Morgunblaðið - 05.04.1959, Side 15

Sunnudagur 5. apríl 1959
MORGUMJLAÐIÐ
15
Stór kona —
„Óttist ekki elli,
Islands meyjar,
þó fagra hýðið ið hvíta
hrokkni og fölni, —
Því þá fatið fyrnist
fellur það betur að limum
og lætur skýrar í ljósi
lögun hins innra.“
Bjarni Thorarensen.
ALLMARGIR dagar eru liðnir,
síðan ég las í blaði að Jóhanna
Friðriksdóttir hefði dottið á götu
hér í bæ og lærbrotnað. Slíkar
fregnir eru alltaf dapurlegar, en
einkum þó þegar aldurhnigið
fólk eða óhraustir menn eiga í
hlut.
Jóhanna Friðriksdóttir var, svo
sem allir að líkindum vita, yfir-
ljósmóðir við fæðingardeild
Landsspítalans tæp 20 ár. Flest-
ir miðaldra Reykvikingar — og
eldri — munu þekkja hana í
sjón enda vandalaust. Hún er
ekki spegilmynd annarra kvenna.
— ★ —
Stöku sinnum hef ég mætt Jó-
Síðustu daga hefur sterk löng-
un sótt á hug minn að skrifa
nokkrar línur um þessa sérstæðu
konu, og rifja upp gamlar minn-
ingar um fáa en bjarta fundi.
Frestingin var svo ásækin að
mótstaðan er þrotin. — Þá er að
lúta og láta skeika að sköpuðu
hvernig tekst.
— ★ —
Kynni mín af Jóhönnu Frið-
riksdóttur afmarkast næstum
eingöngu af gömlu og góðu bók-
arheiti: „Skip, sem mætast á
nóttu.“ í ranni minninganna
geymast nokkrar myndir frá
þeirri nóttu og örfáum öðrum
ljósum stundurri.
Mig langar til að öldruð sæmd-
arkona megi nú í næði skoða
myndir móðurinnar, á meðan
hún liggur á sjúkrabeði.
— ★ —
Hugur leitar meir en 14 ár
aftur í tímann.
Hvort er þetta nútíð eða þá-
tíð? Sumar stundar í lífi manns
að kalla á Jóhönnu.“ Hin
hlýddi.
Eftir örskamma stund gengur
yfirljósmóðirin inn í stofuna, há
og beinvaxin í hvítum kyrtli.
Hún er alvarleg, þögul og þurr-
leg, heilsar með fáum meitluðum
orðum, en handtakið er hlýtt og
og stundir sem lifa
hönnu á götu og í búðum hin
síðari árin. Við heilsumst alltaf,
en samt er naumast hægt að
segja að við séum málkunnugar.
Ég hygg að hún heilsi öllum
koirum, sem hún einhverju sinni
hefur veitt aðstoð við hlutverk
lífgjafans. Hún þarf ekki að
vita nöfn manna og kvenna, sem
hún mætir á götu. Ljósmóðir
þekkir mömmur barna sinna,
stundum einnig feður þeirra.
Jóhanna Friðriksdóttir er há-
vaxin kona, grönn og virðuleg.
— Andlit hennar er rúnum rist,
enda á hún að baki stórbrotið
ævistarf, feril fjölþættrar
reynslu. Um hana og hennar líka
á að skrifa lífs — fremur en
liðna.
eru slíkar, að örðugt er að greina
sundur það sem er og hitt sem
var.
Einu gildir hvort það var gleð-
in eða sorgin, sem drap á dyr.
Þetta eru stóru stundirnar, sem
lifa áfram í inni sálarinnar, þótt
dagar líði.
— ★ —
Rétt fyrir miðnætti, föstudags-
kvöldið 22. september 1944 —
þurfti ég að fara brýnna erinda
á fæðingardeild Landsspítalans.
— Djúp kyrrð ríkti í musteri ís-
lenzkra lækna og líknarkvenna.
Tveir ljósmóðurnemar voru hjá
mér frá kl. tólf til rúmlega eitt.
Þá gerðust þær órólegar og
önnur þeirra sagði: „Þú verður
þétt. Jóhanna Friðriksdóttir
brosti ekki, hún sagði heldur
ekki: — Þetta gengur ágætlega,
góða mín. — Hún þagði og tók
til starfa. Mér fannst ég vera
komin inn í gamla hlóðaeld-
húsið á bernskuheimili mínu.
Nú gat ég róleg beðið þess, sem
í vændum var. öllu var borgið.
Ég horfði inn í glóðina og hlýddi
á næturþytinn.
Klukkan tæplega hálftvö fædd
ist lítil stúlka, fjórða barn for-
eldra sinna. Yfirljósmóðirin tók
á móti henni, laugaði hana,
mældi, vóg og færði í föt.
Jóhanna Friðriksdóttir gerðist
glöð og ræðin, á meðan athug-
ul augu og þaulvanar hendur
veittu nýfæddu barni fyrstu að-
hlynningu.
Ég þekkti hana ekkert, en mér
fannst við vera samherjar og
vinir á leið heim úr sigursælu
stríði.
— ★ —
„Hún er 12 merkur, 150 grömm,
49 sentimetrar", sagði ljósmóð-
irin.
Ekki var örðugt að muna orð-
in, þó að sú sem mælti þau
notaði ekki samtengingar. — Jó-
hanna sagði ekki: — En hvað
hún er sæt elskan litla. — Hún
sagði annað, sem móðirin man
örugglega orðrétt: „Nú heyrast
konur sjaldan spyrja hvort barn-
ið sé rétt skapað. Þær segja oft-
ast með misjafnlega fögrum
framburði: Er ekki allt í lagi?
Ég kann aldrei við þetta. Það
er engu líkara ,en að fólk kunni
ekki lengur móðurmálið. Oft
þegar spurt er eftir mér í síma
heyri ég ávarpið: Fröken Jó-
hanna. Stundum er spurt hvort
þetta sé forstöðukonan. Kristín
Thoroddsen er forstöðukona hér
en ekki ég. Það er víst ekki í
tízku lengur að tala um yfir-
setukonu. Það væri þó betra en
hitt, og þótti fullgott orð í mínu
ungdæmi."
Ekki hafði Jóhanna Friðriks-
dóttir orð á því að bezt ætti
við að spyrja, hvort yfirljósmóð-
irin væri til viðtals. Til eru ein-
staklingar, sem ekki þurfa að
skreyta embættisheiti sitt með
forskeyti til að varðveita virð-
ingu sína.
Tíu ár og fjórir mánuðir líða.
— Nú erum við stödd í Sjálf-
stæðishúsinu í sextugsafmæli
þjóðskáldsins Davíðs Stefánsson-
ar frá Fagraskógi.
Við hjónin sátum þar í miðj-
um sal. Andspænis okkkur sat
Jóhanna Friðriksdóttir. Hún
var fjórða í röð frá enda borðs.
Næst henni sat Margrét Jóns-
dóttir skáldkona, og fór vel á
því.
Margrét bar þjóðbúninginn. —
Vel sómir hann sér á íslenzkum !
konum. Jóhanna var klædd fall-
egum svörtum kjól, með smekk-
víslega liðað hár.
Ég minnist ekki að hún bæri
skartgripi — þó er hugsanlegt að
svo hafi verið, en ég ekki veitt
þeim athygli.
Augun ljómuðu. — Það var
nóg.
Bjart var í Sjálfstæðishúsinu
þetta kvöld og góður matur á
borðum. Þjóðkunnir menn og
ræðuskörungar fluttu snjallar
ræður um lárviðarskáldið, sem
íslenzka þjóðin ann og dáir.
Minnt var á orðsnilld og ljóða-
gjörð Davíðs, — „Egils dýru
íþrótt vammi firrða.“ Þannig
komst menntamálaráðherra að
orði ,ef ég man rétt.
Annar vitnaði í kvæði skálds-
ins, í Brennerskarði, og fór með
síðasta erindið:
„Ég er á heimleið, herra,
og hræðist ei storm né ís.
Það er mín köllun að kveða
í kuldans Paradís."
Af tilviljun leit ég yfir borðið.
Aldrei gleymi ég svip Jóhönnu
Friðriksdóttur. — Hafið þið séð
drifhvítan svan hljóta sár? —
Hún laut að Margréti og sagði
yfirlætislaust, en með undra
sárum þunga: „Hann fer ekki
rétt með þetta. Davíð segir —
klakans Paradís.“
Þunnt er móðureyrað, segir
máltækið, — einnig eyra ást-
ríkrar fóstru.
— ★ —
Hljómsveitin leikur fagurlega.
Heitir tónar blandast ómi glað-
værra radda. Þægilegur kliður
fer um salinn. Fágæt hugarkennd
liggur í lofti.
— Öllu slær í dúnalogn. —■
Skáldið rís úr sæti sínu og
tekur til máls. Djúp og fögur
mannsrödd fyllir salarkynni. —
Löngum hefur bergmálskynngi
hárra tinda heillað íslendinga.
Framh. á bls 16.
%
LESBÓK BARNANNA
Njálshrenna og hefnd Kára
St Kárl b&ð Hj&lta fara &«
letta beina Njála. •■& hann
kvaðst þa« gjarnan gera vUja.
Þeir koma til Bergþórshvols
af hádegft dags. Hjalti spurði
Kára, hvar Njáll myndi undir
liggja, en Kárft vísaói þeim til,
•g var þar aaikilU ösku a£ að *
moka. Þar fundu þeir undir
húðina, og var sem hún væri
skorpnuð við eld. Þeir tóku
ipp húðina og voru þau bæði
óbrunnin undir.
32. Síðan var tekinn sveinn
inn, er legið hafði í milium
' þeééra. og var af honum brunn
inn fingurinn. Hjaltft mæltft:
„Líkami Bergþóru þykir mér
að líkindum og þó vel, en iík-
ami Njáls og ásjóna sýnist
nér svo björt, að eg hefi engis
lauðs manns líkama séð j&fa>
bjartan“.
AUir sögðu, að svo værL
33. Þá leltuðu þeir Skarp-
héðins. Þeir fundu líkama
Skarphéðins, þar sem þekjan
hafði fallið að gaflhlaðinu, og
hafði hann st&ðið upp við gafi-
hlaðið. Voru brunnftr fætur af
honum mjög svo neðan til
knjáa, en allt annað óbrunn-
ftð á hoauaa. Hana hafði bitftð
á kampinn. Augu hans voru
opin og óþrútin. Hann hafði
rekið öxina 1 gaflhlaðið svo
fast, að gengið hafði allt upp
á miðjan fetann, og var ekki
dignuð.
34. Hjalti tók upp öxina og
mælti: „Þetta er fágætt vopn,
og munu fáftr bera megaM.
Kári mælti: „Sé ég mann tll,
hver bera skal öxina“.
„Hver er sá?“, segir HjalU.
„Þorgeir skorrageir“, segftr
Kári, „sá er ég ætla nú mest-
an mann i þeirri ætt vera“.
Þá reið Hjaltft heftm og Kárft
með honum.
13
--------------------------------------------------------------------------- i
3- árg. ★ Ritstjóri: Kristján J. Gunnarsson ★ 5. apríl 1959
Fró. yngstu höfundunum:
Ritgerðasamkeppni —
18. Hrafnsimginn
A SÍÐASTLIÐNU vori,
var eg einn bjartan
morgun að ganga við
lambærnar. Þegar eg kom
á móts við klettabelti,
sem er hér uppi í fjallinu,
sá ég hvar eitthvað dökkt
hreyfðist í grasinu rétt
við fæturna á mér.
Eg hrökk við, en fór
samt að athuga, hvað
þetta væri. Það var þá
ofurlítill hrafnsungi, sem
hafði gert mér svona bilt
við. Eg tók þennan vesa-
ling upp, en hann titraði
af hræðslu og gargaði af
öllum mætti. Með því að
strjúka hann og gæla við
hann, tókst mér að róa
hann.
Nú fór eg að hugsa um,
hvað eg ætti að gera við
þetta litla grey. Ætti eg
að fara með hann heim?
Eg var hræddur um, að
pabbi vildi ekki hafa
hrafn á heimilinu, því að
hrafnar eru mestu skað-
ræðisskepnur, sem ráðast
stundum á nýfædd lömb
og drepa þau. En ef eg
skildi ungann eftir,
mundi hann áreiðanlega
krókna úr kulda. Eg af-
réð því að fara með hann
heim, enda bjóst ég við,
að mamma vildi lofa hon-
um að vera. Eg hafði lok-
ið við að líta eftir ánum,
svo að ég hélt heimleiðis.
Þegar heim kom, fór eg
strax með ungann til
mömmu, og hún sagði, að
sín vegna mætti eg hafa
hann. En þegar pabbi sá
ungann sagði hann: —
„Hvar fannst þú þennan
hrafnunga, strákur, ég
held, að það sé bezt að
lóga honum strax.“
ég, „lofaðu mér að hafa
hann“.
„Jæja, þú mátt það þá,
ef mamma þín leyfir þér
það“, svaraði pabbi. „En
þú verður að sjá um, að