Morgunblaðið - 08.02.1959, Blaðsíða 13

Sunnu'dagur 8. febr. 1959
MORSVNBLAÐ1Ð
13
REYKJAVIKURBREF
Laugard. 7. febrúar
Skiptapinn mikli
Margar ástæður, sem liggja
hverjum einasta íslendingi í
augum uppi, eru til þess, að við
höfum af innilegri samúð fylgzt
með frásögnum af hinu hörmu-
lega slysi, er Hans Hedtoft fórst.
Nú deila menn um það í Dan-
mörku, hvort yfirleitt sé vog-
andi að sigla til Grænlands að
vetrarlagi, a. m. k. með far-
þega.
Ekki er ýkja langt síðan, að
menn veltu þar því sama fyrir
sér um siglingar til íslands og
víst urðu skiptapar hér öðru
hvoru. Atvik eru að vísu mjög
breytt. Síðustu áratugina má
segja, að hafíshætta hér sé horf-
in, en hvenær kemur hún aftur?
Nú eru tækin og orðin miklu
betri en áður var, skip sterkari,
vélar öruggari og alveg ný sigl-
ingatæki, sem mjög eiga að draga
úr hættu.
Þá vaknar sú spurning, hvort
að þessu sinni hafi e. t. v. um
of verið treyst á tæknina. Or-
saka árekstursins mikla fyrir ut-
an New York fyrir fáum árum
var talið að leita í blindu trausti
á tæknina. Svo kann enn að hafa
orðið. Það verður aldrei upplýst,
enda skyldi engan áfellast af
þeim sökum.
Til siglinga á Norðurhöfum að
vetrarlagi þarf óbilandi kjark og
árvekni. Tæknin getur létt þar
undir en aldrei komið í stað
hinna mannlegu eiginleika, sem
ómissandi eru í viðureign við
frumkrafta náttúrunnar. Þeir,
sem þar verða að lúta í lægra
haldi, eiga vissulega skilið í senn
samúð og virðingu.
Kristinn talar við
Krúsjev
Það hlaut að vera, að fulltrúi
íslenzku flokksdeildarinnar léti
eitthvað í sér heyra á þingi
rússneska kommúnistaflokksins í
Moskvu. Samkvæmt skeyti að
austan, hélt Kristinn Andrésson
þar ræðu, og mælti m. a. svo:
„Sósíalistar fagna því, að vin-
éttan milli Sovétríkjanna og Is-
lands eflist stöðugt. Stöðugt er
verið að auka menningarleg og
viðskiptaleg tengsl milli ríkj-
snna. Vegna víðtækra verzlun-
arviðskipta við sósíalíska heim-
inn og sérstaklega Sovétríkin,
tókst okkur nærfellt að útrýma
atvinnuleysi í landi okkar.
Allt líf smáþjóðar eins og Is-
lendinga byggist á heimsfriði.
Við kunnum því sérstaklega að
meta það mikla framlag, sem
Sovétþjóðin leggur fram til við-
halds friðarins með hinni nýju
sjö ára áætlun sinni“.
Rétt er það, að líf okkar Is-
lendinga byggist á heimsfriði og
við viljum eiga vinsamleg sam-
skipti við alla, m. a. Sovét-Rúss-
land. Við fögnum því, að Rússar
kaupa af okkur afurðir og láta
okkur í té góðar vörur í þeirra
stað.
Þagði um stjórnar-
skiptin í Finnlandi
Um áhrif sjö ára áætlunarinn-
ar til eflingar heimsfriðarins
virðist nokkru óljósara og ekki
minntist Kristinn á annað fram-
lag Sovétstjórnarinnar til frið-
samlegra skipta við smáþjóðir, er
£ nágrenni hennar búa. Þó eru
ekki nema nokkrar vikur síðan
Sovétstjórnin knúði fram stjórn-
arskipti í Finnlandi, þvert ofan
í vilja meiri hluta finnska þings-
ins og þjóðarinnar. Við vitum,
að Rússar líta á Finna sem smá-
þjóð og eru þeir þó stórir á móts
við okkur. Hætt er því við, að ef
færi gæfist, yrðu þeir ekki mjúk-
hentari á okkur en þeir nú reynd
ust Finnum.
Hinn 20. desember birti aðal-
málgagn sósíaldemókrata í Hels-
ingsfors frásögn af ummælum
aðalritara finnska kommúnista-
flokksins, Ville Pessi, er hann
viðhafði á leynilegum kommún-
istafundi í Osló 21. marz 1953.
I frásögn hins finnska blaðs er
m. a. sagt:
„Er við erum orðnir nógu háð-
ir verzluninni austur á bóginn,
er hægt að stöðva hana á auga-
bragði. Yfirvarp til slíkrar ráð-
stöfunar er hvenær sem er hægt
að finna í hegðun afturhaldsins
í Finnlandi. Þá skapast stjórn-
mála- og fjármálakreppa, sem
borgaralegu flokkarnir og sósíal-
demókratar geta ekki ráðið við.
Þá komum við kommúnistar aft-
ur í stjórn, og við látum ekki
svíkja okkur á ný, eins og 1958“.
Taka Valafells
Taka Valafells, sigling þess til
Seyðisfjarðar og málarekstur
þar sannar, að í þetta sinn hefur
rétturinn orðið valdinu yfirsterk-
ari. íslendingar hafa með réttu
fordæmt valdbeitingu Breta. En
þeir viðurkenna og, að vegur
Breta vex, þegar þeir láta af
valdbeitingu, jafnvel þött í litlu
sé. Því fer fjarri, að fullnaðarsig-
ur sé unninn, en hér hefur verið
snúið við frá Hackness-ofbeldinu
og haldið í rétta átt.
Hollt er að hugleiða það, sem
nú hefur gerzt með afskipti
Rússa af stjórnarskiptunum í
Finnlandi í huga. Þrátt fyrir allt
er það íslendingum mikil gæfa,
að land okkar liggur þar á hnett-
inum sem það er.
Fordæmi Vest-
mannaeyinga
Islendingum ber að hafa for-
dæmi Finna í huga. Ekki svo ,að
við eigum að slíta verzlunarvið-
skiptum okkar við Sovét-Rúss-
land. En við verðum stöðugt að
gæta þess að útflutningur okk-
ar verði sem allra fjölbreyttast-
ur og koma honum á sem flesta
markaði, þannig að missir eins
þeirra verði okkur ekki of til-
finnanlegur.
Á framleiðslunni lifum við.
Það er magn hennar og verðlag,
sem ræður raunverulegum lífs-
kjörum í landinu. Togstreita á
mili stlétta hefur þar sáralitil
áhrif. Eitt af hinu ánægjulegra í
íslenzku þjóðlífi nú er, að skiln-
ingur æskulýðs og uppalenda á
þessum frumsannindum virðist
fara vaxandi. Fyrir fáum dög-
um birtist t. d. í Vísi þessi frétt
frá Vestmannaeyjum:
„Fjórða bekk Gagnfræðaskól-
ans í Vestmannaeyjum var slitið
sl. laugardag.----
„Þetta er í annað sinn, sem
fylgt hefur verið þeirri reglu,
að stytta námstíma 4. bekkjar
gagnfræðaskóla um tvo mánuði
í þeim tilgangi að unglingarnir
geti tekið þátt í framleiðslustörf-
um þjóðarinnar. Þetta nýmæli er
mjög vel séð af unglingunum,
foreldrum þeirra og yfirleitt öll-
um hér í Eyjum. Reynslan hefur
sýnt, að árangur af náminu er
sízt minni en þótt bekkurinn
væri látinn sitja til vorsins. Þau
leggja harðara að sér við nám-
ið, þar sem þau þurfa að nema
jafnmikið og aðrir nemendur á
skemmri tíma“.
Samþykktir
nemenda
Menntaskóla og
Kennaraskóla
Samþykktir nemenda í Mennta
skóla Reykjavíkur og Kennara-
skóla, er sagt var frá í blöðum
fyrir skömmu, stefndu mjög í
sömu átt og samkvæmt fregn
Vísis hefur verið farin þar nú um
tveggja ára bil. Samþykktir þess-
ar eru harla athyglisverðar. Þær
sýna, að æskulýðurinn skilur,
hvert framlag hann verður að
leggja til þjóðarheildarinnar, svo
að öllum farnist vel. Þann hug,
sem þarna kemur fram, ber að
meta og styrkja eftir föngum.
Annað mál er, að e. t. v. kann
þetta að vera erfiðara í fram-
kvæmd en í fljótu bragði virðist.
íslenzkir námsmenn starfa nú
þegar í leyfum sínum miklu
meira en títt er um námsmenn
annarra þjóða. Hér á landi telst
það til undantekninga, ef náms-
maður leggur ekki hönd að nyt-
sömu verki í sumarleyfi sínu. Er-
lendis er það aftur á móti und-
antekning, að svo sé gert. Islend-
ingar telja vinnunna og þau
kynni af þjóðarháttum, er henni
fylgja, ómissandi þátt í uppeldi
æskulýðs. Þetta er nú þegar við-
urkennd staðreynd í okkar þjóð-
lífi.
Ný námsefni
Á hvern hátt unnt sé að auka
þátttöku unglinga í atvinnuveg-
um þjóðarinnar, er rannsóknar-
atriði fyrir sig. Skólatími hér er
nú þegar styttri en víðast hvar
annars staðar. Vísindaframfarir
síðustu áratuga hljóta að ]aada í
för með sér verulega breytingu
ó námi, vegna þess að því mið-
ur krefjast þær þess, að það sé
fleira og fleira, sem fullvaxnir
menn kunni skil á. Ekki einung-
is þeir, sem „lærðir“ eru kall-
aðir, heldur allur almenningur.
Með þetta fyrir augum þarf
stöðugt að fara yfir námsskrár,
fella niður það, sem úrelt er
orðið og bæta við hinu, sem
menn verða nú að vita eitthvað
um.
Þeim, sem lærðu latínu í æsku,
er vafalaust ýmsum eftirsjá í,
ef hún hverfur alveg af náms-
skrám menntaskóla. En því mið-
ur verður að horfast í augu við,
að menn hafa ekki lengur tíma
til að læra jafn gagnslítil fræði.
Þá andlegu þjálfun, sem latínu-
nám óneitanlega veitir, má áreið-
anlega láta í té með nytsamlegri
fræðslu. Ef þessa er ekki gætt,
lengist námstími úr hófi, eða
menntun manna verður svo
glompótt, að óviðunandi sé nú á
dögum.
Misnotkun bún-
aðarsamtaka
Starfshættir Framsóknar-
manna og kommúnista eru í
ýmsu merkilega líkir. Ósagt skal
látið að sinni, hvort það er sams
konar hugarfar beggja undir
niðri, sem ræður svipuðum til-
tektum, eða hvort Framsóknar-
menn hafa af ásettu ráði kynnt
sér undirróðursaðferðir komm-
únista og fylgja þeim vísvitandi,
vegna þess að þær séu gott ráð
til að halda rangfengnum völd-
um. Allir þekkja aðfarir komm-
únista í verkalýðsfélögum. Hvar
vetna þar sem þeir treysta sér
til, láta þeir félagsfundi sam-
þykkja álytkanir um hin fjar-
skyldustu mál verkalýðsbarátt-
unni, einungis ef þau eru áróð-
ursefni kommúnista. Lýðræðis-
sinnar alls staðar um heim for-
dæma þessar aðferðir og vara al-
menning við þeim. Framsóknar-
menn hafa og öðru hvoru tekið
undir þær aðvaranir. I sumar
töluðu þeir t. d. fagurlega um,
að verkalýðsfélögin þyrftu að
verða ópólitísk og fást einungis
við fagleg efni, eins og nú væri
orðið í búnaðarsamtökunum.
En jafnskjótt og Framsóknar-
menn sjá sérréttindaaðstöðu
sinni ógnað, grípa þeir einmitt
innan búnaðarsamtakanna til
sams konar ráða og kcmmún-
istar í verkalýðsfélögunum. Bún-
aðarsamband Eyjafjarðar hélt
aðalfund sinn 29. og 30. janúar
sl. Á fundi þessum höfðu Fram-
sóknarmenn öll ráð. Þeir notuðu
þau til þess að fá þar sam-
þykkta tillögu gegn endurbót-
um á kjördæmaskipuninni, orð-
aða eins og hún kæmi beint út
af flokksskrifstofu Framsóknar-
manna.
Bent var á, að mál þetta heyrði
alls ekki undir verkefni fundar-
ins. En Framsóknarmenn neyttu
á kommúnistavísu atkvæða-
magns síns og fengu Framsókn-
artillöguna samþykkta. Vafa-
laust eru þeir hróðugir af sigri
sínum. Allir sannir unnendur
lýðræðis sjá aftur á móti, hvert
ofstæki er á ferðum, þegar þess
er ekki svifist að blanda slíkri
stjórnmáladeilu inn í hrein fag-
legan félagsskap, eins og bún-
aðarsamband á að vera. Þau
vinnubrögð munu áreiðanlega
herða sókn fyrir framgangi rétt-
lætisins en ekki draga úr henni.
Er Framsókn f jand
samleg strjálbýl-
inu?
I umræddri Framsóknartillögu
segir:
„--------lýsir fundurinn yfir
því, að hann telur slíka breyt-
ingu stórum rýra áhrifavald
dreifbýlisins og stuðla að mis-
vægi í byggð landsins------
Menn hljóta að spyrja, hvernig
þau ósköp megi verða við það
eitt, að þingmenn hætti að vera
kosnir í smáum kjördæmum og
verði í þess stað kosnir 5 eða
7 saman. Ibúar strjálbýlisins fá
ekki vegna þeirrar breytingar
einnar minni rétt, heldur þvert
á móti aukinn rétt. I stað þess
að hafa aðgang að einum þing-
manni eða tveimur, verða þing-
menn þeirra 5 eða 7.
Hitt er rétt, að með því að
fjölga þingmönnum í þéttbýli,
þá verður styrkur þingmanna
strjálbýlis hlutfallslega minni á
Alþingi en áður. Einmitt sú
breyting er hið eina, sem menn
vita, að Framsóknarmenn á Al-
þingi séu fúsir til að fallast á.
A. m. k. lýsti Eysteinn Jónsson
því í útvarpsumræðunum á dög-
unum, að Framsókn teldi nauð-
synlegt að breyta kjördæmaskip-
uninni á þennan veg. Hann gaf
enga frekari skýringu á, hvernig
þetta skyldi gert eða í hversu
ríkum mæli. Yfirlýsing Eysteins
Jónssdliar sýnir, að Framsóknar-
menn eru reiðubúnir til að fall-
ast á hið eina í kjördæmabreyt-
ingu, sem túlka mætti sem and-
stætt strjálbýlinu.
Hverjar eru til-
lögur Framsóknar?
Auðvitað er þó hér ekki um að
ræða andstöðu í raun og veru,
a. m. k. ekki af hálfu Sjálfstæð-
ismanna. í tillögum þeirra á hlut-
ur strjálbýlisins eftir sem áður
að vera miklu meiri en þéttbýl-
isins. Játað skal, að menn vita
ekki, hversu langt Framsóknar-
menn vilja í þessu ganga. Þeir
fást með engu móti til að segja
hverjar tillögur þeirra eru í ein-
stökum atriðum. Þeir reyna um-
fram allt að drepa málinu á
dreif, en komast þó ekki hjá að
játa, að breytinga sé þörf. En
hverra?
Enginn þarf að efast um, að
erindrekar Framsóknar geta hó-
að saman öruggum fylgismönn-
um sínum til að gera einhverjar
samþykktir á móti réttlætinu.
Þvílíkar samþykktir hafa þó
Framh. á bls. 14