þá
sækja mig. Ég sagðist mundu
drepa þá, ef þeir kæmu. Þá sendi
hann átta menn, en ég var með
handspæk og reiddi hann til
höggs: — Ef þið komið nærri
skipinu, þá keyri ég þetta i haus-
inn á ykkur, hrópaði ég. Þeir
urðu hræddir og flýðu í land.
En karlinn var svo reiður, að
hann kastaði hattinum sínum í
sjóinn. Þá fleygði ég i hann skit-
ugum sixpensara, sem ég hafði
keypt milli fylliría í Trangis-
vogi. Við fengum sæmilegt veð-
ur út fyrir Suðurey. Um hádeg-
ið gerði logn og náði í sól. Þegar
við vorum komnir fram hjá Suð-
urey, hljóp hann í útsuður,
lyngdi svo aftur, en rauk upp á
suðaustan eftir hádegi næsta dag.
Þá lensaði ég með grút í rassin-
um alla leið heim, og ég er viss
um, að við hefðum allir drepizt,
ef ég hefði lagt hana af. Ég var
með tó í tveimur pokum, 60
faðma í hvorum, og lét fjórar
grútartunnur standa sitt hvoru
megin við mesanvantinn. Síðan
lét ég strákana draga hvorn poka
á hálftíma fresti, en var þó alltaf
uppi sjálfur. Við Suðurey veikt-
ist einn af félögum nínum og
dó þremur sólarhrir.gum eftir að
hann kom til Reykjavíkur. Ferð-
in gekk annars sæmilega, og var
tíðindalaust að kalla. En þegar
ég kom heim, ætluðu þeir að
setja mig í Steininn. Ég sagðist
halda, að þeir gætu þá verið með:
— Bezt við förum þá allir, sagði
ég. Við getum spilað saman. Þá
slepptu þeir mér og fóru í land.
En eigandi dallsins sagði með
peningasvip: — Má ekki setja
salt í hana? Ég sagði, að ef hann
væri ríkur að salti, þá gæti hann
sett í hana. Annars skyldi hann
láta það vera. Það varð svo úr,
að skipið fór í aðgerð, en ég á
fyllirí.
Nú stóð Bói upp og fór að
ylja sér við kolaofninn. Hann
var þéttingsfullur. Hann leit á
okkur til skiptis og sagði:
— Raunveruleikinn er það,
sem koma skal.
- Þétta er gott hjá honum,
sagði gamli maðurinn. Hann er
ekki svo vitlaus i höfðinu; hann
Bói.
- Hann er heldur óhrjálegur
þessi braggi þinn, sagði ég. Er
hér ekki allt fullt af draugum?
- Nei, því miður. Draugar eru
ágætir. Ég hef mætur á þeim.
— Hefurðu séð drauga?
— Já, já. Ég hef kynnzt tveim-
ur draugum. 1914 var ég á Ester,
sem þótti mikið draugaskip og
þar komst ég í kynni við draug.
— Hvað hét hann?
— Ester.
— Nei, ég á við drauginn.
— Það veit ég ekki. Hann tal-
aði ekkert við mig. Ég sá hann
ekki nema í myrkri, þar sem
hann sat undir klukkunni. Hann
var í mórauðum fötum með grá-
an hatt, þrekvaxinn og rauð-
skeggjaður. Hann vakti mig oft
með köllum, Þú spurðir, bvað
hann hefði heítið. Ég veit það
ekki, en ætli hann hafi ekki heit-
ið Jón eins og ég.
— Já, það er rétt, þú heitir
Jón. Hvers son ertu aftur?
— Magnússon. En hvað kem-
ur það draugnum við?
— Það kemur ekkert draugn-
um við, en það kemur lesendum
Mbl. við.
— Já, en þeir koma mér ekk-
ert við. Og fyrst þú ert hættur að
pára, er bezt ég segi þér frá þvi,
þegar ég var rekinn burtu úr
Vestmannaeyjum. Svo færðu
ekki meira. Kemur ekki til mála.
Ég var eins og fyrri daginn í
Bugtinni, vitlaus í þorskinn.
Hann ætlaði alltaf að drepa mig,
en ég ekki hann. Ég var mjög
grunnt, já eiginlega alveg uppi
í grjóti. Þá skellur hann á með
landsynningi og fer svo í suð-
vestur með ofsa. Ég fór ekki út
strax, vonaðist til að hann mundi
lygna, en því var ekki að heilsa.
Hann hélt áfram að hvessa og
ég varð að krusa alla nóttina.
Þetta voru stærstu sjóar, sem ég
hef nokkurn tíma séð á ævinni.
Ég fékk eiginlega aldrei slettur
nema í Eyrarbakkabugtinni. Allt
í einu kom á mig óskaplegur hnút
ur og reif nátthúsið upp með
öllu saman. Það var ekkert eft-
ir á dekkinu, allt slétt og fínt.
Þrjú færi af 24 uppi í gaffal-
hnokka. Heldurðu að hann hafi
sýnt á sér andlitið. Ég ætlaði að
fara að skera á seglin, en þá fann
ég að hann rykkti til og svo dró
hann sig upp eins og belja úr
feni. Það voru allir niðri, þegar
þetta gerðist, því ég hafði aldrei
menn uppi í svona veðri. Ég var
nýgenginn frá stýrinu að vitja
um einn af áhöfninni, sem hafði
farið úr liði. Það bjargaði lífi
mínu. Þegar skipið var komið
upp aftur, hélt ég áfram niður og
lét setja sjúklinginn í trefil og
sagði nokkur orð. Maður verður
að segja eitthvað undir svona
kringumstæðum, en ekki of mik-
ið. En það voru fleiri hætt komn-
,Framh. á bls. 11